Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti

TALK MAGNEZITLI MINERAL XOMASHYONI BOYITIB MAGNIY OKSIDI OLISHNING TEXNOLOGIYASI VA LABORATORIYA TEXNOLOGIK REGLAMENTI Texnologik parametrlarni aniqlash bo‘yicha tadqiqodlar natijalari............................................................................................. Magniy oksidi olishning texnologiyasi, prinsipial texnologik sxemasi va uning tasnifi..................................................................... Ishlab chiqarishning laboratoriya texnologik reglamenti...............................................................................................
VI	XULOSALAR..........................................................................................
VII	FOYDALANILGAN ADABIETLAR.............................................

KIRISH
O‘zbekiston Respublikasi mustaqil taraqqiyot yillarida siyosiy, iqtisodiy ijtimoiy, manaviy soxalarda butun dunyo tan olgan salmoqli yutuqlarni qo‘lga kiritdi va xalqaro maydonda yuksak obro‘ etiborga erishdi. O‘zbekistonda qurilish sohasiga slohida etibor berilmoqda. Bizning mamlakatimiz qurilish hajmi bo‘yisha MDH davlatlari orasida etakshi o‘rin egallaydi. Kapital qurilishni rivojlantirish maqsaduda hukumatimiz tomonidan belgilangan vazifalarni amalga oshirishdagi asosiy vazifalardan biri bino va inshootlar qurilishida progressiv va iqtisodiy jihatdan samarali konstruksiyalarni qurilish yo‘nalishidagi fan va texnikani so‘ngi yutuqlarini amaliyotda qo‘llashni talab qiladi. Hozirda mukammal qurilish oldidagi asosiy vazifadan biri binolardan foydalanishga topshirish muddatini tezlashtirish, tugallanmagan ishlab shiqarish xajmlarini tubdan qisqartish kerak.
Mamlakatimizda Respublikamiz Prezidenti SH.M. Mirziyaev tomonidan ilgari surilgan va xalqimiz tomonidan katta ko‘tarinkilik bilan qo‘llab quvvatlashlar va qiziqishlar bilan qabul qilingan davlatni rivojlantirish Harakatlar startegiyasini qabul qilish ishlab shiqarishda katta ijobiy o‘zgarishlarga olib kelmoqda [1].
Ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish sohasida davlat boshqaruvi tizimini takomillashtirish to‘g‘risida O‘zbekiston Respublikasi Prezident SH.M.Mirziyoevning farmoni bilan Respublikada ekologik xavfsizlikni ta’minlash va atrof muhitni muhofaza qilish sohasida davlat boshqaruvini tubdan takomilllashtirish, ekologik holatni yaxshilash, shiqindilarning fuqarolar sog‘ligiga zararli ta’sirining oldini olish, aholi turmush darajasi va sifatini oshirish ushun qulay sharoitlar yaratish, maishiy shiqindilarni yig‘ish, saqlash, tashish utilizatsiya qilish, qayta ishlash va ko‘mish tizimini yanada takomillashtirish maqsadida: Mamlakatimizda olib borilgan keng ko‘lamli islohotlar natijasida milliy davlatshiligimiz poydevori va davlat shegaralari mustahkamlanib xalqimizning erkin yashashiga va o‘z hayotini yaxshilashga davlatimiz tamonidan katta e’tibor qaratilgan. SHu jumladan ishlab shiqarishni takomillashtirish va modernizatsiya qilish borasida ko‘plab ishlar olib borilmoqda va tadbirkorlarga katta-katta imkoniyatlar berilmoqda. Har bir davlatning iqtisodiy taraqqiyoti, uning jahon hamjamiyatiga integratsiyalashuvida sanoat salohiyati muhim ahamiyat kasb etadi. SHu bois mazkur sohani rivojlantirish iqtisodiy siyosatning asosiy yo‘nalishlaridan biri etib belgilangan [2].
Fan va texnikaning taraqqiy qilishini ta’minlash tabiiy resurslardan oqilona foydalanish bilan shambarshas bog‘liq. Tabiiy resurslarni qayta ishlash jarayonida ishlab shiqarish koronalarida asosiy mahsulotlar bilan bir qatorda ko‘p miqdorda shiqindilar ham hosil boʻlmoqda. Mazkur shiqindilarning asosiy qismi,xususan, ishlab shiqarishning kimyo, metallurgiya, qogʻoz sanoatlari xissasiga togʻri kelmoqda.
