O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi tosnkent moliya instituti

 
2.2.6-rasm. Dorilar jadvalini SQL tilida yaratish 
Object Browser bo‘limiga o‘tib, qidiruv oynasiga jadvalimiz nomini 
yozamiz va yaratgan jadvalimizni ko‘ramiz: 
2.2.7-rasm. Dorilar jadvali oynasi 
Jadvalimizda mavjud ma‘lumotlarni ko‘rish uchun ushbu bo‘limning Data 
bandiga o‘tamiz. Lekin hozircha jadvalimiz bo‘shligi uchun This table contains no 
data – Bu jadvalning ma‘lumotlari yo‘q degan xabar chiqadi. 
Hudu shu texnologiya yordamida Mijozlar jadvalini yaratamiz. SQL 
Commands ga o‘tib teramiz. Keyin Firmalar jadvalini va qolgan jadvallarni ham 
shu tarzda yaratamiz. Jadvallarni yaratib bo‘lgandan so‘ng ma‘lumotlarni 
manipulyatsiyalash tili operatorlaridan foydalanib oddiy so‘rovlar yaratish ( 

---

106 
SELECT, UPDATE, INSERT, DELETE ) kerak bo‘ladi. 
Ma‘lumotlar bazasiga axborotlar qo'shish, yangilash, o'chirish va chiqarib 
tashlash imkonini beradi, odatda ma‘lumotlarni boshqarish tili (DML – Data 
Manipulation Language) yordamida amalga oshiriladi. Barcha ma‘lumotlarning 
markazlashtirilgan saqlanishi mavjudligi va ularning tavsifi ba‘zan so'rovlar tili 
(query language) deb ataluvchi so'rovlarda tashkil etilgan umumiy uskunasi 
sifatida DML tilidan foydalanish imkonini beradi. So'rovlar tilining mavjudligi 
o'ziga xos faylli tizimlarni cheklanishlardan yo'qotish imkoniyatini beradi, unda 
foydalanuvchilarning fiksirlangan so'rovlar to'plami ustida ish olib borishlari yoki 
dasturiy ta‘minotni boshqarishda ko'proq murakkab muammolar uchun doimiy 
ravishda yaratilayotgan dasturlar sonining oshishi nazarda tutiladi. 
DML tilining ikki xil turi mavjud - protsedurali va protsedurali bo'lmagan 
tillar. Ular bir-biridan ma‘lumotlardan ko'chirma olish usullari bilan farqlanadi. 
Ular o'rtasidagi asosiy farq, protsedurali tillar odatda MB da ketma-ket ravishda 
axborotlarni qayta ishlaydi, protsedurali bo'lmagan tillar butun yozuvlar to'plamiga 
birdan operatsiyaga kirishadi.