О‘zbеkistоn rеspublikаsi оriеntаl univеrsitеti

Оliy tа’lim muаssаsаlаrni bоshqаrishdа rаhbаrlаr mеdiаkоmpеtеnsiyаsining аhаmiyаti

Dunyodagi global o‘zgarishlar, fan-texnika jadal rivojlanishi hamda axborot texnologiyalarining rivojiga asoslangan axborotlashgan jamiyat muhiti pedogogik ta'lim tizimiga kuchli ta'sir etmoqda. Bugungi muntazam amalga oshirilayotgan ta'lim islohotlari, innovatsion jarayonlarning asosiy vazifalardan biri raqamlashtirish jarayoni xususiyatlariga to‘la moslashish hisoblanadi. Shuning uchun ham pedagogika oliy ta'lim muassasalarida o‘quv jarayonlarini axborotlashtirishning interfaol texnologiyalarini ishlab chiqish, integrativ ta'lim muhitini yaratishning pedagogik mexanizmlarini takomillashtirishga alohida e'tibor qaratish dolzarb vazifalar qatoriga kiradi. Qolaversa, 2021-2026 yillarda Yangi O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasini «Ilm, ma'rifat va raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish yili»da amalga oshirishga oid Davlat Dasturining bevosita tegishli bandi Oliy ta'lim tizimini yanada takomillashtirish masalalariga oid bo‘lib, unda ta'lim jarayonini raqamlashtirishga doir vazifalar hamda pedogogik oliy ta'limda zamon talablariga mos kompetentsiyalarni shakllantirish vazifalari belgilangan. Ta'lim muassasasining elektron axborot ta'lim muhitini yaratish sof texnik masala bo‘lib qolmasdan, balki buning uchun muassasaning ilmiy- metodik, tashkiliy va pedagogik imkoniyatlarini tizimli yondashuv asosida ishga solish talab etiladi³⁴.
Zamonaviy fanda xodimlarni boshqarish nazariyasi va amaliyotini tahlil qilishda kompetentsiya tushunchasiga muhim ahamiyat berilmoqda. Kompetentsiya – xodimning kompaniya kutayotgan darajada va belgilangan tarkibda ishlab chiqarish xulqini muntazam ravishda namoyish qilishga tayyorlik qobiliyati. Kompetentsiyalar tizimini yaratishda tashkilot xodimlarning faoliyatiga taalluqli muhim mezonlar majmuasini standart talablarga asosan tuzadi. Shuningdek, kompetentsiya xodimlarning tashkilotda ham professional, ham ijtimoiy jihatdan tengligi xususida guvohlik beradi. XX asrning 90-yillarida mutaxassislarga malakaviy talablarni quyuvchi Xalqaro mehnat tashkiloti malaka oshirish hamda boshqaruv xodimlarni kasbiy qayta tayyorlashda “tayanch kompetentsiya”lar degan tushunchani fanga kiritdi. Tayanch kompetentsiyalar turli xil kasbiy birlashmalarda mutaxassislarning ijtimoiy-professional jihatdan ta‟minlanishi hamda faoliyatga moslashishida xodimlarning xizmat vazifalaridan kelib chiqib o„ziga xos xarakter kasb etadi.
Oxirgi yigirma yil davomida “kompetentsiyalar” so’zi boshqaruv samaradorligi bilan bog’liq bo„lgan barcha atamalarni o’zida jamlagan tushuncha sifatida talqin qilindi. Oxir-oqibat, bunday umumlashtirish qator chalkashlik va tushunmovchiliklarga olib keldi. Bunday tushunmovchiliklarning asosiy sababi “kompetentsiya” va “kompetentlik” tushunchalarining noto’g’ri qollanilishi bo„lishi mumkin.
Kompetentsiyalar – tashkilot miqyosida qabul qilingan standart xulqatvor,menejerning tashkilot miqyosida qabul qilingan standartlarga muvofiq ish ko’ra olish qobiliyati.
