O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

182 

 

–

 

Kompyuter viruslaridan saqlanish.  

–

 

CD va DVD disklarga ma’lumotlar ko‘chirish dasturlari bilan 

ishalash. 

–

 

Nero dasturi va uning imkoniyatlari bilan tanishish. 

–

 

Ovozli va videotasvirlarga ishlov berish dasturlar bilan ishlash. 

–

 

Model va modellashtirishga doir masalalar yechish. 

–

 

Sodda iqtisodiy masalalarni modelini qurish va yechish. 

–

 

Fizik jarayonlarni modellashtirish. 

–

 

Geometrik masalalarni modellashtirish.  

–

 

Biologik jarayonlarni modellashtirish. 

–

 

Lokal kompyuter tarmog‘ida ishlash. 

–

 

Global kompyuter tarmog‘ida ishlash. 

–

 

Elektron pochta bilan ishlash. 

–

 

Multimedia texnologiyasi va telekommunikatsiyadan foydalanish. 

 

 Informatika va axborot texnologiyalari faniga ajratilgan soat 

miqdori va dars turlari bo‘yicha taqsimoti 

 

 

 

 

№ 

 

Fan bo‘limlari va mavzular 

Umumiy yuklama, soat 

Hammasi

 

Darslar turi bo‘yicha 

soatlar taqsimoti 

Jami

 

Nazariy (m

a’ruza)

 

Amaliy

 

Mustaqil 

ish

 

1. 

Axborot va jamiyat 

8 

4 

 

2 

 

2 

4 

2. 

Axborot texnologiyalari va 

tizimlari, ularning jamiyatdagi 

o‘rni va ahamiyati. 

10 

6 

2 

4 

4 

3. 

Zamonaviy shaxsiy kompyuterlar 

va ularning dasturiy ta’minoti. 

10 

6 

2 

4 

4 

4. 

Ofis dasturlari va ularning yangi 

imkoniyatlari. 

14 

10 

2 

8 

4 

5. 

Ma’lumotlar ombori va uni 

boshqarish tizimlari 

14 

10 

2 

8 

4 

6. 

Kompyuterda grafik obyektlar 

bilan ishlash. 

18 

14 

2 

12 

4 

 

183 

 

7. 

Kasbiy foaliyatda amaliy 

dasturlar va ulardan 

foydalanish asoslari. 

20 

14 

4 

10 

6 

8. 

Zamonaviy dasturlash tillari. 

22 

16 

4 

12 

6 

9 

Fayllarni arxivlash va kompyuter 

viruslaridan saqlanish. 

10 

6 

2 

4 

4 

 

10. 

Axborot xavfsizligi. 

8 

4 

2 

2 

4 

11. 

Kompyuterlarga xizmat ko‘rsatish. 

10 

6 

0 

6 

4 

12. 

Model va modellashtirish asoslari. 

14 

10 

2 

8 

4 

13. 

Kompyuter tarmoqlari va ularda 

ishlash asoslari. 

14 

10 

2 

8 

4 

14. 

 

Web- dizayn asoslari 

18 

14 

2 

12 

4 

 

Jami: 

190 

130 

30 

100 

60 

 

*  Akademik litsey namunaviy o‘quv rejasi umumta’lim fanlari 

blokidagi soatlar taqsimotiga asosan mavzular to‘liq saqlangan holda 140 

soat hajmida ishchi o‘quv dasturi shakllantiriladi.  

 

 

 

Asosiy adabiyotlar. 

 

1.

 

Karimov I.A. O‘zbekiston buyuk kelajak sari – T.: “O‘zbekiston”. 1998.-

528 b. 

2.

 

Karimov  I.A.  O‘zbekiston  Konstitutsiyasi–biz  uchun  demokratik 

taraqqiyot  yo‘lida  va  fuqarolik  jamiyatini  barpo  etishda  mustahkam 

poydevordir.  O‘zbekiston  Respublikasi  Konstitutsiyasining  17-yilligiga 

bag‘ishlangan  tantanali  marosimdagi  ma’ruza  (2009-yil  5-dekabr).  –  T.: 

“O‘zbekiston”. 2009. - 32 b.  

