O'zbekiston Respublikasi Qishloq infratuzilmasini rivojlantirish loyihasi atrof-muhit va ijtimoiy ta'sirni baholash

 
 

---

6 
Umumiy xulosa 
 
Qishloq infratuzilmasini rivojlantirish loyihasi (QIRL, “Loyiha”) Hukumat tashabbusi 
boʻlib, infratuzilma va xizmatlar koʻrsatishdagi tafovutlarni kamaytirish maqsadida qishloqlar 
miqyosida hamkorlikka asoslangan rivojlanishga yordam beradi. QIRL jamiyat tomonidan 
boshqariladigan qarorlar qabul qilish, kambag'al va zaif qatlamlar bilan muloqot qilish va 
jamoalarga qo'shilish, gender tengligi, shaffoflik va javobgarlik tamoyillariga asoslanadi. RIDP 
Jahon banki (JB) va Osiyo infratuzilma investitsiya banki (OIIB) koʻmagida ITV tomonidan 
amalga oshirilmoqda. 
Zomin tumanida taklif etilayotgan suv ta'minoti loyihasining amalga oshirilishi Qo’shtol 
QFY qishloq aholisini ichimlik suvi bilan ta'minlash bilan bog'liq muammolar yechimini topish 
zarurligidan darak beradi. 
Loyihani ishlab chiqish JB va O'zH tomonidan amalga oshiriladigan loyihaning ekologik 
bahosini ishlab chiqishni talab qiladi. Atrof-muhitni baholash ishlari 2021 yil noyabr-dekabr 
oylarida boshlanadi.
Aholi kam va intensiv ekiladigan loyiha maydoni Jizzax viloyatida, Zomin tumani 
Qo'shtal QFY hududida joylashgan bo'lib, bu yerda aholining asosiy daromad manbai qishloq 
xo'jaligi hisoblanadi. Tanlangan QFY ning asosiy muammosi suv resurslarining etishmasligi, 
ichimlik suvi manbalaridan foydalanish, suv ta'minoti tizimining etarli emasligi. 
O'zbekiston Respublikasi Ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish Davlat qo'mitasi 
atrof-muhit va tabiiy resurslarni muhofaza qilish bo'yicha asosiy ijro etuvchi organ hisoblanadi. 
Davlat ekologik ekspertiza markazi atrof-muhitga ta'sirini baholash uchun javobgardir. 
Qo'mita, shuningdek, atrof-muhit davlat monitoringini muvofiqlashtiradi. 
O'zbekistonda atrof-muhitni muhofaza qilish va undan foydalanish sohasida huquqiy asos 
yaratilgan bo'lib, u O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 50 va 55-moddalarida nazarda 
tutilgan huquq va burchlarni kafolatlashga qaratilgan. Bular 20 dan ortiq qonunlar, O'zbekiston 
Respublikasi Prezidenti va Vazirlar Mahkamasining 50 ga yaqin qarorlari, shuningdek, 
resurslarni boshqarish bo'yicha boshqa quyi hujjatlar va normativ hujjatlar, masalan, tabiatni 
muhofaza qilish, suv va suvdan foydalanish, yer kodeksi, davlat ekologik ekspertizasi, 
shuningdek Vazirlar Mahkamasining boshqa qabul qilingan va tegishli qarorlaridir.
LAOG Respublika miqyosidagi loyiha tashkilotchisi, taklif etilayotgan loyiha Jizzax 
viloyati va Zomin tumani hokimliklari, shuningdek, Zomin vodokanal, Jizzax viloyati 
Ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish qo'mitasi (Jizzax Vilekologiyaqo’m), ularning 
barchasi aholini suv bilan ta'minlash, suv resurslaridan oqilona foydalanish va ularni muhofaza 
qilish uchun mas'ul bo'lgan asosiy tashkilotlardir. 
Ushbu atrof-muhit va ijtimoiy ta'sirni baholash (AMITB) natijalari taklif etilayotgan 
loyihalar atrof-muhitga umumiy ijobiy ta'sir ko'rsatishini tasdiqlaydi. Loyihani amalga oshirish 
jarayonida qurilish ishlari bilan bog'liq vaqtinchalik va mahalliy ta’sirlar (salbiy ta'sirlar) 
bo'lishi kutilmoqda, ammo aksariyat hollarda ushbu ta'sirlarni tegishli qurilish standartlarini 
amalga oshirish orqali kamaytirish mumkin. Shuning uchun AMITB tadqiqot jamoasi loyihani 
“B” toifasiga tegishli deb tasdiqlaydi.
Vazirlar Mahkamasining 541-qaroriga muvofiq "Qoraqalpog'iston Respublikasi, 
viloyatlar va Toshkent shahri va viloyatning suv ta'minoti tizimlari" 7-bandini asosan 3-toifaga 
(kam xavflilik) tegishli. 
Qo’shtol QFY shahridagi suv ta'minoti loyihasining maqsadi Jizzax viloyati Zomin 
tumani QFY Qo’shtol qishloq aholisini ichimlik suvi bilan ta'minlashni yaxshilashdan iborat. 
Amaldagi loyihaning asosiy faoliyati quyidagilardan iborat: ichimlik suvi ta'minoti tizimining 
yangi infratuzilmasini qurish; loyiha tuman suv ta'minoti Tashkilotining salohiyatini 
institutsional mustahkamlash; tuman suv ta'minoti Tashkilotining tijorat tuzilmasini 