Kompetentlik (bilimdonlik) –u yoki bu savolning javobidan xabardorlik; ishda kerakli natijalarni qo„lga kiritish yuzasidan zarur qarorlarni qabul qila olish qobiliyati. Kompetentsiya shaxsning yurish-turishini baholashga oid bilimlar majmui bo’lib, u orqali biz tashkilotni samarali rivojlanishi yo’lida xodimning o’z faoliyatini amalga oshirishida qanday darajadagi muvaffaqiyatlarga erishayotganligini aniqlashimiz mumkin. Kompetentsiyalarning mavjudligi odatda, shaxs xulq-atvorini o’lchovchi (indikatorlar yordamida) muayyan holatlar orqali qayd qilinadi.
Ijtimoiy-informatsion kompetentsiya – bu rahbardagi axborot texnologiyalari bilan ishlay bilish hamda ijtimoiy informasiyalarga nisbatan tanqidiy munosatda bo’la olishga egaligi.³⁵
Texnika sohasidagi kompetentsiya – rahbarning texnika sohasidagi chuqur bilim va ko’nikmalarini ko’rsata olish qobiliyati. Ushbu kompetentsiyaga ega rahbar: - bir qator muammolarni yechishda texnik bilimlardan unumli foydalanadi; - texnikaning biror sohasida chuqur bilim va ko’nikmaga ega bo’ladi; - bunday insonga xuddi ekspertga xulosa chiqarish yoki maslahat olish uchun murojaat qilgandek murojaat qilishadi; - o’z sohasida so’nggi texnika yutuqlari haqidagi ma’lumotlar bilan doimiy tanishib boradi.
Axborot jamiyatiga o'tish davrida mediakompotentlikning dolzarbligi shubhasizdir. Buni jamoatchilik ham, boshqaruv xodimlar ham, olimlar ham, ayrim o‘qituvchilar ham tan oladi. Mediasavodxonlikning faollashtirish zarurligi haqidagi ma’lumotlar turli platformalarda eshitiladi, ammo ta'limning ushbu turini batafsil nazariy ishlab chiqmasdan turib, u mavhum tushuncha yoki balandparvoz shior xarakterini oladi. Ushbu sohadagi nazariy tadqiqotlarning qisqa tarixini hisobga olsak (atamaning o'zi Rossiyada XX asrning 80-yillarining ikkinchi yarmida qo'llanila boshlandi), kontseptual va ontologik tushunish nuqtai nazaridan sezilarli natijalarni kutish qiyin. mavzu. Ammo media-ta'lim turlari tasnifining yomon ishlab chiqilganligi ajablanarli, chunki har qanday ilmiy yo'nalish ushbu turdagi tadqiqotlardan boshlanadi. Pedagogikaning boshqa yo‘nalishlari bo‘yicha tipologik tadqiqotlar tajribasidan foydalanib, bu bo‘shliqni ma’lum darajada to‘ldirishga harakat qilaylik.
Raqamli texnologiyalarini o‘quv jarayonida asosli qo‘llashning yana bir muhim jihati – real jarayonlar va eksperimentlarning kompьyuter modelini yaratishdan iborat. Kompьyuter yordamida ma'lumotlarni qayta ishlash, modelь va natijalarning namoyishi, ko‘p holda, qimmat turadigan eksperimental qurilmalarga bo‘lgan ehtiyojning o‘rnini bosadi, ayrim holda (atom va kvant fizika, yarimo‘tkazgichlar, kimyo, biologiya, astronomiya, tibbiyot kabi fanlarga tegishli jarayonlarni modellashtirish) esa, mazkur jarayonlarni namoyish etishning yagona usuli sanaladi³⁶. Hozirda raqamli texnologiya imkoniyatlarilardan foydalanmay ta'lim jarayonini tashkil etishni tasavvur qilish qiyin. Kompьyuter dasturiy vositalarining tarkibiga kiruvchi