O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik instituti

 
Asosiy 
maqsadlari 
 
 
 
Ishlab chiqaruvchi va 
sotuvchilar o`rtasida 
 
Ko`proq foyda 
olish 
 
7-Mavzu.   Agrar munosabatlar va agrosanoat majmuasi 
Ma‟ruza mashgulotining o„qitish texnologiyasi 
Vaqti: 2 soat  
Talabalar soni: 45-50 nafar 
O„quv mashg„ulotining 
shakli  
Talabalar bilan hamkorlikda binar ma‘ruza 
Ma‟ruza  mashg„ulotining 
rejasi 
1.
 
Agrar  munosabatlar  va  ularning  xususiyatlari.  Renta 
munosabatlari. 
2.
 
Agrosanoat integratsiyasi.  
3.
 
Agrosanoat majmuasi va uning tarkibi. 
4.
 
Agrobiznes va uning turlari. 
O`quv  mashg`ulotining  maqsadi      talabalarda  agrar  munosabatlar  va  ularning  xususiyatlari, 
renta  munosabatlari,  agrosanoat  integratsiyasi,  agrosanoat  majmuasi  va  uning  tarkibi, 
agrobiznes va uning turlari to‗g‗risida tushuncha hosil qilishdan iborat. 
Pedagogik vazifalar: 
 Agrar 
munosabatlar 
va 
ularning 
xususiyatlari. Renta munosabatlari 
bilan tanishtirish; 
-   Agrosanoat integratsiyasi mazmuni 
bilan tanishtirish; 
-   Agrosanoat majmuasi va uning tarkibi  
bo`yicha talabalarda mantiqiy va tahliliy 
O`quv faoliyatining natijalari: 
Talaba: 
Agrar munosabatlar va ularning xususiyatlari. 
Renta munosabatlarini yortishi; 
-   Agrosanoat integratsiyasi mazmunini sanab 
berish; 
-   Agrosanoat majmuasi va uning tarkibi  
bo`yicha  omillarni ko`rsata bilish; 

 
 
166 
 
 
Ma‟ruza mashg„ulotining texnologik kartasi 
Bosqichlar, 
vaqti 
Faoliyat mazmuni 
O„qituvchi 
talaba 
Tayyorgarlik 
bosqichi 
(5 min) 
Avvalgi darsning so`ngida ma‘ruza matni talabalarga 
beriladi. «Insert» texnikasini qo`llagan holda o`qib 
chiqish tayinlanadi. Guruhlarda o`qitish uchun har bir 
guruh vazifasi ishlab chiqiladi. 
Vazifani oladilar va 
bajaradilar. 
1-bosqich. 
Kirish  
(10 min.) 
 
1.1. Mavzu maqsad va rejadagi o`quv natijalarini va 
uni o`tkazish rejasini ma‘lum qiladi. Mashg`ulotning 
o`zaro aloqa usulida o`qitishni e‘lon qiladi. 
1.2. Talabalarga berilgan vazifani eslatadi. 
Mazkur mavzudan qanday yangi ma‘lumot 
olganliklarini so`raydi. 
1.3. Qanday savollar tug`ilganligini bilish uchun, 
ularni doskaga yozib chiqadi. 
1.1. Eshitadilar, yozib 
oladilar. 
1.2. Savollarni o`rtaga 
tashlaydilar 
2-bosqich. 
Asosiy 
(55 min.) 
2.1. Talabalarni kichik guruhlarga ajratadi. 
Har bir guruh mavzuning ma‘lum bir savoli bo`yicha 
―ekspert‖ bo`lishini va boshqalarni o`qitishni ma‘lum 
qiladi. Ekspert varaqalari, oq qog`oz (A32)  
markerlarni tarqatadi. Savollarning mazmunini 
tushuntiriradi. Qaysi materialdan foydalanish 
mumkinligini tushuntiradi. Ish reglamenti, baholash 
mezoni bilan tanishtiradi va mashg`ulot 
boshlanganini e‘lon qiladi (1,2-ilova). 
2.2. Mavzu savollarining jamoa bo`lib muhokamasi 
va taqdimotini e‘lon qiladi. 
1) o`zi konsultant-arbitr vazifasini o`taydi; 
2) qo`shimcha savollar beradi. 
3) har bir savol muhokamasining so`ngida o`zaro 
baholashni tashkil etib, yakuniy xulosa qiladi va 
talabalar e‘tiborini masalaning muhim tomonlariga 
qaratadi. 
2.3. Talabalar bilimini tekshirish maqsadida 
mavzu savollariga javob berishni taklif qiladi. 
Tezkor savol-javob yoki test o`tkazadi.  
2.1. Guruhlar 
vazifalarini oladilar va 
muhokama qiladilar. 
Kichik guruhlarda  
ishlashni  boshlaydilar. 
2.2. Guruhda javoblarni  
tayyorlaydi.  
Ko`rgazmali 
material tayyorlaydi 
2.3. Guruh yetakchilari 
yoki a‘zolari 
o`zlarining 
savollari bo`yicha 
axborot beradilar. 
Ko`rgazmali  
materialdan 
foydalanadilar va 
qo`shimcha savollarga 
javob beradilar. 
2.4. Boshqa guruh 
javoblarini baholaydi, 
savollar beradi.  
 