3.

 

O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining

 

2012-yil 28-maydagi “Malakali 

pedagog  kadrlar  tayyorlash  hamda  o‘rta  maxsus,  kasb-hunar  ta’limi 

muassasalarini  shunday  kadrlar  bilan  ta’minlash  tizimini  yanada 

takomillashtirishga oid chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi PQ-1761 sonli qarori.

 

- 

“Xalq so‘zi” ro‘znomasi. 2012-yil 29-may. 

4.

 

 

Abduqodirov  A.A.,  Hayitov  A.G’.,  Shodiyev  R.R.  Axborot 

texnologiyalari.  Akad.  litsey  va  kasb-hunar  kollejlari  uchun  darslik.  –  T.: 

“O‘qituvchi”. 2003. -152 b. 

5.

 

Aripov M., Tillaev A. Web-sahifalar yaratish texnologiyalari. – T.: 2006. 

- 170 b. 

6.

 

Aripov M., Xaydarov A. Informatika asoslari. Akademik litsey va kasb – 

hunar kollejlari uchun o‘quv qo‘llanma. – T.: “O‘qituvchi”. 2002- y. - 432 b.  

184 

 

7.

 

Aripov M. Internet va elektron pochta asoslari. – Т.: “Universitet”. 2000.-

126 b 

8.

 

Boqiyev  R.,  Mamarajabov  M.,  Ashurov  M.,  Gulyamov  J.  Dasturlash 

asoslari. O‘quv metodik qo‘llanma. –T.: TDPU. 2006 y. 

9.

 

Boqiyev  R.R.,  Matchonov  A.O.  Informatika.  Akademik    litsey  va  kasb-

hunar kollejlari uchun o‘quv qo‘llanma. –T.: Tafakkur. 2012.- 469 b. 

10.

 

Boqiyev  R.R.,  Kayumova  N.  Axborot  texnologiyalarini  o‘qitish 

metodikasi. – T.: TDPU. 2006. 

11.

 

Nazirov  Sh.A.  va  boshq.  Delphi  tilida  dasturlash  asoslari.  Kasb-hunar 

kollejlari uchun o‘quv qo‘llanma.  –T.: G’ofur G’ulom nomidagi nashriyot-

matbaa ijodiy uyi. 2007.-280 b. 

12.

 

Nazirov Sh. Dastrurlash tillari.  – T.: 2007.  

13.

 

Sattorov  A.  Ma’lumotlar  bazasini  boshqarish  sistemasi  Access 

(Windows 9x-2006) T.: 2006-y. 

14.

 

Sattorov  A.  Informatika  va  axborot  texnologiyalari.  Akademik  litsey  va 

kasb – hunar kollejlari uchun darslik. – T.: “O‘qituvchi”, 2002-y. - 256 b. 

15.

 

Yuldashev  U.Yu.,  Boqiyev  R.R.,  Zokirova  F.M.  Informatika  o‘qitish 

metodikasi. O‘qituvchilar uchun qo‘llanma. – T.: “Talqin”.2004-y. 

16.

 

Yuldashev U.Yu., Boqiyev R.R., Zokirova F.M. Informatika va axborot 

texnologiyalari. Elektron darslik. – T.: 2003- y.  

17.

 

Yuldashev  U.Yu.,  Boqiyev  R.R.,  Zokirova  F.M.  Informatika.  Kasb  – 

hunar  kollejlari  uchun  darslik.  –  T.:  G‘.  G‘ulom  nomidagi  nashriyot  - 

matbaa ijodiy uyi, 2002- y.- 240 b. 

18.

 

Yuldashev U.Yu., Mamarajabov M.E. Tursunov S. Web-dizayn. O‘quv - 

metodik qo‘llanma. – T.: TDPU. 2007. 