interfeysning qulayligi, pedagoglarga zamonaviy axborot texnologiyalarini samarali o‘zlashtirishlari uchun imkoniyat yaratadi. Shunday qilib, axborot va kommunikatsiya texnologiyalarining imkoniyatlaridan shaxsga yo‘naltirilgan ta'limni rivojlantirishda, talabalarning ijodiy qobiliyatlarini shakllantirishda samarali foydalanish mumkin³⁷. Zamonaviy raqamli texnologiyalar dunyodagi, murakkab qurilmalar, biologik tizimlardagi hodisa hamda jarayonlarni kompьyuter grafikasi va modellashtirishdan foydalanish asosida o‘rgatish, juda katta yoki kichik tezlikda sodir bo‘ladigan fizik, astronomik, kimyoviy, biologik jarayonlarni qulay vaqt o‘lchamida taqdim etish kabi yangi didaktik masalalarni yechishga yordam beradi. Shu bois, ta'limda zamonaviy axborot texnologiyalarini joriy etishning istiqbolli yo‘nalishlaridan biri – hodisa va jarayonlarni kompьyuterda modellashtirishdir. Kompyuter modellari an'anaviy darsning tarkibiga hamohang bo‘lishi va o‘qituvchi uchun kompьyuter ekranida, ko‘p effektlarni namoyish etishiga, o‘quvchilarning yangi, noan'anaviy o‘quv faoliyatini tashkil etishga katta yordam beradi.
Har qanday ta'lim tizimi iqtisodiyot ehtiyojlarini qondirgan va global muammolarga o'z vaqtida javob bergan taqdirdagina samarali deb hisoblanishi kerak. Bizning tsivilizatsiyamizning yangi texnologik paradigmaga o'tishi, iqtisodiyotning ilm-fanga asoslangan yangi tarmoqlarining paydo bo'lishi va butun jamiyat bo'ylab raqamlashtirish, axborotlashtirish va robotlashtirishning jadal rivojlanishi bilan bog'liq jarayonlar insonning bilim, qobiliyat va ko'nikmalariga qo'yiladigan ko'plab talablarni o'zgartirdi. Ushbu iqlim sharoitida aloqa, etakchilik, jamoaviy ish, moslashuvchan fikrlash, media savodxonligi va tizimlar va tanqidiy fikrlash bilan bog'liq ko'nikmalar to'plami ayniqsa izlanmoqda. Keng ta'lim metodologiyasi nihoyat o'z kurs ishlatish uchun paydo, axborot miqdori ortadi faqat o'rganish davri cho'zilgan va qiyin to'g'ri ma'lumot conceptualize qilish kabi; bilim endi fikrlash uchun turtki sifatida harakat qilmoqda; mexanik-reproduktiv ta'limga an'anaviy e'tibor va ishchi kuchini tayyorlashning amaldagi tizimi endi mehnat bozori ehtiyojlarini qondirmaydi, tizim endi ijodiy savdolar bilan shug'ullanadigan kerakli miqdordagi malakali mutaxassislarni tarbiyalashga qodir emas.kuchli chiziqli bo'lmagan, ijodiy fikrlash qobiliyatiga ega polimatlar. Shu munosabat bilan bugungi kunda ta'lim jarayoni nuqtai nazaridan insonning eng yaxshi, eng kuchli fazilatlarini rivojlantirishga yordam beradigan individual yo'naltirilgan metodologiya va usullardan foydalanishning dolzarbligi ortib bormoqda. Ushbu turdagi metodologiya, muallifning fikriga ko'ra, u tizimli fikrlash ko'nikmalarini rivojlantirishga qaratilgan bo'lib, kelajakdagi pedagogik modellar, xususan, ilg'or pedagogika modeli uchun Markaziy bo'lib, asosiy va kasbiy kompetentsiyalarni rivojlantirish va rivojlantirishga qaratilgan.³⁸