 
3-bosqich. 
YAkuniy 
(15 min.) 
3.1. O`quv faoliyatiga yakun yasaydi. O`zaro o`qitish 
natijalarini e‘lon qiladi. Faol ishtirokchilarni 
belgiladi va olingan bilimlarining kelajakdagi 
ahamiyatini ta‘kidlaydi. 3.2. Mustaqil ish uchun 
vazifa beradi: mavzu bo`yicha klaster tayyorlash. 
3 
Vazifani 
yozib 
oladilar 
fikrlashni shakllantirish; 
-   Agrobiznes va uning turlari  
xususiyatlarini ko`rsatib berish. 
-   Agrobiznes va uning turlari xususiyatlari 
borasidagi muammolarga o`z echimlarini taklif 
qiladilar. 
O„qitish uslubi va texnikasi 
Ma‘ruza, 2 kishilik (binar) dialog, klaster, Insert 
O„qitish vositalari 
Frontal, kollektiv, guruh 
O„qitish shakli  
 
Ma‘ruza matni, proektor, grafik organayzerlar, 
chizmalar O`TVG‗KT 
O„qitish shart-sharoiti  
Namunadagi auditoriya 

 
 
167 
 
1 –ilova. 
Vizual materiallar 
Agrar munosabatlar va ularning xususiyatlari.  
Renta munosabatlari 
Qishloq  xo‗jaligi  xalq  xo‗jaligining  muhim  bo‗g‗inidir.  Unda  insoniyat  hayoti  uchun 
eng  zarur  bo‗lgan  oziq-ovqat  mahsulotlari  va  sanoat  tarmoqlari  uchun  xom-ashyo  ishlab 
chiqariladi.  Respublikamiz  Prezidenti  I.  Karimov  ta‘kidlab  o‗tgandek,  ―Respublika 
sanoatining ko‗pgina  tarmoqlarini,  jumladan,  paxta  tozalash,  to‗qimachilik,  kimyo sanoatini, 
qishloq  xo‗jaligi  mashinasozligini  va  boshqalarni...  rivojlantirish  istiqbollari,  ularning 
murakkab o‗tish davridagi iqtisodiy ahvoli bevosita qishloq xo‗jaligigiga bog‗liqdir‖. Demak, 
aholi  uchun  zarur  bo‗lgan  tovarlar  bozorini  to‗ldirish  uchun  qishloq  xo‗jaligi  tarmoqlarini 
rivojlantirish  darkor.  Boshqa  sohalar  kabi  qishloq  xo‗jaligida  ham  takror  ishlab  chiqarish 
jarayonida  kishilar  o‗rtasida  muayyan  iqtisodiy  aloqa  va  munosabatlari  sodir  bo‗ladi.  Bu 
munosabatlar agrar munosabatlarni tashkil qiladi. 
Qishloq  xo‗jaligida  ishlab  chiqarish  ko‗p  jihatdan  yer  bilan  bog‗liq,  shuning  uchun 
ham  yerga  egalik  qilish,  tasarruf  etish  va  undan  foydalanish  bilan  bog‗liq  bo‗lgan 
munosabatlar agrar munosabatlar deyiladi. Yer rentasi orqali yerga bo‗lgan mulkchilik xuquqi 
ro‗yobga  chiqariladi.  O‗zbekistonda  ―yer–davlat  mulki-umummilliy  boylik...‖  bo‗lganligi 
sababli yerga bo‗lgan mulkchilik, yerga egalik qilish va yerdan foydalanish masalalari alohida 
ajratib tahlil qilinishi lozim. 
Yerga egalik jismoniy va huquqiy shaxslarning ma‘lum yer uchastkasiga tarixan tarkib 
topgan asoslardagi yoki qonun hujjatlarida belgilangan tartibdagi egalik huquqini tan olishini 
bildiradi. yerga egalik deganda avvalo yerga bo‗lgan mulkchilik huquqi ko‗zda tutiladi. yerga 
egalikni  yeri  bo‗lgan  mulkdor amalga oshiradi.  O‗zbekiston  Respublikasining  yer  kodeksida 
ta‘kidlanganidek: ―Yer uchastkalari yuridik va jismoniy shaxslarga doimiy va muddatli egalik 
qilish hamda ulardan foydalanish uchun berilishi mumkin‖. 
Yerdan  foydalanish  huquqi  –  bu  o‗rnatilgan  urf-odatlar  yoki  qonuniy  tartibda  undan 
foydalanishni  bildiradi.  yerdan  foydalanuvchi  yer  egasi  bo‗lishi  shart  emas.  Real  xo‗jalik 
hayotida  yerga  egalik  qilish  va  yerdan  foydalanishni  ko‗pincha  har  xil  jismoniy  va  huquqiy 
shaxslar bajaradilar. 
Agrar munosabatlarning asosini renta munosabatlari tashkil qiladi. 
Renta  nazariyasi  hozirgacha  to‗liq  yoritib  berilmagan  nazariyalardan  hisoblanadi. 
Iqtisodchilar o‗rtasida uning mohiyatini tushuntirish bo‗yicha turlicha yondoshuv va qarashlar 
mavjud.  Shu  sababga  ko‗ra  rentani  miqdoriy  aniqlash  va  uning  mohiyatini  tushuntirish 
bo‗yicha  asosiy  va  ko‗pinsha  bir  –biriga  qahama  –qarshi  bo‗lgan  nazariyalarga  e‘tiborni 
qaratamiz.  
2-ilova. 
Savollar 
1.
 
