O’zbekiston respublikasi qishloq va suv хo’jaligi vazirligi toshkent irrigatsiya va melioratsiya instituti hayot-faoliyat хavfsizligi kafedrasi

4. Yong’inga qarshi suv ta’minoti. 
Yong’inga qarshi suv ta’minoti bilan butun ishlab chiqarish korxonalari va 
aholisi 50 kishi bo’lgan aholi punktlari ta’minlanishi lozim. Suv manbalari tabiiy 
(hovuzlar, ariqlar, daryolar va boshqa) va sun’iy bo’lishi mumkin.
Bitta tashqi yong’inni o’chirishga suv sarfi ishlab chiqarish kategoriyasi, bino 
va inshootlarning olovga chidamlilik darajasi va bino hajmiga bog’liq ravishda
me’yorlangan, (-jadval): 
12-jadval
Bino va inshootlarning olovga chidamlilik darajasi va bino hajmiga bog’liq 
ravishda suv sarfi 
Ishlab 
chiqarish 
kategoriyalar
i 
Binolarning 
olovga 
chidamlilik 
darajasi 
Bino hajmiga bog’liq ravishda suv sarfi (l/sek) 
3000 
m
3
gacha 
3000... 
5000 m
3
5000... 
20000 m
3
20000... 
50000 m
3
50000... 
200000 m
3
G, D 
A, B, V 
G, D 
V 
G, D 
V 
I va I I 
I va I I 
I I I 
I I I 
I V va V 
I V va V 
5 
10 
10 
10 
10 
15 
5 
10 
10 
15 
15 
20 
10 
15 
15 
20 
20 
20 
10 
20 
25 
30 
30 
40 
15 
30 
Tashqi va ichki yong’inni o’chirishga suv sarfi (m
3
/soat) quyidagi ifoda 
bo’yicha hisoblanadi:
ё
ё
у
n
gT
Q
6
,
3
(7)
bu yerda 
g
- tashqi va ichki yong’in o’chirishga solishtirma suv sarfi (yuqoridagi 
jadvaldan olinadi); 

---

41 
ё
T
- yong’inning davom eti vaqti, 3 soatga teng deb olinadi, yoki 
maxsus formulalardan aniqlanadi; 
ё
n
- bir vaqtda sodir bo’luvchi yong’inlarning soni, 1...3 teng deb 
olinadi. 
Yong’inga qarshi suv hovuzlarining hajmi 50 m
3
kam bo’lmasligi kerak. Agar 
aholi soni 5000 odamdan ortiq bo’lsa 2 ta 50 m
3
hajmlik hovuz qilinishi kerak. 
Ularning chuqurligi 4 metrdan kam bo’lmasligi, qish paytida esa ustini berkitib 
qo’yiladigan qurilmasi bo’lishi kerak. 
Hovuzdagi suv hajmi zahirasi, m
3
: 
Х
Т
ё
ё
Q
Q
Q
W
5
,
0
(8) 
bu yerda
Т
Q
- texnologik maqsadlarga suv sarfi, m
3
/soat; 
Х
Q
- xo’jalik maqsadlariga suv sarfi, m
3
/soat.