Rahbarlarning media savodxonligi bugungi kunda asosiy vakolatlardan biridir. Axborotkommunikatsiya texnologiyalarining jadal rivojlanishi odamlarning ma'lumotni bilish, idrok etish va qayta idrok etish usullari bilan bog'liq bir qator muammolarni keltirib chiqardi, bu ko'pincha noto'g'ri nutqlarni keltirib chiqarishi mumkin bo'lgan aniq manipulyativ rivoyat shaklini oladi. Odamlar haqiqatni noto'g'ri tushunsalar yoki noto'g'ri tasavvurga ega bo'lsalar va jamiyatda sodir bo'layotgan voqealarni ob'ektiv baholay olmasalar va ba'zi kuchlar sun'iy ravishda mojaro va stressli vaziyatlarni keltirib chiqarsa, bu haqiqatni insoniylashtirmaslik xavfini keltirib chiqarishi mumkin. Shunga ko'ra, bugungi axborot haddan tashqari yuklanish muhitida analitik, tanqidiy va tizimli fikrlash ko'nikmalarini rivojlantirish va rivojlantirish va media gigienasi ko'nikmalarini rivojlantirish zarurati paydo bo'ladi. Hozirda bu masalaga munosib e'tibor berilmayapti. Hozircha, media ta'lim rivojlantirish sohasida eng katta muvaffaqiyat tijorat muassasalari tomonidan erishilgan qilindi, davlat muassasalari bo'lsa, maktablar, va oliy ta'lim muassasalari o'quv ichiga media ta'lim dasturlarini o'z ichiga faqat yaqinda harakat qilgan. Aksariyat hollarda, bugungi kunda o'qituvchining tashabbusi bilan o'quv jarayonida amaliy ishlarni qo'llash media-ta'lim tamoyillari va maqsadlarini amalga oshirishga yordam beradi. Media-ta'lim bo'yicha mutaxassislar A. Fedorov va D. Bukingem “Communication Today” jurnalida chop etilgan intervyusida media-ta'lim va media savodxonligi istiqbollariga ijobiy baho berishadi, bu ularning fikriga ko'ra yangi texnologiyalar va ommaviy axborot vositalari paydo bo'lishi bilan yanada rivojlanadi. Bir tomondan, bu mustaqil axborot manbalarining paydo bo'lishini rag'batlantiradi. Boshqa tomondan, axborot hajmining eksponentsial o'sishi kuzatiladi, bu esa o'z navbatida madaniyatlararo va ko'p madaniy xilma-xillik kabi omillarni hisobga olgan holda media savodxonligining asosiy va kasbiy ko'nikmalarini rivojlantirish zarurligini ko'rsatadi. Media ta'limi va media savodxonligi masalasi tadqiqot yo'nalishini oshirish mavzusi bo'ldi. Bu asosan ilmiy savodxonlik va tanqidiy media ta'limi kontekstida o'rganilgan bo'lib, ular bugungi kunda butun jamiyat bo'ylab texnologizatsiya va raqamlashtirishning dolzarbligini oshirmoqda . Shu nuqtai nazardan, media savodxonligi ko'nikmalarini etishtirish barcha yosh guruhlari uchun dolzarb bo'lib, media ta'limida qutidan tashqarida, ijodiy usullardan foydalanishga qaratilgan. Xususan, aholining boshqa qatlamlariga qaraganda ko'proq ushbu ta'lim turiga muhtoj bo'lgan keksa yoshdagi fuqarolarning media-ta'limi jarayonida, shu jumladan, axborot manbalari bilan ishlash, media matnlardan foydalanish,yaratish va tanqidiy tahlil qilish uchun zarur bo'lgan bir qator imkoniyatlar va ko'nikmalarni rivojlantirish, va eng yangi texnologiyalar va ommaviy axborot vositalarining qanday ishlashini tushunish interaktiv metodologiyalarni qo'llash va ijodiy seminarlar o'tkazishga yordam beradi Kundalik hayotning turli kontekstlari va "ishtirok etish madaniyati" orqali media-kompetentsiyalarni