O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi urganch Davlat universiteti “Psixologiya” kafedrasi

Ongni faoliyatda rivojlanish tamoyili Psixikaning taraqqiyotini dialektika nuqtai nazaridan tushunish psixik taraqqiyot insonning mehnat faoliyatiga, ta’limga, o’yin faoliyatiga bog’lik ekanligini aniqlashdan dalolat beradi. Ijtimoiy tajribani o’zgartirish jarayonining yuz berishi shaxs uchun psixik taraqqiyotning shakli sifatida xizmat qiladi va dasturiy bilimlarni egallashga mus-tahkam zamin xozirlaydi. Har qaysi faoliyat turi inson psixikasini rivojlantirish manbai va mexanizmi rolini bajaradi. Psixologlarning ushbu prinsipga taalluqli fikrlaridan namunalar keltiramiz: 1) L.S. Vigoqkiy: ta’lim psixikaning rivojlanishini yo’naltiradi, shu bilan birga bu jarayonda ongli faoliyatning yangi, mutlaqo boshqacha shakllari yaratiladi; 2) P.P.Blonskiy: tafakkur kichik maktab yoshida o’yinlar bi­lan, o’spirinlik yoshida o’kish bilan bog’liq tarzda rivojlanadi; 3) S.L. Rubinshteyn; ong faoliyatda paydo bo’lib, ana shu faoliyatda shakllanadi; 4) B.M.Teplov; qobiliyat faqat rivojlanishda mavjud bo’ladi, lekin rivojlanishi faoliyat jarayonidan boshqacha muhitda yuz bermagandek, qobi­liyat tegishli yaqqol faoliyatdan ajralmagan holda paydo bo’la olmaydi.

Psixologiyaning asosiy metodlari

ASOSIY METODLAR	Asosiy metodlarning variantlari
KUZATISH METODI	Tashqi (ob’ektiv kuzatish) Ichki (sub’ektiv, o’z-o’zini kuzatish) Erkin kuzatuv Standartlashtirilgan Guruh ichida kuzatish Guruh tashqarisida kuzatish
SO’ROЈ METODLARI	Og’zaki so’roq YOzma so’roq Erkin so’roq (suhbat) Standartlashtirilgan so’roq
TESTLAR METODI	Test-so’rov Test-topshiriq Proektiv test Soqiometrik test
EKSPERIMENT	Tabiiy eksperiment Laboratoriya eksperimenti
MODELLASHTIRISH	Matematik modellashtirish Mantiqiy modellashtirish Texnik modellashtirish Kibernetik modellashtirish

Kuzatish metodi tabiiy metodlar jumlasiga kiradi. Tashqi kuzatuv mohiyatan kuzatiluvchi xulq-atvorini bevosita tashqaridan turib, kuzatish orqali ma’lumotlar to’plash usulidir. O’z-o’zini kuzatish esa odam o’zida kechayotgan biror o’zgarish yoki xodisani o’zi o’rganish maqsadida ma’lumotlar to’plash va qayd etish usulidir.