O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi z. Nishanova, D. Qarshieva

Qaysi o‟zgaruvchilarni boshqarish kerakligini qanday tanlash kerak... 

---

261 
Validlik quyidagi jihatga aloqador: o‘lchashni xohlagan narsani o‘lchayapmizmi. Aytaylik bizda 
yog`och lineyka bor, undagi markirovkaga ko‘ra u 10 sm biroq, aslida 20 sm. CHunki haqiqatda 
uning har bir santimetri 2 smni o‘lchaydi. Bunday holatda biz biror bir ob`ektni ko‘p bora 
o‘lchashimiz mumkin, biroq lineyka doim bir xil natijani, aytaylik 9 sm ni ko‘rsatadi. 
Bizda ishonchli o‘lchov asbobi bor, biroq o‘lchovlar albatta xato, chunki biz santimetrlarni 
o‘lchayapmiz deb o‘ylayapmiz aslida esa unday emas. SHuning uchun ham biz asboblarimiz 
validligini, ya`ni boshqa valid bo‘lgan asboblar singari bizning asboblarimiz ham to‘g`ri 
birliklarni ko‘rsatadimi, yo‘qmi shuni bilishimiz darkor.
Masalan, aytaylik, bizdagi agressivlikning operatsional ta`rifi bolaning agressiv yoki noagressiv 
o‘yinchoqlarni o‘ynash vaqtining foizini aniqlashni ko‘zda tutadi. Agar bizning sekundomerimiz 
to‘g`ri ishlasa olingan natijalar ham ishonchli bo‘ladi, chunki ikkinchi bora xulq-atvorning 
xronometriyasini o‘tkazganimizda deyarli o‘shanday natijalarni olamiz. Biroq odamlar bizning 
o‘lchovlarimiz agressivlik me`yori uchun valid emas degan e`tirozni bildirishlari mumkin. Ular: 
―bolalar o‘zlari foydalanishni bilgan o‘yinchoqlarini o‘ynaydilar‖ deyishlari mumkin. Bolalar 
zo‘ravonlik aks etgan teleko‘rsatuvlarda pistoletlar, tanklar, pichoqlar ishlatilayotganligini 
ko‘rishgani uchun aynan shu o‘yinchoqlarni ishlatishadi. SHuningdek, ular bolalar o‘ynayotgan 
Yuk mashina, asboblar, o‘yinchoqlarni nafaqat noagressiv, balki agressiv maqsadda ham 
qo‘llashga qodirlar deb davo qilishlari mumkin. Bu odamlarni siz ishlatayotgan o‘lchovlar 
validligiga ishontirishingiz uchun bu o‘lchovlarni qoniqtiradigan ma`lum bir standartlarga 
solishtirishingiz lozim. Agar sizning o‘lchov vositangiz standartga mos bo‘lsa uni valid deb atay 
olasiz.