etishtirish, media-ta'limga yoshlarning fuqarolik faolligi darajasini oshirish, ularni ijtimoiy amaliyot sohasiga jalb qilish, ularda monitoring, nazorat va malaka oshirish ko'nikmalarini rivojlantirishga qaratilgan. davlat muassasalari faoliyatini tekshirish, ularda tenglik va bag'rikenglik tamoyillarini singdirish va ularga turli stereotiplar va xurofotlardan xalos bo'lishga yordam berish. Tadqiqotchi M. Dezuanni mashhur Minecraft o'yinining media-ta'lim salohiyatini tahlil qildi, bu bolalarning raqamli media savodxonligini quyidagi to'rtta tugun bo'yicha rivojlantiradi: raqamli materiallar, media ishlab chiqarish, kontseptual tushunish va media tahlil Shunday qilib, ushbu kontekstda media savodxonligini juda keng ma'noda aniqlash mumkin – masalan, tizim, tanqidiy va analitik fikrlash ko'nikmalaridan foydalangan holda media-mahsulotni tahlil qilish, baholash va yaratishga imkon beradigan ko'nikma va qobiliyatlar to'plami sifatida. D. Bukingemning fikriga ko'ra, media savodxonligi statik hodisa emas, balki bozorlardagi vaziyat va ijtimoiy munosabatlar rivojlanishining o'ziga xos xususiyati bilan belgilanadigan dinamik ko'nikma va ko'nikmalar to'plamini nazarda tutadi. Olimning fikriga ko'ra, media savodxonligini oshirish quyidagilarni o'z ichiga olishi mumkin: texnologiya bilan ishlash ko'nikmalarini rivojlantirish; yangi marketing amaliyotlari to'g'risida xabardorlikni oshirish va tijorat ishontirishlariga qarshi turishga imkon berish; faol fuqarolikni va fuqarolik jamiyatida ishtirok etishni rag'batlantirish; yangi ommaviy axborot vositalaridan foydalanish orqali ijodiy va badiiy o'zini namoyon qilishni targ'ib qilish; fan o'quv dasturini taqdim etish "yigirma birinchi asr o'quvchilari" uchun yanada qiziqarli va dolzarb usullarda; global raqobatbardosh media-kontent sanoatining rivojlanishini rag'batlantirish; bilimlar iqtisodiyotining rivojlanayotgan media va texnologiya sohalari uchun inson kapitalini rivojlantirishdir.
Ta’lim tizimini boshqarishda axborotlarning ob’ektivligi va to`liqligi juda muhimdir. Ta’lim tizimini boshqarishning samaradorligi axborotlarning qanchalik aniq va to`liqligiga ham bog`liq. Agar axborotlar aniq, to`liq yig`ilsa yoki haddan ziyod ko`p bo`lsa, qaror qabul qilishda chalkashlikka olib keladi. Biz ta’lim-tarbiya jarayonida o`quvchilarning o`zlashtirishi haqidagi ma’lumotlarni yig`amiz, lekin ularning qiziqishlari, xulq-atvori, shaxs sifatidagi yo`nalishiga e’tibor beramiz. Ana shuning uchun ham tarbiya jarayonida ko`plab og`ishlar kuzatiladi. Ta’lim muassasasining rahbari o`zining faoliyatida menejer vazifasini ham bajaradi. Shuning uchun u o`z faoliyatida kuzatish, anketa, test, instuktiv va metodik materiallardan keng foydalana bilishi lozim. Ta’lim muassasasi ma’muriyati maktab ichidagi axborotli boshqaruv texnologiyasini ishlab chiqish va uni ta’lim jarayoniga tatbiq etishga alohida e’tibor qaratishi kerak. Boshqaruv jarayonida axborotdan samarali foydalanish ta’lim muassasasi faoliyatining muvaffaqiyatli amalga oshirilishiga yordam beradi. Ta’lim muassasasini boshqarishda foydalaniladigan axborotlar turlichadir.Axborotlar jamg`armasini shakllantirish va undan jadal foydalanish boshqaruv ishini ilmiy tashkil etishni yuksaltiradi.³⁹
