O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi qarshi davlat universiteti

1.1. To‘la  qiymatli  oqsillar 

Oqsillar  oldingi  bo‘limda  aytib  o‘tilganidek  polimer  moddalar  bo‘lib,  ular 

aminokislotalardan  tashkil  topgan.  Mavjud  aminokislotalardan  20  tasi  tirik 

organizmlarda  uchraydi.  Bu  20  ta  aminokislota  bir-biri  bilan  turli-tuman 

variantlarda  birikishi  mumkin.  Oqsilning  aminokislota  tarkibi  uning  muhim 

tavsifidir. 

Oqsillarning  tarkibi  aminokislotalardan  iborat  ekan,  demak,  ularning 

xossalari,  tuzilishi  va  boshqa  biokimyoviy  va  kimyoviy  xususiyatlari 

aminokislotalarga  bog‘liq  bo‘lishi  tabiiy.  Oqsillarning  organizm  uchun  ahamiyati 

o’rganilganda  ham  oqsillar  ana  shu  aminokislota  tarkibiga  qarab  o’ziga  xos 

klassifikatsiyaga solinadi. 

Ma'lumki,  bir  qator  aminokislotalar  odam  organizmida  ham,  yuksak 

hayvonlar  organizmida  ham  sintezlanmaydi.  Lekin  bu  aminokislotalar  doimiy 

ravishda organizmga kirib turishi zarur.

 

Bunday aminokislotalar 8 ta: lizin, leytsin, 

izoleytsin,  fenilalanin,  metionin,  valin,  treonin  va  triptofandir.  Keyinchalik  bu 

aminokislotalarga  gistidin  va  arginin  ham  kiritilgan.  Bular  almashtirib 

bo‘lmaydigan aminokislotalar deyiladi.  

---

20 

 

Bu  aminokislotalar  organizm  uchun  o‘ta  muhim  sanaladi.  Bunday  tipdagi 

aminokislotalarni biz doimiy ravishda yeydigan ovqat mahsulotlari yordamida olib 

turishimiz  lozim.  Ovqat  tarkibida  almashtirib  bo‘lmaydigan  va  shu  bilan  bir 

qatorda  almashtirib  bo‘ladigan  aminokislotalarning  ko‘p  miqdorda  sarflanib 

ketishini oldini oladi. Quyidagi jadvalda ana shu aminokislotalar  haqida  ma'lumot 

berib o‘tamiz. 

1 – jadval.