Agrar  munosabatlarning  mazmunini,  iqtisodiy  munosabatlarda  tutgan  o‗rnini  va 
xususiyatlarini ko‗rsatib bering. 
2.
 
«Yerga  egalik»  va  «yerdan  foydalanish»  tushunchalarini  izorlang.  yer  rentasi 
nazariyalarining  umumiy  tomonlari  va  tub  farqlarini  ko‗rsatib  bering.  yer  rentasining 
asl mazmunini tushuntiring. 
3.
 
Differensial  (I  va  II)  renta  manbalari  va  taqsimlanishini  tuchuntirib  bering. 
Monopol renta nima? qazib oluvchi va undirma sanoatda renta qanday hosil bo‗ladi? 
4.
 
«Ijara haqi» va «er rentasi» ning farqlarini izorlang. 
5.
 
Agrobiznesning  iqtisodiy  mohiyatini  tushuntiring  va  uning  asosiy  turlariga  tavsif 
bering. 
6.
 
Agrosanoat majmuasi va agrosanoat integratsiyasi tushunchalari iqtisodiy 
mazmuniga o‗z fikringizni bildiring. 
 
 

 
 
168 
 
3-ilova. 
 
Munozara qatnashchilariga eslatma 
1. Munozara munosabatlar yig`indisi emas, balki muammo yechimi uslubiyatidan iborat. 
2. Ko`p gapirmasdan boshqalarning so`zlashiga imkon ber. 
3. Maqsadga erishish yo`lida hissiyotlarni jilovlab, batafsil o`ylagan holda so`zla. 
4. Raqiblaring vaziyatini o`rganib, ularga xurmat bilan murojaat qil. 
5. Raqiblaring tomonidan aytilgan fikrlarga tanqidiy va mulohazali yondash. 
6. Munozara predmeti bo`yicha chetga chiqmagan holda to`g`ri yondashib gapir. 
Muammoli seminarning boshqaruv dastaklari 
Boshlovchi barcha vazifalarni o`ziga oladi – munozara bosqichlarini boshqarish, 
javoblarning asoslanishi va to`g`riligini tasdiqlash, qo`llangan termin va tushunchalarni 
aniqlash, munosabatlarni to`g`ri qo`llash va boshqalar. Taqdimotlarning taqsimotini to`g`ri 
boshqarish. 
Taqrizchi – tomonlarning ma‘ruzalarini yo`nalishlar bo`yicha belgilash va to`liq 
xarakterda baholash: dolzarbligi, ilmiy jihati, mantiqiyligi va masalalarning aniq 
qo`yilganligi, xulosalarning aniq ko`rsatilishi. 
Raqib – qabul qilingan tadqiqot o`rtasida raqobatchilik jarayonini shakllantiradi. U 
faqatgina ma‘ruzachining asosiy holatini tanqid qilish emas, shu bilan birgalikda, uning 
aytgan fikrlaridan zaif yoki xato tomonlarini topish hamda o`zining hal qiluvchi fikrlarini 
taklif qilishi ham mumkin. 
Ekspert – barcha munozaralarning, jumladan, munozara qatnashchilari tomonidan 
aytilgan fikrlarning, qilingan xulosalarning, taklif va gipotezalarning maxsuldorligini 
baholaydi. 
Munozara reglamentini o`tkazish tartibi 
1. Boshlovchi ma‘ruza mavzusi va ma‘ruzachilarning taqdimotlarin e‘lon qiladi. 
2. Ma‘ruza 5 minut davom etadi. 
3. Taqrizchi – 2 minut. 
4. Raqib – ma‘ruza mavzusi bo`yicha fikrlarini 1-3 minut taqdim etadi. 
5. Jamoaviy muhokama – 5-10 minut. 
 
 
AGROSANOAT MAJMUASI 
Agrosanoat majmuasi  
tarmoqlari uchun ishlab 
chiqarish vositalari ishlab 
chiqaruvchi soha 
 
Qishloq xo‘jaligi 
Qishloq xo‗jaligi mahsulotlarini 
tayyorlovchi, qayta ishlovchi, saqlovchi 
va tayyor mahsulotlarni
 
iste‘molchilarga yetkazib beruvchi soha
 
 
Qishloq xo‗jaligi mashinasozligi, 
kimyoviy mahsulotlar ishlab 
chiqarish sanoati, omuxta yem ishlab 
chiqarish sanoati, mikrobiologiya 
sanoati va boshqalar 
 
Qishloq xo‗jaligi, o‗rmon 
xo‗jaligi, baliqchilik, 
pillachilik, asalarichilik 
 
Don mahsulotlari sanoati, paxta sanoati, 
yog‗-moy sanoati, go‗sht, sut sanoati, 
meva sabzavot sanoati, tamakichilik 
sanoati, yengil sanoat, oziq-ovqat 
sanoati, qishloq xo‗jaligidan olingan 
mahsulotlarni iste‘molchilarga yetkazib 
beruvchi (ulgurji va chakana savdo) 
tarmoqlar.
 

 
 
169 
 
 
Seminar mashg„ulotining texnologik kartasi  
Bosqichlar, 
vaqti 
Faoliyat mazmuni 
O„qituvchi 
talaba 
1-bosqich. 
Kirish  
(10 min.) 
1.1. 
O`quv 
mashg`ulotining 
mavzusi 
maqsadi, 
rejalashtirilgan natijasi va uni o`tkazish rejasini aytadi. 
1.2. Mashg`ulot munozara tarzida o`tishini ma‘lum qiladi. 
1.1. Diqqat bilan 
tinglaydilar va 
yozib oladilar 
 
 
 
