O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI
UNIVERSITETI SAMARQAND FILIALI
" Bioinformaika va biomexanika” fanidan
Mustaqil ish-№1
KIF 104-19 guruh talabasi
Bajardi: Zarmasov. S
Qabul qildi: Kurbanov A.R
SAMARQAND – 2023
MAVZU: Bioinformatika va biomexanika ma’lumotlar bazasini tashkil etish
Reja:
biomexanika ma’lumotlar bazasi
Bioinformatika ma’lumotlar bazasini tashkil etish tuzulmasi
Bioinformatika va biomexanika ma'lumotlar bazasi, biologiya, tibbiyot, ekologiya va boshqa ilmiy sohalarda ma'lumotlar olish, saqlash, tahlil qilish va ulardan foydalanishni osonlashtiruvchi ma'lumotlar bazasi tuzishga imkon beradi. Bu ma'lumotlar bazasi, o'z ichiga odatda genetik va molekulyar biologiya, proteomika, metabolomika, gienomika va boshqa ma'lumotlar turlarini o'z ichiga oladi.
Bioinformatika va biomexanika ma'lumotlar bazasini tuzish uchun quyidagi qadamlar kerak:
Ma'lumotlar turi va manbalari: Bioinformatika va biomexanika ma'lumotlar bazasi uchun to'plangan ma'lumotlar turini belgilash kerak. Bu turdagi ma'lumotlar ko'plik bilan genetik va molekulyar biologiya, proteomika, metabolomika, gienomika va boshqa sohalardan olinadi.
Ma'lumotlar olish: Ma'lumotlar bazasini tuzish uchun ma'lumotlar to'plangan va tahlil qilinadi. Bu ma'lumotlar ko'pincha manbalardan, shuningdek, jamiyatlar, tadqiqot institutlari va universitetlar tomonidan taqdim etiladi.
Ma'lumotlar saqlash: Ma'lumotlar saqlanishi va qayta ishlash uchun ma'lumotlar bazasi tizimining qurilishi kerak. Bu tizim avtomatik ravishda ma'lumotlarni to'playdi va saqlaydi, ma'lumotlarni o'zgartirish va qayta ishlash imkonini beradi.
Ma'lumotlar tahlili: Ma'lumotlar bazasidan ma'lumotlarni tahlil qilish uchun ma'lumotlar analiz qilingan. Bu tahlil tizimlari ko'pincha statistik, biostatistika va matematik modellari yordamida amalga oshiriladi.
Ma'lumotlar foydalanish: Ma'lumotlar bazasi to'plangan ma'lumotlarni foydalanishni osonlashtiradi. Bu ma'lumotlar bioinformatika va biomexanika sohalarida ilmi tadqiqotlar va ularni amalga oshirishni osonlashtiradi.
Ma'lumotlar bazasi tuzilishida odatda genetik, molekulyar biologiya, kimyo, matematika va injeneriya sohalarida kasblar ishtirok etadi. Ma'lumotlar bazasi tuzishining asosiy maqsadi, biologik ma'lumotlar tahlilini va bu ma'lumotlardan tadqiqotlar chiqarishni osonlashtirishdir.
Bioinformatika va biomexanika ma'lumotlar bazasi, biologiya, kimyo, informatika, matematika va mexanika fanlaridagi ma'lumotlarni integratsiya qilgan axborot tizimi bo'lib, bu axborot tizimi biologik ob'ektlar (masalan, DNA, RNA, proteinlar va ayniqsa, tuman, organ va organism)ni o'rganish va tahlil qilishda yordam beradi.
Bioinformatika va biomexanika ma'lumotlar bazasi tashkil etish tuzilmasi quyidagi qadamlardan iborat bo'ladi:
Ma’lumotlar yig'ish: Biologik ob'ektlarning genomi, proteomlari va tahlil ma’lumotlaridan tashkil topgan bo’lishi lozim. Bu ma'lumotlar laboratoriyalarda olingan, tadbirkorlik axborotlaridan yoki boshqa axborotlar bazalaridan olingan bo'lishi mumkin.