 

Qo‘shimcha adabiyotlar: 

 

1.

 

 “Barkamol avlod yili” Davlat dasturini ishlab chiqish va amalga oshirish 

bo‘yicha  tashkiliy  chora-tadbirlar  to‘g‘risida”gi  O‘zbekiston  Respublikasi 

Prezidentining Farmoyishi. –T.: 2009- yil 9- dekabr. 

2.

 

Barkamol  avlod  –  O‘zbekiston  taraqqiyotining  poydevori.  (O‘zbekiston 

Respublikasining “Ta’lim to‘g‘risida” va “Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi 

to‘g‘risida”gi qonunlari). –T.: “Sharq”.1998. -64 b. 

3.

 

Abduqodirov  A.A.,  Hayitov  A.G‘.  Axborot  texnologiyasiga  oid 

atamalarning izohli lug‘ati. – T.: TDPU. 2002. 26 b. 

4.

 

Abduqodirov A.A., Hayitov A.G‘., Shodiyev R. Axborot texnologiyalari 

fanidan o‘quv plakatlar to‘plami. – T.: TDPU.2002.- 34 b. 

5.

 

Aripov  M.,  Begalov  B.,  Begimqulov  U.,  Mamarajabov  M.,  Axborot 

texnologiyalari. O‘quv qo‘llanma – T.: “Noshir”. 2009-368 b.  

185 

 

6.

 

Aripov 

M.M., 

Muhammadiev 

J.O‘.  Informatika,  informatsion 

texnologiyalar:  OO‘Yu  talabalari  uchun  darslik.  –  T.:  Navoiy  nomidagi 

O‘zbekiston Milliy kutubxonasining bosmaxonasi, 2004. -276 b. 

7.

 

Юлдашев  У.  Ю.  Информационные  технологии.    Meтодическое 

пособие. Ч.1-2. – T. : TДПУ. 2007. 

8.

 

Yuldashev  U.Yu.,  Mamarajabov  M.E.  Informatikadan  laboratoriya 

mashg‘ulotlari. O‘quv qo‘llanma. – T.: TDPU. 2002. 

9.

 

O‘zbekiston  Respublikasi  Prezidenti  I.A.Karimovning  Vazirlar 

Mahkamasining  2010-yil  29-yanvar  kuni  bo‘lib  o‘tgan  majlisidagi  “Asosiy 

vazifamiz  –  Vatanimiz  taraqqiyoti  va  xalqimiz  farovonligini  yanada 

yuksaltirishdir”  mavzusidagi  ma’ruzasi.  “Xalq  so‘zi”  ro‘znomasi,  2010-yil 

30-yanvar. 

10.

 

O‘zbekiston  Respublikasi  Prezidenti  I.A.Karimovning  O‘zbekiston 

Respublikasi  Oliy  Majlisi  Qonunchilik  palatasi  va  Senatning  2010-yil  27- 

yanvar kuni bo‘lib o‘tgan qo‘shma majlisidagi “Mamlakatni modernizatsiya 

qilish  va  kuchli  fuqarolik  jamiyatini  barpo  etish  –  ustuvor  maqsadimizdir” 

mavzusidagi ma’ruzasi. “Xalq so‘zi” ro‘znomasi, 2010-yil 28- yanvar. 

11.

 

O‘zbekiston  Davlat  ta’lim  standarti:  O‘rta  maxsus,  kasb–hunar  ta’limi 

umumta’lim fanlari. “Ma’rifat”. № 86. 2000-yil 4-noyabr. 

12.

 

Qosimov S. va boshqalar. Axborot texnologiyalari. – T.: 2006. 

13.

 

G‘ulomov S.S., Begalov B. Informatika va axborot texnologiyalari. Oliy 

o‘quv yurti talabalari uchun darslik/Akademik S.S. G‘ulomovning umumiy 

tahriri ostida. – T.: Fan. 2010. -704 b.  

