Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti

8.6. Bozorga kirish va chiqish strategiyasi 
Biznesning yangi soxasiga kirishning quyidagi asosiy strategiyalarini kurib 
chiqish mumkin: 
- xarid qilish; 
- yangi ichki korxona; 
- xamkorlikdagi tadbirkorlik. 
Xarid qilishda rivojlangan, yaxshi jixozlangan va kerakli xodimlarga eag bulgan 
kompaniyani xarid qilish mumkin. Yangi ichki korxona biror narsaning (binolar, 
asbob-uskunalar, xodimlar, taqsimot kanallarining) yuqligidan yoki boshqacha qilib 
aytganda «bir varaq toza qog’ozdan» boshlanadi. Biror strategiyani tanlash bir qator 
omillarga bog’liqdir: 
- kirish tusiqlari (ular maxsulotlarning differentsiatsiya darajasiga, qiymat 
ustunliklariga va ishlab chiqarish kulamidan tejash imkoniyatlariga bog’liq buladi; 
ular qanchalik katta bulsa, xarid shunchalik foydali buladi); 
- yangi biznesning kompaniyadagi mavjud bizneslar bilan bog’liqlik darajasiga 
(ular qanchalik katta bulsa, kirish tusiqlari shunchalik past buladi); 

---

110 
- kapital qo’yilmalarning uzini oqlash tezligiga (shunda xarid yanada foydaliroq 
bulishi mumkin). 
- kirishning muayyan modeliga xos xatarga; 
- tarmoqning xayot tsikli bilan bog’liq omillarga. 
Umuman olganda, yangi ichki korxona quyidagi sharoitlarda eng maqbul bulishi 
mumkin: 
- tarmoq tug’ilish yoki usish bosqichlarida bulsa; 
- kirish tusiqlari past bulganda; 
- yangi urta korxonalarning mavjud biznesi bilan yaqindan bog’liq bulganda; 
- kompaniya investitsiyalarni qaytarish va xatarlar bilan bog’liq tashvishlarga 
rozi bulsa. 
Xarid quyidagi xollarda maqbul buladi: 
- etuklik bosqichidagi tarmoqda; 
- kirish tusiqlari yuqori bulganda; 
- yangi biznes mavjud urta korxonalarga bog’liq bulmaganda (kompaniya 
bog’liq bulmagan diversifikatsiya strategiyasiga rioya qilganda); 
- kompaniyada investitsiyalarni qaytarish va yangi tadbirkorlik xatari xaqida 
ortiqcha tashvishlanishni istamaganda. 
Portfel taxliliga oid atamalarda portfeliga «suroq belgilari» kuproq kerak bulgan 
kompaniyalar uchun yangi ichki korxona juda mos keladi. Kompaniyaga 
«rivojlangan g’oliblar» yoki «daromad ishlab chiqaruvchilar» kerak bulganda ham 
xaridlar maqsadga muvofiqdir (9.3-jadval).