O’zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti

Nazorat savollari

1. Sirka etil efirini hosil qiling. Reaktsiya qanday mexanizmda boradi?

2. Quyidagi spirtlarni oson degidratlanish tartibida joylashtiring:

а) SN₃– SN₂– SN₂– SNОN– SN₃

b) SN₃– SN(SN₃)– SN₂– SN₂ОN

c) SN₃– SN₂– S(SN₃)₂ОN

3. a) Etilen; b) buten–2; c) penten–3 larnihosilqilishuchunqaysivitsinaldigalogenidlarniruhkukunbilanqizdirishkerak? Bureaktsiyalarningtenglamalariniyozing.

4. S₆N₁₂tarkibliizomeralkenlarningtuzilishformulalariniyozing. Ularni sistematik nomenklaturaga binoan nomlang.

5. Buten–1 dan buten–2 hosil qiling.
ETILATSETAT SINTEZI

Asosiy reaksiya:

Qo`shimcha reaksiya:

C₂H₅OH + HOSO₃HC₂H₅OSO₃H

C₂H₅OSO₃H + C₂H₅OHC₂H₅-O-C₂H₅ + H₂SO₄

Reaktivlar; 20 ml muz sirka kislota, 22,5 ml etil spirt, sulfat kislota (d – 1,84), natriy karbonat, kaltsiy xlarid, 100 ml sig`imli Vyurs kolbasi.

Ishning bajarilishi: Vyurs kolbasiga 2,5 ml etil quyib, ustiga extiyotlik bilan aralashtirib turib 2,5 ml konsentrlangan sulfat kislota qo`shiladi. Shundan keyin kolba oqimi pastga qiya qilib, suvli sovutkich ulanadi. Tomizgich voronkali probilka bilan kolba og`zini berkitib, kolbaga moy hammomida 140 C gacha qizdiriladi. (termometr hammom ichiga tushib turishi kerak.) qizdirilgan suyuqlikga asta – sekin voronka orqali 20 ml etil spirt, 20 ml muz sirka kislota aralashmasi 2 soat davomida qo`shiladi va 140 C da hosil bo`layotgan etilasetat haydaladi. (yuqori temperaturada qo`shimcha modda dietil efirining hosil bo`lishi ko`payadi ) reaksiya tamom bo`lgandan keyin tarkibida sirka kislota qo`shimchasi bor distilyat natriy karbonatning konsentrlangan eritmasi bilan neytrallanadi. Natriy karbonat eritmasi asta – sekin shisha tayoqcha bilan suyiqlikni aralashtirib turib qo`shiladi (CO gazining ajralib chiqishi natijasida aralashma ko`piradi ) aralashmaning efir qisimiga tushirilgan ko`k lakmus qog`oz qizarguncha soda eritmasi qo`shiladi. Sirkaetil efir pastgi suv qavatdan ajratgich voronka yordamida ajratiladi va u kaltsiy xloridning to`yingan eritmasi ( 8 ml suvda 8 gr kalsiy xlorid eriydi ) bilan chayqatib aralashtiriladi. Efirni ajratib kaltsiy xlorid bilan quritiladi va suv hammomida haydaladi. 71 – 75 C da sirka etil efir, etonol va suvdan iborat azeotrop aralashma haydaladi. 75 – 78 C da toza sirkaetil efir haydaladi. Uning unumi 20 g. sirkaetil efir___ xushbo`y hidli, rangsiz suyuqlik. Efir, etanol, xloraform, benzol bilan aralashadi, suvda kam eriydi. Molekulyar massasi 88,10; suyuqlanish temperaturasi – 83,6 C; qaynash temperaturasi – 77,15 C d 0,901; n 1,372.