O‘zbekiston respublikasi raqamli texnologiyalar vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti samarqand filiali

Dasturlashning asosiy modellari:
Imperativ dasturlash
Deklarativ dasturlash
Strukturali dasturlash
Funktsional dasturlash
Mantiqiy dasturlash
Obʼektga yoʼnaltirilgan dasturlash:
Komponentlarga yoʼnaltirilgan dasturlash
Prototipga yoʼnaltirilgan dasturlash
Agentga yoʼnaltirilgan dasturlash

Falsafa va tilshunoslikdan yaxshi tanish boʼlgan “paradigma” soʼzi informatika va dasturlashda tor professional maʼnoga ega. Dasturlash paradigmasi muammolarni yuzaga keltirish va ularni hal qilishning boshlangʼich kontseptual sxemasi sifatida, bir vaqtning oʼzida mavjud boʼlmasligi mumkin boʼlgan, ammo intuitiv ravishda umumiy tushunchaga birlashtirilgan faktlar, hodisalar va jarayonlarning grammatik tavsifi uchun vositadir.

Dasturlash paradigmasi - bu kompyuter dasturlarini yozish uslubini belgilaydigan gʼoyalar va tushunchalar toʼplamidir (dasturlashga yondashuv). Hisoblashni tashkil etish va kompyuter tomonidan bajariladigan ishlarning tarkibiy tuzilishini belgilaydigan kontseptualizatsiya usuli.
Soʼnggi oʼn yillikda amaliy dasturlash faxriysi boʼlgan Fortran oʼrniga asta-sekin ushbu sohada Paskal va C++, superkompyuterlarda esa Sisal kabi parallel dasturlash tillariga oʼtish boshlandi. Keyingi bosqichda ularga Java, C#, Scala, Python -dagi yangiliklar qoʼshilishdi.
Nazariy dasturlash – ilmiy nashrlarda taqdim etilgan dasturlash va informatika sohasidagi ilmiy tajribalar natijalarining aniqligi va taqqoslanishiga qaratilgan. Formal modellar tegishli matematik tushunchalarning asosiy xususiyatlarini meros qilib oldi va oʼzlarini informatikada algoritmik yondashuv sifatida oʼrnatdilar.
Sxemalar va dastur matnlarida dalillarga asoslangan konstruktsiyalarga intilish va ularning samaradorligini, ehtimolligi, toʼgʼriligi va boshqa formallashtirilgan munosabatlarni baholash, dasturni ishlab chiqish jarayonining ishonchliligiga erishish uchun tizimli dasturlash va boshqa usullar uchun asos boʼlib xizmat qildi, masalan, D. Knut tomonidan taklif qilingan “vakolatli dasturlash”. Dasturlash nazariyasi uchun ishchi material boʼlib xizmat qilgan Algol va Paskalning standart toʼplamlari, tajriba oʼtkazish uchun qulayroq boʼlgan ML, Miranda, Scheme, Haskell, Real, C-light va boshqa applikativ tillar bilan almashtirildi
Applikativ dasturlash – bu deklarativ dasturlashning bir turi boʼlib, unda dastur yozish bir obʼektni boshqasiga tizimli ravishda qoʼllashdan iborat. Bunday qoʼllash natijasi yana obʼekt boʼladi, u funktsiya rolida va argument rolida dasturlarda qatnashishi mumkin. Bu dasturni yozishni matematik jihatdan aniq qiladi.
Funktsiyaning ifoda bilan belgilanishi mumkinligi bu funktsiyaning qiymatini – funktsional obʼektlarni – boshqa obʼektlar funktsional qiymatlarni boshqa funktsiyalarni baholash natijasida qaytarilishi mumkin boʼlgan boshqa obʼektlar bilan teng asosda ishlatish mumkinligini koʼrsatadi.

Loyihada ishlatigan texnologiyalar
Python dasturlash tili, PostgreSQL MOBT, Django kutubxonasi, Django Rest Framework kutubxonasi, Datetime, JSON modullari, simple_jwt va reportlab paketi.
Python haqida:
1. high-level
2. general-purpose
3. dynamic type