2-bosqich. 
Asosiy 
(55 min.) 
2.1.  Mavzu  bo`yicha  asosiy  tushunchalarga  ta‘rif  berishni 
taklif qiladi va shu asosida blis-so`rov o`tkazadi (1-ilova) 
2.2. 
Ish 
guruhlarda 
juftliklarda 
o`quv 
vazifani 
bajarilgandan  so`ng  ―Muammoli  seminar‖  sifatida  davom 
ettirilishini  e‘lon  qiladi.  ―Muammoli  seminar‖  qoidalari 
bilan  tanishtiradi  (2-ilova).  Guruhlarda  ishlash  qoidalarini 
eslatadi.  
2.3.  Talabalarni  4  ta  guruhlarga  ajratadi.  Davra  suhbatida 
muhokama  qilish  uchun  savollar  va  vazifalarni  tarqatadi 
(3-ilova).  Vazifani  bajarishda  qo`shimcha  materiallardan 
foydalanish mumkinligini ta‘kidlaydi. 
2.4. Guruhlarni o`zaro baholashni tashkil etadi.  Natijalarni 
baholash varaqlarini tarqatadi (4-ilova). 
2.5. 
Guruhlarda  ish  boshlaganligini  e‘lon  qiladi, 
2.1. Iqtisodiy 
tushunchalarga 
tarif beradilar. 
2.2. O`quv 
vazifasi oladilar 
va tanishib 
chiqadilar. 
2.3. Vazifani 
bajaradilar, 
taqdimot  
varaqlarini 
rasmiylashtiradi. 
2.4. Boshqa 
guruhlar uchun 
7-Mavzu.   Agrar munosabatlar va agrosanoat majmuasi 
Seminar mashgulotining o„qitish texnologiyasi 
Vaqti: 2 soat  
Talabalar soni: 45-50 nafar 
O„quv mashg„ulotining 
shakli  
Talabalar bilan hamkorlikda binar ma‘ruza 
Seminar  mashg„ulotining 
rejasi 
1.
 
Agrar  munosabatlar  va  ularning  xususiyatlari.  Renta 
munosabatlari. 
2.
 
Agrosanoat integratsiyasi.  
3.
 
Agrosanoat majmuasi va uning tarkibi. 
4.
 
Agrobiznes va uning turlari. 
O`quv  mashg`ulotining  maqsadi      talabalarda  agrar  munosabatlar  va  ularning  xususiyatlari, 
renta  munosabatlari,  agrosanoat  integratsiyasi,  agrosanoat  majmuasi  va  uning  tarkibi, 
agrobiznes va uning turlari to‗g‗risida tushuncha hosil qilishdan iborat. 
Pedagogik vazifalar: 
 Agrar 
munosabatlar 
va 
ularning 
xususiyatlari. Renta munosabatlari 
bilan tanishtirish; 
-   Agrosanoat integratsiyasi mazmuni 
bilan tanishtirish; 
-   Agrosanoat majmuasi va uning tarkibi  
bo`yicha talabalarda mantiqiy va tahliliy 
fikrlashni shakllantirish; 
