O`zbekiston Respublikasi Oliy Va O`rta Maxsus Ta`lim Vazirligi Toshkent Moliya Instituti

Tashkent-2020

Labaratoriya ishi-3

Topshirdi:

Qabul qildi:

Laboratoriya Ishi № 3

Mavzu: Axborot komplekslarida ma’lumotlar bazasini tashkil etish va boshqarish
ISHDAN MAQSAD: Avtomatlashtirilgan axborot tizimlari va ma’lumotlar bazasini yaratish texnologiyasi, MS Access dasturida ma’lumotlar bazasi yaratish texnologiyasi, yaratilgan ma’lumotlar bazasini “Sxema dannix” darchasi yordamida o῾zaro bog῾lash, yangi ma’lumotllar kiritish.

Vazifa: Ma’lumotlar bazasini hosil qilish, yangi ma’lumot bazasini hosil qiling, ma’lumot bazasining jadvalini hosil qiling; quyidagi jadvaldan foydalangan holda ma’lumotlar bazasi jadvalining maydonlarini hosil qiling; hosil qilingan jadvalni saqlang.

Insonning kundalik mеhnat faoliyati tashqi muhit to’g’risidagi axborotlarni qabul qilish va to’plash, turli masalalarni еchish uchun zarur bo’lgan ma'lumotlarni aniqlash, qayta ishlash kabi amallarni bajarish bilan bog’liq bo’ladi. Shu sababli, ham yuqoridagi amallar majmuasi, ularni tatbiq etish usullarini vositalari axborot tizimlarini (AT) yaratish uchun asos bo’lib xizmat qiladi.
Axborot tizimlarining asosiy maqsadi foydalanuvchilarni tеgishli sohaga taaluqli bo’lgan axborot bilan ta'minlashiga qaratilgan. EHMlarning yaratilishi natijasida avtomatlashtirilgan axborot tizimlarini (AAT) hosil qilish imkoniyatlari paydo bo’ldi.

Talabalar nomli ma’lumotlar jadvali:

Maydon nomi	Ma’lumotlar turi	Maydon kattaligi yoki turi
Talaba kodi	Schetchik
Familiyasi	Matnli	15
Ismi	Matnli	15
Otasining ismi	Matnli	15
Tug`ilgan sanasi	Sana/vaqt	Qisqacha
Tug`ilgan joyi	Matnli	15
Yashash joyi	Matnli	15
Mansabi	Matnli	9
O`qitadigan fani	Matnli	3
Telefoni	Matnli	9
Maoshi	Pul birligi
Rasmi	OLE ob’ekti
Ilmiy ishlari	Giperssilka

• 
  Access ni ishga tushiring va yangi MB yaratib, baza nomini O`qituvchilar, faylning turini esa o`zicha qoldiring, chunki maxsus nomdagi fayllar hozircha kerak emas. Bu ishlarni qilib bo`lgandan so`ng, Sozdat tugmachasini bosing;
  
• 
  Ekranda quyidagi oyna paydo bo`ladi:
  

• 
  Konstruktor rejimini tanlang va yuqorida ko`rsatilgan jadvaldan foydalangan holda uning barcha maydonlarini ma’lumotlar bazasiga kiriting.
  
• 
  Jadvalni saqlang.
  

Ma’lumotlar bazasini to`ldirishni amalga oshirish tartibi.

1. 
   Mansabi deb nomlangan maydon ma’lumotlariga chegaralanishlar o`rnating, ya’ni, unga faqat Professor, Dotsent va Assistent degan nomlargina kiritila olinsin.
   
2. 
   Mansabi deb nomlangan maydonga noto`gri ma’lumotlar kiritilgan taqdirda ekranda xatolik yuz bergani to`g`risidagi ma’lumot chiqishini ta’minlang.
   
3. 
   Mansabi deb nomlangan maydon uchun o`z-o`zidan avtomatik ravishda Dotsent nomi kiritilishini amalga oshiring.
   
4. 
   O`qituvchi kodi maydoniga kiritiladigan kattaliklar uchun chegaralanish kiriting – bu kattaliklar (sonlar) qaytarilmasligini ta’minlang.
   
