O’zbekiston respublikasi qurilish vazirligi o’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

Qurilish-montaj ishlari smeta qiymatining tarkibi 
Smeta qiymati kapital qo’yilmalarning miqdorini aniqlashda, qurilishni 
moliyalashtirishda, qurilish mahsulotiga shartnoma narxini belgilashda, bajarilgan 
qurilish-montaj ishlarini hisob-kitob qilishda, uskunalarni sotib olish va qurilish 
maydonchasiga keltirish xarajatalarini to’lashda, hamda yig’ma smetada ko’zda 
tutilgan boshqa xarajatlarni qoplashda asos bo’lib hisoblanadi. Smeta hujjatlari 
asosida uchet va hisobotlar, qurilish-loyixa tashqilotining buyurtmachi bilan 
xo’jalik xisobi va faoliyatini baholash amalga oshiriladi. Smeta qiymati bo’yicha 
harakatga tushirilgan asosiy fondlar balansdagi qiymati aniqlanadi. Smeta qiymati 
loyihalanadigan ob’ektning texnik-iqtisodiy qo’rsatgichlarini hisoblash uchun, uni 
qurish uchun qarorlarni asoslashda va qabul qilishda asos bo’lib xizmat qiladi. 
Ob’ektning qiymatini baholash zaruriyati qurilishning boshlang’ich 
bosqichida amalga oshriladi. Loyiha ishlarini bajarishdan oldin ob’ektning 
taxminiy qiymati aniqlanadi. Loyiha qidiruv, tadqiqot va loyihalash ishlari 
jarayonida qo’shimcha ma’lumotlar paydo bo’lishi bilan qurilayotgan ob’ektning 
smeta 
qiymatini 
yanada 
aniqroq 
hisoblash 
imkoniyatlari 
tug’iladi. 
Loyihalanayotgan ob’ektning qurilish qiymatini kamytirish yoki ko’paytirib 
ko’rsatish uning iqtisodiy samaradorligini baholashda xatolarga olib kelib, ob’ekt 
qurilishining masadga muvofiqligiga putur yetkazadi. Smeta hisob-kitoblarining 
aniqligi asosiy qurilish bo’yicha loyihanining mukammal ishlab chiqilishiga 
hamda, 
uni 
qurish 
texnologiyasi, 
topografik 
va 
muxandislik-geologik 
qidiruvlarning to’liqligi, ish hajmlarining to’g’ri aniqlanishi, qurilayotgan 
ob’ektning ishlab chiqarish sharoitlarini to’g’ri baholashlarga bog’liqdir. 
Bino va inshoatlar qurilishining smeta qiymati - bu loyiha bo’yicha qurilish 
ishlarini bajarish uchun sarflanishi lozim bo’lgan barcha xarajatlar yig’indisidan 
iboratdir. Uning tarkibiga bino va inshoatlar qurilishiga ketadigan xarajatlar, ya’ni 
binoni texnik jihozlar bilan ta’minlash, vaqtinchalik bino va inshoatlar qurish, 
vaqtinchalik va doimiy yo’llar qurish, elekt tarmoqlari o’tkazish kabi xarajatlarni 
o’z ichiga oladi. 

---

To’liq smeta qiymati quyidagi xarajatlardan tashkil topadi: bino va 
inshoatlar qurilishi-montaj ishlariga, texnik uskunalarni montaj qilish, texnologik 
jarayonlarni avtomatizatsiyalash sistemasi ; texnik uskunalar, xo’jalik inventarlari 
sotib olish, ilmiy tadqiqot va loyiha-qidiruv ishlari, ma’muriyatni saqlash, ishchi 
kadrlarni tayyorlash kabi xarajatlarni o’z ichiga oluvchi boshqa xarajatlar. 
Qurilish-montaj ishlari smeta qiymati hisob-kitob qilib chiqilgan ishlarning 
hajmi, kelishilgan va qabul qilingan birlik narxlar asosida aniqlanadi.
Texnik jihozlar qiymati uskunani tayyorlovchi zavodning narxi asosida 
yoki yetkazib beruvchining narxi asosida aniqlanadi. Boshqa xarajatlar esa loyiha – 
qidiruv ishlari ularni bajarishdagi ishlar hajmining smetasi, kalkulyatsiyasi yoki 
qiymatni hisoblash asosida; ma’muriyatni saqlash xarajatlari -ishlab chiqarish-
xo’jalik faoliyati bilan bog’liq va kadrlar tayyorlash xarajatlari shtat javdali va 
smeta xarajatlari asosida aniqlanadi. 
Agarda ob’ekt qurilishi tugallangandan so’ng yordamchi binolar, hamda 
quruvchilar uchun qurilgan ob’ektlar, inshoatlar qurilish davrida boshqa korxona 
va tashkilotlar xodimlari - ishchilari tomonidan foydalanilayotgan bo’lsa, ular 
korxona va tashkilotlarga sotilishi va uning balansiga o’tkazib berilishi mumkin. 
Ob’ektning iqtisodiy samaradorligini baholashda ushbu bino va inshoatlarga 
ketgan xarajatlar hisobga olinmaydi. Bu inshoatlarning qiymati qaytgan summani
tashkil qiladi.  
Qurilishning muhim vazifalaridan biri qurilish muddatini qisqartirish va 
shu bilan birgalikda uning samaradorigini oshirishdir. Smeta qiymatining tarkibini 
tahlil qilib shunday xulosaga kelish mumkinki, qurilish va konstruktiv-
joylashtirish yechimlarini takomillashtirish, ularning texnologik darajasini oshirish, 
qurilishni tashkil etishni takomillashtirish, qurilish uchastkasida bajariladigan 
ishlar hajmini qisqartirish hamda qurilishni tezlashtirish va uning samarodorligini 
oshirish asosiy yo’nalishlardir. 
Qurilish-montaj ishlari smeta qiymati(Ssmr)ni hisoblash usuli iqtisodiy 
mohiyatiga ko’ra, qurilish montaj-ishlariga ketgan xarajatlar va smeta foydasi (Sf)  
yig’indisidan iborat bo’ladi. Ishlab chiqarish xarajatalari o’z navbatida ikki 
guruhga bo’linadi: to’g’ri xarajatlar (TX ) va ustama(egri) xarajatlar (EX). Natijada
qurilish montaj ishlarining smeta qiymati (Ssmr) quyidagi formula bilan 
aniqlanadi.