O‘zbekiston respublikasi qishloq xo‘jaligi vazirligi toshkent davlat agrar universiteti

 
 
 

---

ISHNI BAJARISH TARTIBI 
Laboratoriya sharoitida tuproqning nam sig‘imini quyidagicha aniqlanadi: 
O‘rganiladigan tuproqlar 
Fraksiyalar 
Bedadan bo‘shagan er tuprog‘i 
3-2, 2-1, 0,5-0,25 mm 
Eskidan haydalgan er tuprog‘i 
3-2, 2-1, 0,5-0,25 mm 
Qum 
1-0, 0,75 mm 
Tuproqning nam sig‘imini aniqlash uchun bo‘z yoki o‘tloqi-botqoq tuproqlar olinadi: 
1. Aniqlanishi lozim bo‘lgan tuproq fraksiyalarning soniga qarab ostiga filtrli doka 
bog‘langan shisha naylar olinadi. 
2. Tayyorlangan shisha nay tubidagi doka biroz ho‘llanib, so‘ngra tarozida tortiladi (a), g; 
3. Nayning 9/10 qismiga qadar tuproq yoki qum solib, kaftda yoki yumshoq narsa bilan 
asta-sekin zichlanadi. 
4. Tuproq yoki qum solingan nay tarozida tortiladi (v), g; hisobida. 
5. quruq tuproq yoki qumning sof og‘irligi hisoblab chiqiladi, (s) gr hisobida:
S = v - a 
6. Nay ichidagi tuproqning balandligi o‘lchanadi (h), sm va nayning ichki diametri 
o‘lchanadi, (d) sm hisobida. 
7. Tuproq yoki qum eg‘allagan umumiy hajm quyidagi formula bilan aniqlanadi:


 


 d
2
V 

 --------- 

 h, sm
3
;
 
4 
bu erda: V - tuproqning umumiy hajmi, sm
3
hisobida. 


- aylana uzunligining diametriga bo‘lgan nisbati (3,14 ga teng) 

d - nayning ichki diametri, sm hisobida. 
8. Tuproqning hajmiy og‘irligi quyidagi ifoda bilan aniqlanadi:
S 
V
1
 = --------; g/sm
3
 
V 
bunda: V
1
- tuproqning hajmiy massasi, g/sm
3
hisobida. 
V - tuproqning umumiy hajmi, sm
3
hisobida 
S - quruq tuproqning sof og‘irligi, g hisobida. 
9. Tuproqli shisha nay suvli vannaga tushuriladi, unda vannadagi suvning sathi, naydagi 
tuproqning balandligi bilan bir xil bo‘lsin. Tuproq suvga to‘yingandan keyin (tuproq yuzasi 
yaltiraydi) nayni suvdan olib gravitatsion suv to‘liq oqib ketguncha alohida maxsus shisha idish 
ustiga qo‘yiladi. 
10. Gravitatsion suv oqib bo‘lgandan keyin, tuproqli nayni vaqti-vaqti bilan, har 10 
minutda, doimiy og‘irlikka kelguncha tarozida tortib turish kerak: