O‘zbekiston respublikasi oliy va o’rta

Burg’ulash-portlatish ishlari hisob-kitoblari

Gorizontal kon lahimlarini o‘tishda burg‘ulash portlatish ishlari asosiy bosqich hisoblanadi. Burg‘ulash portlatish ishlari “Burg‘ulash portlatish ishlarida yagona xavfsizlik qoidalari” (YePB) va boshqa qoidalariga rioya qilgan holda olib boriladi. Burg‘ulash portlatish ishlarini olib borish uchun uchastka noziri tomonida “BPI” pasportini belgilangan me’yorlar asosida tuziladi va undan keyin korxonaning bosh muxandisi tomonidan tasdiqlanadi. “Burg‘ulash portlatish ishlari” pasporti quyidagi ketma-ketlik asosida ishlab chiqiladi;

1. Portlovchi modda turi aniqlanadi va asoslanadi, inersatsiyalash turi va
inersatsiyalash vositalari, portlovich moddaning solishtirma sarfi hisoblanadi
yoki qabul qilinadi, shpurlar soni aniqlanadi, o‘yuvchi shpur turini tanlash,
shpurlarning umumiy uzunligi, portlovchi moddaning umumiy sarfi, har bir
shpurdagi portlovi modda miqdori va boshqalar.
2. Portlatish setkalarini ketma-ketligini hisoblash.
3. Burg‘ulash portlatish ishlari texnik-iqtisodiy ko‘rsatkichlari hisoblash.
4. Burg‘ulash portlatish ishlari olib borishda xavfsizlik tadbirlari va kov joy
(zaboy)ning shamollatish sxemesi tuziladi.
Qiya kon lahmlarini o‘tishda portlovchi modda patronlari (portlovchi modda turi) va burg‘ulash koronkalarini tashlash aniq kon-texnik sharoitlar uchun portlatish ishlari texnologiyasidan tomonidan qabul qilgan usullardan foydalanib qabul qilinadi.

Shpurdagi patronlar sonini topish quyidagi formula orqali amalga oshiriladi:

Bu yerda L – shpur uzunligi, m;
l – portlovchi modda patroni uzunligi, m;
 - shpurlarni to‘ldirish koeffitsienti;
Shpur chuqurligini quyidagi formula orqali aniqlaymiz:
L = nl / , m
O’yuvchi shpurlar chuqurligini 20% ko’prok qabul qilamiz:
L_cp = L1.2 , m
Shpurlarni umumiy soni quyidagicha aniqlanadi:
N = 12.7  q  k  S_np /  d²  
bu yerda S_np- lahmning ko‘ndalang yuzasi, m²;
q – portlovchi moddaning solishtirma sarfi, kg/m³;
d – portlovchi modda patronining diametri, mm;
k - Shpurlardan foydalanish koeffitsienti; k=0.8
p – porlovchi moddaning gravimetrik zinchlik ( ammonit 6 jv):
p=1-1.2 g/sm3
Yordamchi shpurlar soni quyidagicha aniqlanadi:
N_вс = 0.34(N - n_вр)
Bu yerda N – shpurlarning umumiy soni;
n_вр - o‘yuvchi shpurlar soni;
Chegarovchi shpurlar soni: N_ok = 0.66(N - n_вр )
Bir marta portlatigan kon massasi hajmini aniqlash quyidagicha amalga oshiriladi: V_зах=SL
Bir marta portlatishga sarflanadigan portlavchi modda miqdori quyidagi formula orqali hisoblanadi:
Q_зах = q  k V_зах
O’yuvchi shpurlarga sarflanadigan portlovchi modda miqdorini aniqlash:
Q_вр =1,2Q_зах / N

Har bir qabul qilingan portlovich modda patronini og‘irligini hisobga olagan holda o‘yuvchi shpurlardagi patronlar soni aniqlanadi:

n_пат(вр) = Q_зах / m_пат
bu yerda m_пат - qabul qilingan portlovchi modda patronining og‘irligi, kg.
Qolgan shpurlarni har biridagi portlovchi modda miqdorini aniqlash quyidagi tartibda amalga oshiriladi:
Q = (Q_зах - Q_вр  n_вр )/(N - n_вр )
Qolgan (chegaralovchi va yordamchi) shpurlardagi patronlar soni
quyidagicha aniqlanadi:
n_пат = Q / m_пат
Bir sikldagi shpurometr uzunligini aniqlash formulasi:
L_шм = L_вр  n_вр + L N_всп + L N_ок
Misol: Burg‘ulash portlatish ishlarini parametrlarini hisoblash uchun
tavfsifnomalar va spravochniklardan foydalangan holda quyidagilarni qabul qilamiz: