O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi toshkеnt kimyо-tеxnologiyаsi instituti

Alken va alkin sintezi, xossalari.
To’yinmagan uglevodorodlar
To’yinmagan uglevodorodlar deb uglerodlarning soni to’yingan uglevodorodlarnikiga teng bo’lib, vodorodlarning soni to’yingan uglevodorodlarnikidan 2,4,6 … ga kam bo’lgan uglevodorodlarga aytiladi. To’yinmagan uglevodorodlar uch sinfga:

1. 
   Bitta qo’shbog’li – etilen
   
2. 
   Ikkita qo’shbog’li – dien
   
3. 
   Uch bog’li – asetilen uglevodorodlariga bo’linadilar. To’yinmagan uglevodorodlarining tuzilishida qo’shbog’lar bo’lganligi sababli ular uchun turli molekulalarni biriktirib olish jarayonlari xosdir.
   

Quyidagi tajribalarda etilen va atsetilen uglevodorodlarining olinish usullari va kimyoviy xossalaridan qo‘shbog‘ xisobiga birikish (brom), oksidlovchilari ta'sirida oksidlanish reaksiya jarayonlarini ko‘rib chiqamiz.
7- tajriba. Spirtdan etilen olish


Laboratoriya ishidan maqsad. Ushbu laboratoriya ishlarida talabalar, to‘yinmagan uglevodorodlarning labaratoriya sharoitida olinish usullari va kimyoviy xossalaridan olgan nazariy bilimlarini mustahkamlash uchun laboratoriya sharoitida etilen va atsetilen uglevodorodlarini olinishi va kimyoviy xossalarini tajriba orqadi ko‘radilar va shu amaliy ish bilan o‘zlarining bilim hamda ko‘nikmalarini oshirishiradilar.
Kerakli reaktivlar: etil spirt, konsentrlangan sulfat kislota.
Jihozlar: qaynatar (sopol bo‘laklari), probirka, gaz o‘tkazgich nay, gaz gorelkasi, tiqin.
Ishning borish tartibi: Probirkaning chorak qismiga 1 og‘irlik qism etil spirti va uch og‘irlik qism konsentrlangan sulfat kislota solinadi (1:3). Aralashma bir tekis qaynashi uchun probirkaga chinni siniqlarini soling. Probirkaning og‘zini gaz o‘tkazgich nay o‘rnatilgan tiqin bilan berkiting. Aralashmani suyuqlik probirkadan otilib chiqmasligi uchun asta qizdiring. Bunda probirkadagi aralashma qorayadi, ya'ni etil spirti suvsizlanib, etilen hosil bo‘ladi.