5. 
   Jadvalni quyidagi ma’lumotlar bilan to`ldiring va bunda Mansabi deb nomlangan maydonga noto`gri ma’lumotlar kiritilgan taqdirda ekranda xatolik yuz bergani to`g`risidagi ma’lumot chiqishini tekshiring:
   

Kodi	Famili-yasi	Ismi	Otasining ismi	Tugil-gan sanasi	Tugil-gan joyi	Ya-shash joyi	Man-sabi	O`qitadigan fani	Tele-foni	Maoshi
1	Abdullayev	Rus-tam	Saido -vich	10.11.58	Tosh-kent	Tosh-kent	Profes-sor	IMU	2201464	800000s
2	Alisherov	Shu-kur	Raxmo-novich	02.04.80	Samar-qand	Tosh-kent	Dot-sent	IAT	2161426	600000s
3	Asraev	Soli	Rusta-movich	05.05.60	Buxo- ro	Tosh-kent	Profes-sor	IMU	2345125	750000s
4	Abdul-laev	Bolta	Inomo-vich	06.07.74	Buxo- ro	Tosh-kent	Dot-sent	IAT	2353428	550000s
5	Jonibekov	Dil-noza	Sobirov- na	01.02.74	Tosh-kent	Tosh-kent	Dot-sent	IMU	2121498	530000s
6	Mali-kova	Man-zura	Azizov- na	20.11.85	Tosh-kent	Tosh-kent	Assis-tent	IAT	2540856	350000s
7	Mirza-eva	Lobar	Muro-dovna	12.08.89	Jiz- zax	Tosh-kent	Assis-tent	IKT	2445672	400000s

6. 
   Jadvalning har bir maydoni kengligini kiritilgan ma’lumotlar kattaligiga mos ravishda o`zgartiring.
   

7.Jadvaldan Abdullayev familiyali o`qituvchini qidirishni amalga oshiring.

8.Ma’lumotlarni almashtirishni amalga oshiring: Assistent Malikovaning maoshini 350000 sumdan 370000 sumga o`zgartiring.

9.Tugilgan sanasi maydoni bo`yicha kamayish tartibida sortirovkani (tartiblashtirishni) amalga oshiring. (Tugilgan so`zi kiritilayotganda ` belgisini kiritmaslikka e`tibor bering. Ma`lumotlar bazasi maydon nomlari uchun . , ; ` ” belgilarini kiritilishini ta`qiqlab qoygan.)

10.Mansabi va O`qitadigan fani maydonlari bo`yicha ma’lumotlar filtratsiyasini amalga oshiring.

11.Hosil qilingan jadvalni chop qiling va uning qog`ozda qanday ko`rinishini bilib oling.

Topshiriqni bajarish tartibi:

1. 
   Jadvalga kiritilayotgan turli xil ma’lumotlarga chegaralanishlar qo`yish uchun:
   

-Agarda Siz ma’lumotlar bazasining jadval rejimida turgan bo`lsangiz, hosil qilinayotgan jadval uchun Konstruktor rejimiga kiring.;

-Darchaning yuqori qismidagi Mansab maydonida sichqoncha bilan turting;

-Darchaning pastki qismidagi ro`yxatdan Uslovie po znacheniyu (Shartli qiymat) qatorida sichqoncha ko`rsatgichi bilan turting;

-Unda hosil bo`lgan tegishli tugmachani bosib, Mansab maydoni qabul qilishi mumkin bo`lgan ma’lumotlarni aniqlash shartlarini tanlashga imkon beradigan oynani oching;

-Hosil bo`lgan oynada Professor so`zini yozing va undan so`ng OR (mantikiy “yoki” (“ili”) buyrug`i tugmachasini bosing. Keyin Dotsent so`zini yozib, yana usha tugmachani bosing va undan so`ng Assistent so`zini yozing va OK tugmachasini bosing. Shunday qilib, biz Mansab maydoniga faqatgina yuqorida ko`rsatilgan so`zlargina kiritilishi mumkin bo`lgan shartlarni kiritib bo`ldik.

2. 
   Soobshchenie ob oshibke (Xatolar haqidagi ma’lumot) qatoriga quyidagi so`zni kiriting: “Ma’lumotlarni togri kiriting, chunki o`qituvchilar uchun bunday mansab yoq”;
   
3. 
   Znachenie po umolchaniyu (Avtomatik ravishda dastur tomonidan kiritiladigan kattalik) nomli qatorda Dotsent so`zini kiriting;