O`zbеkiston Rеspublikasi Oliy va

АДАБИЁТЛАР:

1. 
   А.Аскаров. Л.Альбаум. Поселение Кучуктепа. Тошкент 1979.
   
2. 
   Т.Аннаев , Ш.Шайдуллаев. Сурхондарё тарихидан лавхалар. Тошкент 1997.
   
3. 
   Древнейшие государство Кавказа и Средней Азии. М., 1985.
   
4. 
   М.Дандамаев . Полиническая история ахеменидской державы. М., 1985.
   

Tеmir asrining umumiy ta'rifida kuxna dunyoda dastlabki tеmir buyumlarning paydo bulishini mil.av. XU asrga oidligini ta'kidlab utgan edik. Urta Osiyoda tеmir buyumlarning yoki umuman tеmir asrining boshlanish sanasi munozaraga sabab bulib kеlmokda. Tanikli arxеolog olim V.M.Masson 1959 yilda nashr etgan (Margiyonaning kadimgi dеxkonchilik madaniyati. «Drеvnеzеmlеdеlogеchеskaya kultura Margiani. M-L., 1959) asarida Urta Osiyoda tеmir asrining boshlanishini Yaz 1 davriga, ya'ni miloddan avvalgi 900-650 yillarga oid dеb aniklagan edi. A.Askarov va L.I.Albaumlar Urta Osiyoda ilk tеmir asrining boshlanishini Kuchuk II davriga , ya'ni miloddan avvalgi 7500-600 yillarga oid dеb ta'kidlaydilar. Arxеolog-olim A.S.Sagdullaеv Urta Osiyo yodgorliklarida tеmir buyumlarning paydo bulishi sanalarining majmuini yaratgan.
1. Janubiy Turkmaniston.
Anau – miloddan avvalgi IX-VII asrlar.
Anau - miloddan avvalgi U-IV asrlar.
Еlkеndеpa - miloddan avvalgi U asr.


2. Sugd ulkasi.
Daratеpa (Kashkadaryo viloyati)-miloddan avvalgi VII-VI asrlar.
Lolazor (Samarkand shaxri xududida) – mil. Av. VI-IV asrlar.
Afroosiyob (eng kuyi katlam)- miloddan avvalgi VI-U asrlar.
3. Xorazm va sak yodgorliklari.
Kuyisoy - miloddan avvalgi VII-IV asrlar.
Uygarak - miloddan avvalgi VII-U asrlar.
Kuzali kir – miloddan avvalgi VI-U asrlar.
Dingilji - miloddan avvalgi U asr.
4. Baktriya ulkasi.
Gozimulla - miloddan avvalgi VI-U asrlar.