Oliy ta'limni boshqarishda samaradorlikni yanada oshirish uchun quyidagi vazifalarni bajarish maqsadga muvofiq deb hisoblaymiz:
- ta'lim muassasalari uchun zarur zamonaviy texnik jihozlar bilan ta'minlash jarayonini nazoratga olish va amaliy qo‘llab-quvvatlash, chekka hududlarda ham internet aloqasi va texnik jihozlar tizimli faoliyatini yo‘lga qo‘yish;
- ta'lim muassasalarining mediakompetentligini uzluksiz oshirib borish mexanizmini ishlab chiqish (You tube va boshqa ijtimoiy tarmoqlarda mavjud turli ta'lim dasturlaridan foydalanish videodarslarini o‘zbek tilida ham ko‘paytirishni davlat darajasida qo‘llab-quvvatlash);
- elektron boshqarish tizimlarini faoliyatga keng joriy etish va qog‘ozbozliklarni, vaqtni o‘g‘irlovchi keraksiz hujjatlarni keskin kamaytirish;
- Masofaviy HEMIS ta'lim platformasida, shuningdek barcha ijtimoiy tarmoqlarda ham subektlarning mas'uliyatliligini oshirish mexanizmlarini ishlab chiqish ta’lim samaradorligini oshiradi.
Xulosa
Xulosa qilib aytganda, tashkilot Axborot xizmati xodimi ommaviy axborot vositalari birdan katta auditoriyani qamrab olish imkoniyatiga ega ekanligini yodda tutishi va bu qulaylikdan oqilona foydalanishi lozim. Yuqorida ta’kidlaganimizdek, OAV orqali tarqatiladigan ma’lumotlarga odamlar o‘rgangan va ularga doimo ishonishadi.
Bundan tashqari OAV tashkilot imijini yaratish uchun eng qulay vosita. Buning uchun tashkilot axborot xizmati xodimi yuqorida keltirib o‘tilgan tartib-qoidalarga rioya qilsa maqsadga muvofiq bo‘lar edi. Jumladan, OAVda tashkilot imijini yaratish uchun bu haqda yaxshi va to‘liq ma’lumotga ega liderni tanlay bilishi kerak. O‘z navbatida bu shaxsdan telekamera yoki reportyor oldida o‘zini yo‘qotib qo‘ymasligi talab etiladi. Tashkilot imijini yaratish uchun elga mashhur shaxslar tanlansa, yanada yaxshi. Chunki xalqimiz mashhur kishilarni hurmat qiladi, ularga ergashadi.
Oliy ta'limni boshqarishda samaradorlikni yanada oshirish uchun quyidagi vazifalarni bajarish maqsadga muvofiq deb hisoblaymiz:
- ta'lim muassasalari uchun zarur zamonaviy texnik jihozlar bilan ta'minlash jarayonini nazoratga olish va amaliy qo‘llab-quvvatlash, chekka hududlarda ham internet aloqasi va texnik jihozlar tizimli faoliyatini yo‘lga qo‘yish;
- ta'lim muassasalarining mediakompetentligini uzluksiz oshirib borish mexanizmini ishlab chiqish (You tube va boshqa ijtimoiy tarmoqlarda mavjud turli ta'lim dasturlaridan foydalanish videodarslarini o‘zbek tilida ham ko‘paytirishni davlat darajasida qo‘llab-quvvatlash);
- elektron boshqarish tizimlarini faoliyatga keng joriy etish va qog‘ozbozliklarni, vaqtni o‘g‘irlovchi keraksiz hujjatlarni keskin kamaytirish;
- Masofaviy HEMIS ta'lim platformasida, shuningdek barcha ijtimoiy tarmoqlarda ham subektlarning mas'uliyatliligini oshirish mexanizmlarini ishlab chiqish samarali hisoblanadi.