-   Agrobiznes va uning turlari  
xususiyatlarini ko`rsatib berish. 
O`quv faoliyatining natijalari: 
Talaba: 
Agrar munosabatlar va ularning xususiyatlari. 
Renta munosabatlarini yortishi; 
-   Agrosanoat integratsiyasi mazmunini sanab 
berish; 
-   Agrosanoat majmuasi va uning tarkibi  
bo`yicha  omillarni ko`rsata bilish; 
-   Agrobiznes va uning turlari xususiyatlari 
borasidagi muammolarga o`z echimlarini taklif 
qiladilar. 
O„qitish uslubi va texnikasi 
Ma‘ruza, 2 kishilik (binar) dialog, klaster, Insert 
O„qitish vositalari 
Frontal, kollektiv, guruh 
O„qitish shakli  
 
Ma‘ruza matni, proektor, grafik organayzerlar, 
chizmalar O`TVG‗KT 
O„qitish shart-sharoiti  
Namunadagi auditoriya 

 
 
170 
 
maslahatlar beradi.  
2.6.  Prezentasiyalarni  taqdim  etishlarini  taklif  qiladi  va 
munozarani  shakllantiradi.  Munozara  savol-javoblariga 
aniqlik kiritadi. Munozara bo`yicha xulosalar qiladi. 
savollar  
tayyorlaydi. 
Munozarada 
ishtirok etadi. 
YOzib oladi. 
3-bosqich. 
YAkuniy 
(15 min.) 
3.1.  Ishga  yakun  yasaydi  umumiy  xulosalar  qiladi, 
talabalarni baholaydi. 
3.2. Kelgusi mavzuni Insert usulida o`qib kelishni mustaqil 
ish uchun vazifa qilib beradi.  
3.1. Tinglaydilar, 
vazifani yozib 
oladilar. 
1-ilova 
Guruh bilan ishlash qoidalari 
Har bir guruh a‘zosi: 
- o`z sheriklarining fikrlarini xurmat qilishlari lozim; 
- berilgan topshiriqlar bo`yicha faol, hamkorlikda va mas‘uliyat bilan ishlashlari lozim; 
- o`zlariga yordam kerak bo`lganda so`rashlari mumkin; 
- yordam so`raganlarga ko`mak berishlari lozim; 
- guruhni baholash jarayonida ishtirok etishlari lozim; 
- ―Biz bir kemadamiz, birga cho`kamiz yoki birga qutilamiz‖ qoidasini yaxshi bilishlari lozim. 
2-ilova 
Guruhlar uchun vazifalar 
1. Guruh. 
1. Iqtisodiyotda monopoliyalar, ularning faoliyat qilishi va tartibga solinishi izohlang. 
2. Guruh. 
1. O`zbekistonda bozor iqtisodiyotiga o`tish davrida raqobatchilik muhitini vujudga 
keltirishni izohlang. 
3. Guruh. 
1. Erkin raqobatning afzalliklari izohlang. 
 