Ma'lumotlarni tuzish: Ma'lumotlarni tuzish va integratsiya qilish uchun, ma'lumotlar bazasidagi ma'lumotlar va ularga o'xshashligi haqida ma'lumotlar integratsiya qilinishi kerak.
Ma'lumotlar bazasini tuzish: Ma'lumotlarni yagona axborot tizimida integratsiya qilish lozim. Bu shu jihatdan, ma'lumotlar bazasini tuzishdan tashqari, ma’lumotlar bazasining o'rnatilishini (qulayligi, ma’lumotlar bazasi to'g'risida ma’lumot olishning ko'p xil usullari, sinxronizatsiya) va uning qo’llanishini yaxshi tuzish lozim.
Ma’lumotlar bazasini boshqarish: Ma'lumotlar bazasini boshqarish va uni tahlil qilish uchun, ma’lumotlarni izlash, tahrirlash va to'plamlarini yaratish, statistik analizlarni o'tkazish, va boshqa muhim funktsiyalarni o'z ichiga oladi.
Ma'lumotlarni ko'rsatish: Ma'lumotlar bazasi tashqi foydalanuvchilarga ko'rsatish, bu maqsadda, axborotlar bazasiga foydalanuvchi tomonidan so'ravlar yuboriladi va javob qaytariladi.
Ma'lumotlarni saqlash: Ma'lumotlarni saqlash uchun, ma'lumotlar bazasini nafaqat to'g'ri saqlash uchun, balki yagona o'rnatilgan tizimga qo'llanishni ta'minlash uchun maxsus saqlash tizimlari ishlatiladi.
Bioinformatika va biomexanika ma'lumotlar bazasini tashkil etish uchun quyidagi tuzulma tavsiya qilinadi:
Ma’lumotlarni to'plash: Bioinformatika va biomexanika ma'lumotlar bazasini tashkil etish uchun birinchi navbatda kerakli ma'lumotlarni to'plash kerak. Bu ma'lumotlar, genetik, protein va genom ma'lumotlari, tashqi va ichki o'zaro aloqalar, o'zaro aloqa tarmoqlari kabi turli xil ma'lumotlar bo'lishi mumkin.
Ma’lumotlarni tahlil qilish: To'planan ma'lumotlarni tahlil qilish kerak. Bu, ma'lumotlarning to'plangan usuli va saqlanish formatiga qarab amalga oshiriladi. Ma'lumotlarning tafsilotlarini aniq qilish uchun, ulardan statistik analizlar, 2D va 3D model yaratish, tahlil qilish, sifatlarini aniqlash va boshqa barcha ko'plab boshqa tahlillarni o'tkazish kerak.
Ma’lumotlar tashqi va ichki aloqalarni aniqlash: Bioinformatika va biomexanika ma'lumotlar bazasining asosiy maqsadi, ma'lumotlar orasidagi aloqalarni tashkil etishdir. Shuning uchun, ma'lumotlar orasidagi o'zaro aloqalar va ularning turlari haqida tafsilotlar bilan ma'lumotlar bazasini to'ldirish kerak.
Ma’lumotlar bazasini yaratish: To'planan, tahlil qilingan va aloqalar tashkil etilgan ma'lumotlarni ichiga oluvchi ma'lumotlar bazasini yaratish kerak. Bunday ma'lumotlar bazasida foydalanuvchilar ma'lumotlarni qidirish, tahlil qilish, aloqalarni tahlil qilish va boshqa barcha ko'plab tahlillarni o'tkazish imkoniyatiga ega bo'ladi.
Ma’lumotlar bazasini saqlash va rivojlantirish: Ma'lumotlar bazasi yaratilganidan so'ng, uni saqlash va rivojlantirish kerak. Bu maqsadga, ma'lumotlar bazasidagi ma'lumotlarni yangilash, boshqa tizimlarga integrlash va boshqa ko'plab turli xil amallar o'tkazish kerak.
Shu tuzulma asosida bioinformatika va biomexanika ma'lumotlar bazasini tashkil etishning muhim jarayonlarini qamrab oladi.
