O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta`lim vazirligi toshkent moliya instituti mavzu. O’zbekistonda aholi mulkini sug’urtalash holati muammolar va rivojlantirish istiqbollari Bajardi

Taklif va mulohazalar.
Tepada aytilib o’tilgan barcha gaplar ongli ravishda bilgan holda shuni aytib otishimiz joizki jismoniy va yuridik shaxlarning sug’urtaga bo’lgan fikrlari to’liq emasligini ko’rishimiz mumkin. Men beradigan takliflarning asosiy mazmuni xalq o’rtasida sug’urtaning obro’sini qaytaradi va unga bo’lgan ishonchni ko’patiradi deb o’ylayman. Bu takliflarni aytib o’tadigan bo’lsam, birinchi navbatda ish beruvchilarning fuqarolar oldidagi javobgarlik majburiyati va mulkiy sug’urta haqidagi tushunchalarning oddiyligi va xalq orasida tez ommalashadi. Ularni bittalab ko’rib chiqadigan bo’lsak;

1. 
   2009-yil 16-aprelda ish beruvchining fuqarolik javobgarlik majburiy sug’urta va shu yili 177-sonli Vazirlar Mahkamasi qaror qildi va undan mazkur sug’urta turini amalga shartlari tartib qoidalari va unda ishtirok etuvchi subyektlar belgilab qo’yildi. Mazkur tartib kompaniya tomonidan ham mijozlar tomonidan ham o’zgartirilishiga yo’l qoyilmaydi. Unga ko’ra O’zbekiston Respublikasi davlat ro’yxatidan o’tgan yuridik shaxs ya’ni ish beruvchi ro’yxatdan o’tgandan so’ng 10 kun ichida o’z xodimlari oldida javobgarligini sug’urtalashi shart. Bu tartib qoidalar hozirgi kunda yuridik shaxslarning sedan chiqarilib qolayotganligi va jarimaga tortilayotganligi sababli yangi tadbirkorlarga noqulayliklar olib kelishi mumkin. Shu sababli sug’urta kompaniyalari o’z agentlarini yangi ochilib borayotgan korxona egalariga o’z majburiy mahsulotini taklif etishlari lozim. Chunki, hozirgi kunda iqtisodiyotimizni rivojlantirish maqsadida yangi ishlab chiqarilayotgan qonun qoidalar sedan chiqib qolmoqda shu sababli bu mahsulotni eslatib qo’yishimiz lozim. Hozirgi kunda juda ko’p Xususiy institutlar ochilayotganini inobatga olgan holda ular bilan bu majburiy sug’urta mahsulotini taklif qilishimiz va ular bilan sherikchilikda ish olib borishimiz sug’urta fondini boyishiga sabab bo’ladi. Buni taklifni berishimizni asosiy sababi har ikki tomonga manfaatli shartnoma bo’ladi deb o’ylayman xususiy institutlarning jarimadan qochib qolishiga va sug’urta kompaniyasiga esa riski pas bo’lgan sug’urta mukofotiga ega bo’lishlari mumkin. Chunki, hozrigi ochilayotgan institutlarning sig’imi (ishchilari) kamligi va ularning sug’urta riski kamligini inobatga olgan holda ular bilan ishlash ancha manfaatlidir. Chunki, hozirgi kunda domla va professorlarga majburiyatlari kamaytirilib dars o’tishlariga imkon yaratilmoqda.
   
2. 
   Mulkiy sug’urtani xalq orasida kam ishlatilganligi sababli xalqga ko’proq kirib borishi uchun mayda detallardan foydalanishimiz joiz deb o’ylayman. Misol uchun maishiy texnikalarni sug’urtalash orqali xalq orasiga tezroq va keng miqyosda kirib bora olamiz. Chunki inson psixologiyasidan kelib chiqqan holda reklamaga emas ko’proq yaqin insonlariga ishonishini ko’rishimiz mumkin. Shuning uchun maishiy texnikalarni sug’urta qilish orqali nafaqat erkaklar balki ayollarga ham sug’urta tushunchasini ham olib kira olamiz. Va ularni sug’urta mukofotini ishlab chiqarilgan yiliga va amortizatsiyasiga qarab belgilanadi. Sug’urta summasi va sug’urta mukofoti bir biriga proparsional ravishda kamroq summada bo’ladi. Bu orqali biz oddiy xalqni ham sug’urta tushunchasini ko’tara olamiz.
   
3. 
   Hozirgi kunda Toshkent shahri nafaqat boshqa viloyatlarda jadal qurilish ishlari olib borilayotganligi va zamonaviy ko’rinishga harakat qilayotganligi uchun ko’p hollarda panaramali oynalardan foydalanayotganligini ko’rishimiz mumkin. Bunda asosiy taklifni bekatlardagi, dokonlardagi oynali eshiklar va oynali devorlarni sug’urtalashga taklif berishimiz lozim. Chunki ko’p hollarda ko’ramizki oynalarni noto’g’ri yopilishi, ko’rmay qolishi va janjallar oqibatida sinishini ko’rishimiz mumkin. Bunday hollarda mulkiy sug’urtani taklif qilishimiz joizdir. Chunki brendni rivojlantira olgan dokonlarni oynali devorlarni va eshiklarni ko’rishimiz mumkin va ularning sinishi riski kam ekanligini inobatga olgan holda bizga bu sug’urta fondini rivojlantirishga asos bola oladi.
   

Foydamilgan adabiyotlar ro`yxati

1. 
   O`zbekiston Respublikasi qonunlari, Prezident farmonlari va asoslari hamda me`yoriy hujjatlar.
   
2. 
   O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. – T.: O`zbekiston. 1994.
   
3. 
   Shennayev X. M. Sug`urta ishi.2014-yil.
   
4. 
   Ochilov I. K. Sug`urta hisobi va hisoboti. 2010- yil.