YUqorida aytib o‘tilgan chiqindilarni qayta ishlab, hozirgi kunda taqchil bo‘lgan, import o‘rnini bosuvchi yangi turdagi mahsulotlar olish va shu tariqa tabiiy resurslardan yana ham samarali foydalanish, ekologik muhitni yaxshilash hamda yuqori iqtisodiy samaradorlikka erishish bugungi kunda o‘z eshimini kutayotgan eng dolzarb muammolardandir. Mamlakatimizning birinchi prezidenti «Jahon moliyaviy iqtisodiy inqirozi, O‘zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yollari va choralari» nomli asarida korxonalarni modernizatsiya qilish, texnik va texnologik qayta jihozlashni yanada jadallashtirish, zamonaviy, moslashuvchan texnologiyalarni keng joriy etish, kerakligi hamda import o‘rnini bosadigan, eksportga yonaltirilgan va mahalliylashtiriladigan ishlab shiqarish quvvatlarini ruvojlantirish zarurligi, bular o‘z navbatida, mamlakatimizning ham tashqi, ham ichki bozorda barqaror mavqega ega bo‘lishini ta’minlash imkonini berishi takidlab o‘tilgan.Tabiiy resurslardan oqilona foydalanish va atrof - muhitni toza saqlash maqsadida chiqindilarni qayta ishlash bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasining «CHiqindilar to‘g‘risida»gi qonunni qabul qilgan edi [3].
Prezidentimiz SH.M. Mirziyoev Vazirlar Mahkamasining kengaytirilgan majlisidagi ma’ruzasida ushbu masalaga alohida to‘xtalib, «Biz uchun asosiy vazifa – ishlab shiqarishni texnik va texnologik jihatdan uzluksiz yangilab borish doimiy ravishda ichki imkoniyat va zahiralarni izlab topish, iqtisodiyotda chuqur tarkibiy o‘zgarishlarni amalga oshirish, sanoatda modernizatsiya va deversifikatsiya qilishni izchil davom ettirishdan iborat bo‘lishi zarur» deya yana bir bor ta’kidladilar. SHu imkoniyat va talablardan foydalanib tabiatimiz in’om qilgan talk magnezitli mineral xomashyoni boyitib magniy oksid olishni yo‘lga qo‘yish dolzarb masalalardan biri hisoblanmoqda. Bu esa tabiy xomashyodan oqilona foydalanishga asos bo‘ladi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 7 fevraldagi PF-4947-son «O‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo‘yicha Harakatlar strategiyasi to‘g‘risida»gi Farmoni, 2017 yil 23 avgustdagi PQ-3236-son «2017-2021 yillarda kimyo sanoatini rivojlantirish dasturi to‘g‘risida», 2019 yil 3 appeldagi PQ-4265-conli «Kimyo canoatini yanada icloh qilish va uning invectitsiyaviy jozibadopligini oshipish chopa-tadbiplapi to‘g‘picida»gi, 2021 yil 13 fevraldagi № PQ-4992 -son «Kimyo sanoati korxonalarini yanada isloh qilish va moliyaviy sog‘lomlashtirish, yuqori qo‘shilgan qiymatli kimyoviy mahsulotlar ishlab chiqarishni rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi, O‘zbekicton Pecpublikaci Vaziplap Mahkamacining 2021 yil 29 maptdagi 162-con «2021 yilda minepal o‘g‘itlap ishlab chiqapish va icte’mol qilish balancini tacdiqlash to‘g‘picida»gi qarorlarida, shuningdek mazkup faoliyatga tegishli me’yopiy-huquqiy hujjatlapda belgilangan vazifalapni bajapishga ushbu dicceptasiya tadqiqoti muayyan dapajada xizmat qiladi.
Sanoat tizimlariga chetdan valyuta hisobiga olib keltirilayotgan xom -ashyo materiallarini mahalliylariga almashtirish, yangi zamonaviy texnologiyalarni ishlab shiqarishga joriy qilish, yangi xom ashyo zahiralarini izlab topish va sanoat tizimlarida hosil bo‘layotgan chiqindilardan samarali foydalanish bugungi kundagi yosh mutaxassislar oldida turgan eng muhim vazifalaridan biri hisoblanadi. Bu o‘rinda Respublika olimlari tomonidan bir qator texnologiyalar yaratilib ishlab chiqarishga joriy qilinib borilmoqda.
Mazkur bituruv malakaviy ishining maqsadi: tabiiy xomashyo hisoblangan Zinelbuloq talk magnezitni boyitish va u asosida ko‘p sohalarda foydalaniladigan magniy oksidi olish hisoblanadi. Tajribalar asosida qulay va arzon uslubda magniy oksidi olish va uni ishlab chiqarish sohasida yo‘lga qo‘yish bizning asosiy maqsadimiz hisoblanadi.
Mavzuning maqsadi va vazifalari. Mazkur bitiruv malakaviy ishining maqsadi tabiiy xomashyo hisoblangan talk-magnezit asosida magniy oksid olishga qo‘yilgan talablarga javob beruvchi, har tomonlama qulay va arzon materiallarning yangi turlarini izlashdir. SHuningdek, mazkur vositalarni olishning laboratoriya reglamenti va prinsipial sxemasini yaratish hamda ilmiy jihatdan asoslab berishdir.