---

7 
mustahkamlash bo'yicha chora-tadbirlarni taklif qilish; ekologik va ijtimoiy masalalarni 
o'rganish. 
Loyihaning mumkin bo'lgan atrof-muhitga ta'siri asosan suv olish va tarqatish 
infratuzilmasini qurish paytida vaqtinchalik va mahalliy qoidabuzarliklar bilan ifodalanadi. 
Mumkin bo'lgan ta'sirning katta qismini qurilish qoidalariga va xavfsizlik choralariga rioya 
qilgan holda kamaytirish mumkin, masalan, ifloslanishni minimallashtirish, ishchilar va 
mahalliy aholini himoya qilish, qurilish maydonchalarining yo'l harakatini boshqarish. 
Loyihaning atrof-muhitga mumkin bo'lgan ta'sirini kamaytirish uchun AMITB hisobotida 
qurilish ishlari bo'yicha davr uchun yumshatish choralari rejasi, atrof-muhit monitoringi va 
atrof-muhit holati ustidan boshqarish rejalari keltirilgan. 
Ichimlik suvini tizimini yaratish aholining Ichimlik suvini tarmog'iga ulanish sonini 
ko'paytirish imkonini beradi, bu esa o'z navbatida atrof-muhitga chiqindilarning tartibsiz 
chiqarib tashlashi, shuningdek, mintaqadagi aholidan chiqindi suvlarni yig'ish va tozalash 
masalasini hal qilmasdan tuproq va yer usti suvlariga salbiy ta'sir ko'rsatishi mumkin.
Bu holda oqova suvlar o'ziga xos yuqori suv iste'moli darajasi natijasida hududning 
relyefi, drenaj tizimi va irrigatsiya tarmog'iga tushadi, bu esa mintaqaning atrof-muhit 
sanitariya-gigiena holatini yomonlashtiradi. 
Shu bilan bir qatorda bobda loyihaning texnologik qismining asosiy kontseptsiyasi, suv 
tozalash tizimi bo'yicha yakuniy texnik echimlarning mumkin bo'lgan variantlari va takliflari 
muhokama qilinadi.
Dastlab atrof-muhitni boshqarish suv ta'minoti uchun mas'ul tashkilotlar hamda loyiha 
uchun mas'ul pudratchi tomonidan amalga oshiriladi. Bundan tashqari, atrof-muhit monitoringi 
uchun mas'ul bo'lgan vakolatli tashkilotlar tomonidan Davlat statistika qo'mitasi nazorati ostida 
amalga oshiriladi. Dastlabki ko'rsatkichlar majmui atrof-muhitni yumshatish va Monitoring 
rejasida belgilangan. 
Jamoatchilik muhokamasidan oldin ichki va tashqi manfaatdor tomonlar, masalan, 
viloyat va tumanlar ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish qo'mitasi, tuman hokimliklari 
va mahallalar, yer kadastri qo'mitasi, tuman suv ta'minoti agentligi (Suvoqova) va tuman 
energetika sub'ektlari vakillari bilan bir necha uchrashuvlar o'tkazildi. 
Jamoatchilik muhokamasi (JM) 2021-yil 4-dekabr kuni Zomin tumanining Qo’shtol QFY 
anjumanlar zalida o'tkazildi. Muhokamada QIRLning texnik, ijtimoiy va ekologik jihatlari 
taqdim etildi va muhokama qilindi. Qo’shtol QFY shahrida suv ta'minoti tizimi loyihasi 
doirasida suv ta'minoti tizimini qurish bo'yicha taklif etilayotgan tadbirlar to'g'risida keng 
reklama, shu jumladan Qo’shtol QFY aholisi va boshqa manfaatdor tomonlar xabardor qilindi. 
Ishtirokchilar bilan atrof-muhitga ta'sirini baholash bo'yicha hisobot loyihasi muhokama 
qilindi. 
Ushbu maslahatlashuvlarning asosiy masalalar quyidagilarni o'z ichiga oladi: loyiha 
faoliyati to'g'risida cheklangan xabardorlik; ishtirokchilarning loyiha tomonidan yetkazilishi 
mumkin bo'lgan zarar bilan bog'liq tashvishlari; suv sifatini ta'minlash va uni tozalash; 
quvurlarni o'rnatgandan keyin to'liq tuproq va landshaftni qayta tiklash zarurati, ayniqsa suv 
olish obyektlari joylashgan joylarda; tadbirlarni amalga oshirishda keskin zarurat tufayli 
loyihani tayyorlashni tezlashtirish bo'yicha takliflar. Nisbatan juda ko'p vaqt texnik masalalarga 
bag'ishlandi. Institutsional o'zgarishlarda zarurat manfaatdor tomonlar tomonidan ham 
bildirildi. 

---

8