Bioinformatika va biomexanika ma'lumotlar bazasini tashkil etish uchun quyidagi tuzulma keng tarqalgan:
Ma'lumotlar kiritish: Ma'lumotlar bazasiga kiritiladigan ma'lumotlar, tashqi yoki ichki manbalardan kiritilishi mumkin bo'lgan ma'lumotlar bo'lishi kerak. Bu ma'lumotlar genetik, biokimyo, o'zgaruvchanlik, o'zgarishlar va boshqa biofizikaviy ko'rsatkichlar bo'lishi mumkin.
Ma'lumotlar yig'ilishi: Ma'lumotlar bazasiga yig'iladigan ma'lumotlar, kiritilgan ma'lumotlarning to'plami bo'lishi kerak. Ma'lumotlar yig'ilish jarayoni taqsimlanishi mumkin bo'lgan ma'lumotlardan foydalanish orqali olib boriladi.
Ma'lumotlarni saqlash: Ma'lumotlar bazasidagi ma'lumotlar saqlanish uchun muhimdir. Bu uchun ma'lumotlar bazasining to'liq xavfsizligi ta'minlanishi, tizimni buzish, muvaffaqiyatsizliklar yuzaga kelganda ma'lumotlarni qayta tiklash va yozish imkoniyatlarini ta'minlash lozim.
Ma'lumotlarni tahlil qilish: Ma'lumotlar bazasidagi ma'lumotlar tahlil qilinishi va interpretatsiyasi uchun o'zgaruvchilarga qarab ma'lumotlar sonini ko'paytirish, yordamchi qidiruv, statistik analizlar va boshqa algoritmlar qo'llanilishi mumkin.
Ma'lumotlarni vizualizatsiya qilish: Ma'lumotlar bazasidagi ma'lumotlarni vizualizatsiya qilish, ularga aloqador bo'lgan statistik ma'lumotlarni ko'rsatish, ma'lumotlarning 3D modellari va boshqa tasvirlar ko'rsatish lozim.
Ma'lumotlarni ulashish: Ma'lumotlar bazasidagi ma'lumotlarga oson, tez va samarali o'zgaruvchilar yordamida ulashish uchun ma'lumotlarni yig'ilish va tahlil qilish jarayonlarida standart interfeyslar va dasturlar ishlatish lozim.
Shunday qilib, bioinformatika va biomexanika ma'lumotlar bazasini tashkil etish uchun keng tarqalgan tuzulma mavjud.
Bioinformatika va biomexanika ma’lumotlar bazasi, biologik tizimlar va xususiyatlariga oid ma’lumotlarni saqlash uchun yaratilgan tuzulmadir. Bu tuzulma, biologik o'rganizmlarda yuzaga keladigan turli xususiyatlar, ularning genetik materiali, proteinlari, metabolitlari va boshqa bir nechta tafsilotlari to'plab olishga imkon beradi.
Ma’lumotlar bazasi tashkil etish uchun asosiy qadamlar quyidagilardir:
Ma’lumotlarni tayyorlash: Bu qadamda biologik tizimlar va ularning xususiyatlariga oid ma'lumotlar, laboratoriyadan olingan nati jismlardan olingan tahlil ma'lumotlari, ilmiy jurnallardan yoki boshqa ma’lumotlar bazalari dan olingan ma’lumotlar to'plab olinadi.
Ma’lumotlarni saqlash: Bu qadamda tayyorlangan ma'lumotlar, kompyuter tizimida saqlanadi. Ma'lumotlar, ma'lumotlar bazasida yaratilgan struktura bo'yicha to'plangan ma'lumotlar bazasiga qo'shiladi.
Ma'lumotlarni tahlil qilish: Ma'lumotlarni tahlil qilish, biologik tizimlar va ularning xususiyatlarini tushunishga yordam beradi. Bu qadamda, ma’lumotlar, biostatistika, matematik va axborotli texnologiyalardan foydalanib, tahlil qilingan.
Ma’lumotlarni namoyish etish: Ma'lumotlar namoyish etish, o'rganilgan ma'lumotlar bazasida yaratilgan tizim yordamida amalga oshiriladi. Bu tizimlar, ma'lumotlarni ko'rish va tahlil qilishga imkon beradi.
