O’zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti

TEREFTALKISLOTA

n-toluolni oksidlab tereftal kislota olish.

Reaktivlar.

n-Toluil kislota 3g (0,02 mol)

Kaliy permanganat 7,2 g (0,04 mol)

O‘yuvchi natriyning suyultirilgan eritmasi;

xlorid kislota (d=1,19).
Qaytarma sovitkich va tomizgich voronka bilan jihozlangan 300 ml sig‘imli, yumaloq tubli ikki og‘izli kolbada 3 g n-toluil kislota o‘yuvchi natriyning suyultirilgan eritmasida eritiladi va qaynatib turilgan holda tomizgich voronkadan 7,2 g kaliy permanganatning 150 ml suvdagi eritmasi oz-ozdan quyiladi.

Agar kaliy permanganat eritmasining rangi 4-5 soat qaynatilganda ham yo‘qolmasa, unda tomizgich voronka gaz yuboriluvchi naycha bilan almashtirilib sulfit angidrid yuboriladi, u marganets (IV)-oksid bilan oksidlanib, eruvchan marganits sulfatni hosil qiladi. Sulfit angidrid marganets (IV)- oksid batamom yo‘qolguncha yuboriladi va cho‘kmada tereftal kislotaning mayda kristall oq poroshogi qoladi.

Eritmani spirt tomchilatish bilan ham rangsizlantirish mumkin. Bunda marganets (IV)-oksid Shotta voronkasida filtrlanib, ikki marta 10 ml dan qaynoq suv bilan yuvilib, filtrat qaynaguncha qizdiriladi va tereftal kislota kontsentrlangan xlorid kislota bilan cho‘kmaga tushiriladi.

CHo‘kmaga tushgan tereftal kislotani filtrlab olib, suv bilan yuviladi, so‘ngra quritiladi. U 300°S da ham suyuqlanmay vozgonkaga uchraydi; suvda va spirtda erimaydi. Miqdori 3,3 g atrofida.