Guruh 
 
Mavzuning 
echimi 
Tushuntirish 
(aniqlik, 
mantiq) 
Guruh faolligi 
(qo`shimchalar, 
savollar) 
Jami ballar 
Baho 
(1,2) 
(1,2) 
(0,6) 
(3,0) 
 
1. 
 
 
 
 
 
2. 
 
 
 
 
 
3. 
 
 
 
 
 
4. 
 
 
 
 
 
3-ilova 
“Insert usuli” 
Insert  -  samarali  o`qish  va  fikrlash  uchun  belgilashning  interfaol  tizimi  hisoblanib, 
mustaqil  o`qib-o`rganishda  yordam  beradi.  Bunda  ma‘ruza  mavzulari,  kitob  va  boshqa 
materiallar    oldindan  talabaga  vazifa  qilib  beriladi.  Uni  o`qib  chiqib,  «V;  Q;  -;  ?»  belgilari 
orqali o`z fikrini ifodalaydi. 
Matnni belgilash tizimi 
(v) - men bilgan narsani tasdiqlaydi. 
(Q) – yangi ma‘lumot. 
(-) – men bilgan narsaga zid. 
(?) – meni o`ylantirdi. Bu borada menga qo`shimcha ma‘lumot zarur. 

 
 
171 
 
Insert jadvali 
Tushunchalar 
V 
Q 
- 
? 
Raqobat 
 
 
 
 
Tarmoqlar 
ichidagi raqobat 
 
 
 
 
Tarmoqlararo 
raqobat 
 
 
 
 
Monopoliya 
 
 
 
 
Sof monopoliya 
 
 
 
 
Oligopoliya 
 
 
 
 
Monopolistik 
raqobat 
 
 
 
 
 
4-ilova. 
Qishloq xo„jaligi mahsulotlari va sanoat mollari narx indekslarining 
o„zgarishi     
 

 
 
172 
 
 
Ma`ruza mashgulotining texnologik kartasi 
Bosqichlar, 
vaqti 
Faoliyat mazmuni 
O‟qituvchi 
talaba 
1-bosqich. 
Kirish  
(10 min.) 
 