14.

 

G‘ulomov S.S., va boshqalar. Axborot tizimlari va texnologiyalari: Oliy 

o‘quv yurti talabalari uchun darslik/Akademik S.S. G‘ulomovning umumiy 

tahriri ostida. –T.: “Sharq”. 2000. - 529 b. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

F I Z I K A 

 

 

186 

 

 

 

Dasturni optimallashtirishda ishtirok etgan ishchi guruhi a’zolari: 

 

Q.Suyarov –  

TATU qoshidagi akademik litseyi o‘qituvchisi 

J.O‘sarov – 

TDPY doktoranti, fizika-matematika fanlari 

nomzodi 

M.Miraxmedov –  TATU qoshidagi 2-sonli akademik litsey bosh 

o‘qituvchisi, fizika-matematika fanlari nomzodi 

F.Jo‘rayev –

 

O‘zMU qoshidagi S.H,Sirojiddinov nomli 

akademik litseyi bosh o‘qituvchisi  

O‘.Ernazarova –  Chilonzor tibbiyot kolleji fizika fani o‘qituvchisi 

 

 

 

 

Taqrizchi:  

Sh. Usmonov – fizika- matematika fanlari nomzodi, 

                         TIMI qoshidagi akademik litseyi o‘qituvchisi 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кirish 

Fizika  o‘quv  fanidan  ta’lim  berishning  II-bosqichida  akademik  litsey, 

kasb-hunar kollejlarida umumiy ta’lim predmeti sifatida o‘qitiladigan fizika 

kursining  maqsadi  umumiy  o‘rta  ta’lim  negizida  fizikadan  fundamental 

bilim  berish,  fizik  hodisalar  va  olamning  fizik  manzarasini  ilmiy  asosda 

187 

 

tushuntirish  orqali  o‘quvchilarning  ilmiy  dunyoqarashi  va  falsafiy 

mushohada  yuritish  qobiliyatini  rivojlantirish,  nazariya  va  amaliyotning 

dialektik  bog‘liqligini  ochib  berish,  tabiatda  va  texnikadagi  fizik 

jarayonlarni  idrok  etish  salohiyatlarini  oshirish,  olgan  bilimlarini  kundalik 

hayotiy  ehtiyojlarida  va  xalq  xo‘jaligidagi  faoliyatlari  uchun  tayyorlash, 

ta’lim olishni davom ettirish uchun zamin yaratishni ta’minlashdan iborat.  

Dasturning asosiy vazifasi: 

– akademik litsey va kasb-hunar kollejlarida fizika kursining o‘qitilish 

izchilligini ta’minlash; 

–  fizik  tushuncha,  hodisa  va  qonunlarning  o‘qitish  ketma-ketligida 

oddiydan murakkablikka qarab borish tizimini saqlash;  

– oliy o‘quv yurtiga kirish uchun zaruriy bilim, ko‘nikma va malakalar 

bilan qurollantirish; 

–  o‘qituvchilar  tomonidan  ta’lim  berish  jarayonining  bir  me’yorda 

bo‘lishiga erishish; 

– o‘qituvchining ish rejalarini tartibga tushirishdan iboratdir. 

Dasturni tuzishda quyidagi g‘oyalar asos qilib olindi: 

–  umumiy  o‘rta  ta’limning  6-9-sinflarida  fizikaning  ma’lum  darajada 

mantiqan 

yakunlangan 

kursining 

yuzaga 

kelganligi, 

bu 

bosqich 

bitiruvchilarini  akademik  litsey,  kasb-hunar  kollejlarida  fizika  predmetidan 

bilim olishning uzluksizligi va uzviyligini ta’minlash zaruriyati; 

–  o‘quvchilarni  hozirgi  zamon  fizika  bilimlari  bilan  qurollantirish, 

uning  amaliy  tatbig‘iga  doir  tajribalar  o‘tkazish,  tajriba  natijalarini  qayta 

tahlil  qilib,  xulosalar  chiqarish,  tabiat  va  texnikada  kechadigan  fizik 

jarayonlar  mohiyatini  bilish,  ularning  texnik  tatbiqlarini  o‘rganishlari 

zarurligi; 

–  fizika  kursini  o‘qitishni  hozirgi  zamon  talablari  darajasiga  ko‘tarish 

va rivojlangan mamlakatlar andozasiga yaqinlashtirish kerakligi. 