1^ O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 08.10.2019 yildagi PF-5847-son “o‘zbekiston respublikasi oliy ta’lim tizimini 2030-yilgacha rivojlantirish konsepsiyasini tasdiqlash to‘g‘risidagi” Farmoni, https://lex.uz/ru/docs/-4545884

2^ S.Babadjanov. Oliy taʼlim muassasalari talabalarining mediakompetentligini rivojlantirish texnologiyasi. Diss. 13.00.01 – Pedagogika nazariyasi. Pedagogik taʼlimotlar tarixi. Toshkent – 2018

3^ Hayitov, O.E. Boshqaruv psixologiyasi: O’quv qo’llanma / O.E. Hayitov.O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi. – T., 2019.

4^ Soliyev F. Axborot xizmatlari: maqsad, burch va mahorat. //Hurriyat, 2007, 12 dekabr

5^ Karimova V.M., Hayitov O.E., Umarova N.Sh. Boshqaruv sohasidagi professional kompetensiya asoslari: Monografiya. / Prof. V.M. Karimova tahriri ostida. – T.: “Fan va texnologiya”, 2008.

6^ Bekmurodov M. O‘zbekistonda jamoatchilik fikri. –T.: Fan, 1999

7^ Eshbekov T. Jamoatchilik bilan aloqalar va axborot xizmatlari. O‘quv qo‘llanma. –T.: O‘zMU, 2012.; Eshbekov T. Axborot xizmati: ishlash usullari va tamoyillari. O‘quv qo‘llanma. –T.: O‘zMU, 2009.; Eshbekov T. Ma’naviyat va axborot saboqlari. “Axborot soatlari” kurslari uchun uslubiy qo‘llanma. –T.: O‘zMU, 2016.

8^ Журин А. А. Интеграция медиаобразования с курсом химии средней общеобразовательной школы: автореф. дис. ... д-ра пед. наук: 13.00.02 / А. А. Журин. М., 2004. 41 с.

9^ Усов Ю. Н. Кинообразование как средство эстетического воспитания и художественного развития школьников: дис. ... д-ра пед. наук / Ю. Н. Усов. М., 1988. –C.26.

10^ Медиаобразование сегодня: содержание и менеджмент/Под ред. А.В.Федорова. – М.: Изд-во Гос. ун-та управления, 2002. – 80 с

11^ Короченский А. П. Медиаобразование: миф или реальность? / А. П. Короченский // Медиаобразование. 2005. № 2. С. 63-66.

12^ Karimova V.M., Hayitov O.E., Umarova N.Sh. Boshqaruv sohasidagi professional kompetensiya asoslari: Monografiya. / Prof. V.M. Karimova tahriri ostida. – T.: “Fan va texnologiya”, 2008.

13^ Вахобов М.М. Дидактические основы информационный системы мониторинга качества образования. ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2016, 4

14^ https://uza.uz/uz/posts/kadrlar-zaxirasini-shakllantirish-tayyorlash-va-qayta-tayyorlash-boyicha-dastur-ishlab-chiqish-vaqti-keldi_446226. 20.02.2023 yil

15^ Kubey, R. (1997). Media Education: Portraits of an Evolving Field. In: Kubey, R. (Ed.) Media Literacy in the Information Age. New Brunswick & London: Transaction Publishers, p.2

16^ Никитина Е.Ю., Милютина А.А. Формирование медиакомпетенции младших школьников на уроках русского языка. Монография. – М., 2015.

17^ S.Babadjanov. Oliy taʼlim muassasalari talabalarining mediakompetentligini rivojlantirish texnologiyasi. Diss. 13.00.01 – Pedagogika nazariyasi. Pedagogik taʼlimotlar tarixi. Toshkent – 2018

18^ Медиаобразование сегодня: содержание и менеджмент/Под ред. А.В.Федорова. – М.: Изд-во Гос. ун-та управления, 2002. – 80 с

19^ Короченский А. П. Медиаобразование: миф или реальность? / А. П. Короченский // Медиаобразование. 2005. № 2. С. 63-66.