1.1. O`quv mashg`ulotining mavzusi maqsadi, 
rejalashtirilgan natijasi va uni o`tkazish rejasini 
aytadi. O`qitish guruhlarda ishlash texnologiyasi 
asosida olshib borilishini e‘lon qiladi. 
1.2. Mavzuning tayanch iboralari asosida blits-
so`rov o`tkazadi. 
Talabadan javobni eshitadi va mavzu 
muhokamasi guruhlarga ishlar taqdimotidan 
so`ng davom etishini e‘lon qiladi. Har bir talaba 
guruh bahosiga mos ravishda baho 
olishini tushuntiradi, guruhlarda ishlash qoidalari 
1.1. Tinglaydilar, 
yozib 
oladilar. 
1.2. Savollarga javob 
beradilar 
8-Mavzu.   Milliy iqtisodiyot va uning makroiqtisodiy o„lchamlari. 
Ma‟ruza mashgulotining o„qitish texnologiyasi 
Vaqti: 2 soat  
Talabalar soni: 45-50 nafar 
O„quv mashgulotining 
shakli  
Amaliy topshiriqlarni yechish va garfik organayzer ―Klaster‖ 
asosida axborot vizual ma‘ruza 
Ma‟ruza 
mashg`ulotining rejasi 
1. Milliy iqtisodiyot, uning mazmuni, shakllanish shart-sharoitlari 
va omillari. 
2.  Milliy  iqtisodiyot  rivojlanishini  tavsiflovchi  ko`rsatkichlar. 
YAIM. YAMM. 
3. YAlpi milliy mahsulotni hisoblash usullari. 
O`quv mashg`ulotining maqsadi milliy iqtisodiyot muvozanatligi va mutanosibligi, ularning 
turlari, erishish usullari to`g`risida to`liq tasavvurni shakllantirish. 
Pedagogik vazifalar: 
- iqtisodiyot muvozanatligi va 
mutanosibligi, ularning turlari, erishish 
usullari haqida tushuncha berish; 
- klassik va keynschilik modeli bo`yicha 
ishlab chiqarish hajmini 
muvozanalashtirishga erishishning o`ziga 
xos xususiyatlarini yoritish; 
- yalpi xarajat va ishlab chiqarish hajmi 
shuningdek, jamg`arma va  
investitsiyalarni taqqoslash usullarini 
tavsiflash; 
- milliy iqtisodiyotni muvozanatlashti-
rishda fiskal siyosat ahamiyatini izohlash. 
O`quv faoliyatining natijalari: 
Talaba: 
-makroiqtisodiy muvozanat, mutanosiblik, 
tarmoqlararo balans, resession va inflyatsion 
farqlar tushunchalariga ta‘rif berish; 
- iqtisodiy mutanosiblik turlarini sanash; 
- makroiqtisodiy muvozanatlikka erishishning 
bozor mexanizmini yoritish; 
- milliy iqtisodiyotning muvozanatligini 
ta‘minlashda fiskal siyosatning ahamiyatini 
tavsiflash. 
O‟qitish uslubi va texnikasi 
 
Vizual ma‘ruza, insert, aqliy hujum, texnikalar: 
blits so`rov, ―o`ylang-ishlang va juftlikda 
muhokama qiling‖, grafik organayzer: klaster. 
O‟qitish vositalari 
 
O`quv materiallar, proektor, vizual materiallar, 
A32 bichimidagi qog`oz, marker, skotch 
O‟qitish shakli  
Frontal, jamoa va guruhda ishalash . 
O‟qitish shart-sharoiti  
 
Texnik ta‘minlangan, guruhlarda ishlash uchun 
mo`ljallangan auditoriya 

 
 
173 
 
bilan tanishtiradi (2-ilova). Guruhlarda ishlash 
natijasi plakat qog`ozlarda ko`rsatilishi 
kerakligini 
ma‘lum qiladi. 
 
 
2-bosqich. 
Asosiy 
(55 min.) 
2.1. Talabalarni 3 guruhga ajratadi. O`quv 
topshiriqlarini tarqatadi (4-ilova). 
Vazifa butun guruh tomonidan bajarilishini e‘lon 
qiladi. Vazifani bajarishda darslik, ma‘ruza 
matnlari va boshqa qo`llanmalardan foydalanish 
mumkinligini tushuntiradi. O`quv natijalarini 
eslatadi. Guruhlarda ishlarni boshlashni e‘lon 
qiladi. 
2.1. O`quv topshiriq- 
larini baholash 
ko`rsatkichlari va 
mezonlari bilan 
tanishadilar. 
Vazifani bajaradilar 
 
 
3-bosqich. 
YAkuniy 
(15 min.) 
3.1. Taqdimot va guruhlarda ishlash natijalarini 
o`zaro baholashni tashkil etadi. Javoblarni 
sharhlaydi, bilimlarni umumlashtiradi, vazifani 
bajarish  jarayonidagi asosiy xulosalarga 
e‘tiborni 
qaratadi. 
3.2. Munozara uchun savollar beradi (5-ilova) 
3.1. Taqdimot 
qilishadi, 
qo`shimchalar 
qilishadi, 
baholashadi. 
4-bosqich. 
YAkuniy 
(5 min.) 
4.1. Mashg`ulotga yakun yasaydi, faol 
ishtirokchilarni rag`batlantiradi. Kelajakda 
amaliyot va o`quv faoliyatidagi ahamiyatini 
ta‘kidlaydi. 
4.2. Mustaqil ish uchun vazifa beradi. 
4.1. Tinglaydilar, 
aniqlashtiradilar. 
4.2. Mustaqil ish 
uchun 
vazifani yozib 
oladilar.