O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi toshkent moliya instituti

1. Moliyaviy piramidalarning mohiyati
Moliyaviy piramida - bu yangi ishtirokchilar tomonidan tashqaridan keladigan doimiy mablag 'oqimiga asoslangan tizim. Yangi mablag‘lar oqimi shaklida olingan pullar eski investorlarning majburiyatlarini to‘lashga yo‘naltiriladi. Piramidaning aylanish jarayoni har doim qat‘iyy cheklangan. Yangi mablag‘lar oqimining pasayishi yoki hatto to‘xtatilishi bilan butun piramida qulab tushadi.
Hozirgi kunda chinakam foydali va daromadli loyihalarni moliyaviy piramidalardan ajratib olish unchalik oson emas. Bu piramidalarni yaratuvchilarning turli hiyla-nayranglari, fuqarolarimizning moliyaviy savodsizligi va hech narsa qilmasdan boyib ketish istagi tufayli, bu “teshiklarni” qonunga qo‘shib qo‘yishadi va biz juda yaxshi yashiringan daromadli kompaniyaga ega bo‘lamiz, bu aslida hech narsa emas.
Oddiy fuqarolar haqida nima deyishimiz mumkin, hatto tartibga solish organlari har doim ham mavjud xususiy moliyaviy tizimlarning qonuniyligini darhol aniqlay olmaydilar. Bularning barchasi “moliyaviy daholar” dan foydalanadi.
Moliyaviy piramida odamlar ishonchini qozonish orqali amalga oshiriladigan firibgarlik hisoblanadi. Piramida doimiy tarzda pul mablagʻlarini jalb etishga asoslanadi. Bunda piramidaning ilk ishtirokchilariga foyda keyingi sarmoyachilar hisobidan qoplanadi.
Moliyaviy piramida aynan yaqin qarindoshlarning, tanish bilishlarning tashviqoti bilan sodda kishilar ishtirokida tashkil etiladi. Moliyaviy piramidaga odamlarning tezroq boyish va oson daromad olishga bo‘lgan intilishi sabab bo‘ladi. Moliyaviy piramidalarda avvaliga mo‘maygina mablag‘ tikishingiz zarurligi aytiladi, katta foizlar va‘da qilinadi, bergan pulingiz tezda qaytishiga ishontiriladi, daromad ko‘rish uchun sizdan tanishlaringizni jalb qilishingiz so‘raladi, ular ham o‘z mablag‘larini tikishi lozim bo‘ladi. Moliyaviy piramida pul mablag‘larini doimiy ravishda jalb qilib turgan holda tuzilma ishtirokchilarini daromod bilan ta‘minlab turish demakdir. Uning boshqacha nomi sarmoyaviy piramida deb yuritiladi. Bunda birinchi ishtirokchining daromadi ikkinchi va boshqa ishtirokchilarning pul mablag‘lari hisobidan ta‘minlanadi. Bu daromadlarning manbai ko‘p hollarda ko‘rsatilmaydi. Yoki soxta nomlar bilan deklaratsiya qilinadi. Bu kabi holat firibgarlikdan boshqa narsa emas. Qoidaga ko‘ra moliyaviy piramida tashkilotchilari mijozlarga olam-olam va‘dalar berishadi. Biroq ishtirokchilarning hammasiga va‘da qilingan pullarning qaytarilishining imkoniyati yo‘q.