Dasturning tarkibi va mazmuni shu davrgacha amal qilib kelgan o‘n bir 

yillik  umumta’lim  maktablarining  fizika  dasturi  tarkibi  va  mazmuniga 

yaqindir. Bunda 6-9-sinflarda o‘rganilgan fizik bilimlarning akademik litsey, 

kasb-hunar  kollejlarida  aynan  takrorlanmasligiga,  ta’lim  mazmunining 

uzluksizligi va uzviyligiga alohida e’tibor qaratildi.  

Ushbu o‘quv dastur materiali 160 dars soatiga mo‘ljallangan. Ajratilgan 

soatlar  har  bir  bosh  mavzu  mazmunini  o‘zlashtirishga,  shu  mavzular 

bo‘yicha  ma’ruza  o‘qishga,  ko‘rgazma  va  tajribalarni  namoyish  etishga, 

laboratoriya  ishlarini  bajarishga,  masala  va  test  topshiriqlarini  yechishga, 

o‘quvchilarning  olgan  bilim,  ko‘nikma  va  malakalarini  baholashga 

mo‘ljallangan.  

188 

 

Mazkur  dasturga  ko‘ra,  17  ta  laboratoriya  ishlarini  bajarish 

rejalashtirilgan  bo‘lib,  ta’lim  muassasasining  ichki  imkoniyatlaridan  kelib 

chiqqan  holda  *belgisi  bilan  keltirilgan  laboratoriya  ishlariga  almashtirish 

mumkin. 

Masalalar 

echish, 

laboratoriya 

ishlarini 

tashkillashtirish, 

ekskursiyaga  borish,  umumlashtirish  va  takrorlash  darslarini  uyushtirish 

o‘qituvchi ixtiyoriga beriladi. 

O‘qituvchi  fizika  darsini  tashkil  qilishda  o‘qitish  usulining  turli 

shakllaridan (ma’ruza, og‘zaki  bayon qilish, masalalar yechish, amaliy ish, 

ko‘rgazmalilik  va  boshqa  shakllardan)  foydalanishi  mumkin.  Shuningdek, 

darslarni  o‘tishda  dars  berishning  turli  noan’anaviy  usullaridan  bahs-

munozara, 

bayon, 

boshqotirmalar, 

elektron 

qo‘llanmalar 

va 

multimediyalardan foydalanish tavsiya etiladi. 

Fizika faniga ajratilgan soat miqdori va dars turlari bo‘yicha taqsimoti 

 

№  Fan bo‘limlari va 

mavzular 

Umumiy yuklama, soat 

Ham 

masi* 

Jami 

Darslar turi 

bo‘yicha soatlar 

taqsimoti 

Mu

st

a

q

il ish

 

Naz

a

ri

y

 

(ma

’r

uz

a)

 

Am

a

li

y

 

L

a

b

o

ra

 

T

o

riya is

h

i 

1 

Kirish 

1 

1 

1 

 

- 

- 

2 

Kinematika 

10 

7 

3 

2 

2 

3 

3 

Dinamika 

9 

6 

4 

2 

- 

3 

4 

Saqlanish qonunlar 

4 

2 

2 

- 

- 

2 

5 

Tebranish va to‘lqinlar 

10 

8 

4 

2 

2 

2 

6 

Molekulyar - kinetik 

nazariyasi asoslari 

8 

6 

2 

2 

2 

2 

7 

Suyuqlik xossalari 

6 

4 

2 

- 

2 

2 

8 

Qattiq jism xossalari 

9 

6 

2 

2 

2 

3 

9 

Termodinamika asoslari 

12 

8 

4 

4 

- 

4 

10 

Elektr maydon 

12 

8 

4 

2 

2 

4 

11 

O‘zgarmas tok qonunlari 

12 

8 

4 

2 

2 

4 

189 

 