20^ Журин А. А. Интеграция медиаобразования с курсом химии средней общеобразовательной школы: автореф. дис. ... д-ра пед. наук: 13.00.02 / А. А. Журин. М., 2004. 41 с.

21^ Усов Ю. Н. Кинообразование как средство эстетического воспитания и художественного развития школьников: дис. ... д-ра пед. наук / Ю. Н. Усов. М., 1988. –C.26.

22^ Иванова Л. А. Медиаобразование: поиск исследовательских векторов / Л. А. Иванова // Вестник Иркутского государственного технического университета. 2012. № 8 (67). С. 277-284.

23^ Azizxo‘jayev A., Husanov O., Azizov X. Konstitutsiyaviy huquq. –T.: Akademiya, 2001.

24^ Bekmurodov M. O‘zbekistonda jamoatchilik fikri. –T.: Fan, 1999

25^ 3. Blek S. Vvedeniye v pablik rileyshnz. –Rostov-na-Donu, 1998.

26^ Soliyev F. Axborot xizmatlari: maqsad, burch va mahorat. //Hurriyat, 2007, 12 dekabr

27^ Saidov A.X., Ko‘chimov Sh.N. Qonunchilik texnikasi asoslari. –T.: Adolat. 2001.

28^ Matbuot xizmatlari faoliyatini tashkil etish bo‘yicha qo‘llanma. –T.: Adolat, 2006.

29^ Eshbekov T. Jamoatchilik bilan aloqalar va axborot xizmatlari. O‘quv qo‘llanma. –T.: O‘zMU, 2012.

30^ Eshbekov T. Axborot xizmati: ishlash usullari va tamoyillari. O‘quv qo‘llanma. –T.: O‘zMU, 2009.

31^ Qudratxo‘jayev Sh. Internet: tarixi, tuzilishi, texnik xavfsizlik. –T.: O‘zbekiston. 2011

32^ Xalq qalbiga yo‘l. Badiiy-publitsistik maqolalar to‘plami. –T.: Mashhur-press, 2018. – 288 b.

33^ Eshbekov T. Ma’naviyat va axborot saboqlari. “Axborot soatlari” kurslari uchun uslubiy qo‘llanma. –T.: O‘zMU, 2016.

34^ O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022- 2026 yillarga mo‘ljallangan Yangi O‘zbekistonning taraqqiyot strategiyasi to‘g‘risidagi PF-60-son Farmoni ( 28.01.2022 y).

35^ Boshqaruv psixologiyasi: Darslik / O.E. Hayitov; Mas‟ul muharrir D.N. Arzikulov; O„zbekiston Respublikasi Oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi. – Chirciq: O„zDJTSU, 2020. – 250 b.

36^ R. Ishmuxamedov, A. Abduqodirov, A. Pardayev. ―Ta'limda innovatsion texnologiyalar: ta'lim muassalari pedagog-o‘kituvchilari uchun amaliy tavsiyalar

37^ Begimqulov U.Sh. Pedagogik ta'lim jarayonlarini axborotlashtirishni tashkil etish va boshqarish nazariyasi va amaliyoti mavzusidagi pedagogika fanlari doktori ilmiy darajasini olish uchun yozilgan dissertatsiya. – Toshkent. 2007.

38^ Madjitova Kamola Azlar qizi. Asosiy va kasbiy kompetentsiyalarni rivojlantirish nuqtai nazaridan tizimli fikrlash ko'nikmalarini rivojlantirish/ / Cience and innovation in the education system. International scientific-online conference.

39^ Веснин В.Р. Менежмент в схемах и опредалинах. Учебное пособие. –M.: Проспект, 2009. – 120 с.