12 

Turli muhitlarda elektr 

toki 

16 

12 

6 

2 

4 

4 

1

3 

Takrorlash 

2 

2 

2 

 

- 

- 

14 

Magnit maydoni 

9 

6 

2 

2 

2 

3 

15 

Elektromagnit indukstiya 

9 

6 

2 

2 

2 

3 

16 

Elektromagnit 

tebranishlar 

22 

16 

10 

4 

2 

4 

17 

Elektromagnit to‘lqinlar 

12 

8 

4 

2 

2 

4 

18 

Optika 

20 

14 

6 

4 

4 

4 

19 

Nisbiylik nazariyasi 

6 

4 

4 

 

- 

2 

20 

Kvant fizikasi 

elementlari 

12 

8 

4 

 

4 

4 

21 

Atom va yadro 

fizikasi 

9 

6 

4 

2 

- 

2 

22 

Yadro energetikasi 

6 

4 

2 

2 

- 

2 

23 

Olamning zamonaviy 

fizik manzarasi 

3 

2 

2 

 

- 

1 

24 

Umumiy takrorlash 

2 

2 

2 

 

- 

- 

 

Jami: 

216 

154 

82 

38 

34 

62 

 

* Akademik litsey namunaviy o‘quv rejasi umumta’lim fanlari 

blokidagi soatlar taqsimotiga asosan mavzular to‘liq saqlangan holda 

144soat hajmida ishchi o‘quv dasturi shakllantiriladi.  

 

 

 

 

 

 

Kirish 

Tabiatni  o‘rganishda  fizikaning  o‘rni.  Fizika  va  texnika  taraqqiyoti. 

Fizikaning  rivojlanish  tarixiga  oid  ma’lumotlar.  Tabiatni  o‘rganish  ilmiga 

190 

 

Markaziy  Osiyo  buyuk  allomalarining  qo‘shgan  hissalari.  O‘zbekistonda 

fizika va texnika sohasida olib borilayotgan tadqiqotlar. 

Fizik kattaliklarning Xalqaro birliklar sistemasi (SI). 

1. Kinematika  

Kinematikaning  vazifalari.  Jismlarning  fazodagi  vaziyatini  aniqlash: 

koordinatalar  va  sanoq  sistemasi.  Vektorlarni  qo‘shish  va  ayirish.  Vektor 

kattaliklarning koordinata o‘qlaridagi proeksiyalari. 

Tekis harakat tezligi. O‘rtacha va oniy tezlik. Ko‘chish va tezliklarning 

nisbiyligi. 

Yuqoriga  tik  otilgan  jism  harakati.  Gorizontal  va  gorizontga  qiya 

otilgan jism harakati. 

Egri chiziqli harakatda ko‘chish, tezlik va tezlanishlar. Aylana bo‘ylab 

tekis harakatni tavsiflovchi kattaliklar oralaridagi bog‘lanishlar.  

 Ko‘rgazma va tajribalar 

1. Harakatning nisbiyligi. 

2. Stroboskop. 

3. Harakatlarni qo‘shish. 

4. Jismlarning havoda va havosi siyraklashgan fazoda (Nyuton nayida) 

tushishi. 

 5.  Aylana  bo‘ylab  harakatlanayotgan  jismning  chiziqli  va  burchak 

tezligi. 

Laboratoriya ishi  

1. Gorizontal otilgan jism harakatini o‘rganish. 

* Gorizontga qiya otilgan jism harakatini o‘rganish. 

* Erkin tushish tezlanishini o‘lchash.