Ma'lumotlar bazasi tuzishning eng muhim jihatlaridan biri, uni boshqa ma'lumotlar bazalari va ilgari o'zaro ishlab chiqarishga moslashishdir. Bu, muhim ma’lumotlar bazalariga qo'shimcha ma'lumotlarni saqlash, tahlil qilish va ma'lumotlarni namoyish etish imkonini beradi.
Bioinformatika va biomexanika ma'lumotlar bazasi, biologik o'rganizmlar, ularning genomlari, proteomlari, metabolitlari va diger biologik tizimlar haqida ma'lumotlarni yig'ish va aniqlashga yo'l qo'yadigan tuzulma hisoblanadi. Bunday ma'lumotlar bazalari, tibbiyot, tarbiya, genetika va o'z-o'zini o'rganish kabi bir qancha sohalarda ishlatiladi.
Bioinformatika va biomexanika ma'lumotlar bazasini tashkil etish uchun quyidagi qadamlar kerakli:
Ma'lumotlarni yig'ish: O'zaro bog'liqliliklarni aniqlash uchun ko'p xil ma'lumotlar yig'iladi, masalan, genom, proteom, metabolom va bioassay ma'lumotlari kabi.
Ma'lumotlarni hisoblash: Ma'lumotlar tahlil qilinishi va qiymatlandirilishi kerakli. Bu, tahlil topish, tahlil qilish, tahlil natijalarini interpretatsiya qilish va taxmin qilish, ko'rsatmalarni hisoblash va boshqa ko'plab amallarni o'z ichiga oladi.
Ma'lumotlar bazasini tuzish: Ma'lumotlarni tuzish uchun bir qator axborotlar turi va formatlarini aniqlash, tashqi va ichki identifikatorlar tayinlash, bir-biriga bog'liqlikni tushuntirish, statistik ma'lumotlarni hisoblash va yuzaga kelgan ma'lumotlarni ko'rsatish uchun o'zaro bog'liqlikni aniqlash zarur bo'ladi.
Ma'lumotlar bazasini boshqarish: Ma'lumotlar bazasini boshqarish tizimini ishga tushirish zarur bo'ladi. Bu, tizimni joylashtirish, ma'lumotlarni qidirish va topish, ma'lumotlarni tahrirlash va o'zgartirish, ma'lumotlarni ko'rsatish, ma'lumotlarni tahlil qilish va boshqa ko'plab amallarni o'z ichiga oladi.
Bundan tashqari, bioinformatika va biomexanika ma'lumotlar bazasi tuzilishida ushbu ma'lumotlarning tasniflanishi, ochiq ma'lumotlar uchun ruxsat berish tartibi, ma'lumotlarni ishlash uchun vosita va qo'llanish ko'rsatkichlarini aniqlash zarur bo'ladi.
Bioinformatika va biomexanika ma'lumotlar bazasi tuzish uchun quyidagi tuzulmani taklif qilish mumkin:
Malumotlar turi: Ma'lumotlar bazasi tuzishdan oldin, o'zlashtirish kerak bo'lgan ma'lumot turi belgilanishi kerak. Bioinformatika va biomexanikada, ma'lumotlar genetik kodlardan va molekulyar strukturadan kelib chiqadigan ma'lumotlar hisoblanadi.
Ma'lumotlar kiritish: Ma'lumotlar bazasiga kiritiladigan ma'lumotlar avtomatik ravishda yig'ilishi kerak, bu maqsadda xususiy tizimlar ishlatilishi mumkin. Kiritish jarayoni qulay bo'lishi uchun, ma'lumotlar to'plamining to'liq struktural ma'lumotlarini ko'rsatuvchi interfeys yaratilishi kerak.
Ma'lumotlar tahlili: Ma'lumotlar bazasidagi ma'lumotlarni tahlil qilish uchun, bioinformatika va biomexanikada foydalaniladigan standartlar va protokollar belgilanishi kerak. Bu protokollar DNA, proteinlar, qizil tuklar, va boshqa molekulyar tuzilmalar tahlil qilish uchun ma'lumotlar bazasida qo'llanilishi kerak.
Ma'lumotlarni saqlash: Ma'lumotlar bazasidagi ma'lumotlar katta miqdorda bo'lishi mumkin, shuning uchun saqlash uchun yaxshi infrastruktur tuzilishi kerak. Bu infrastrukturda ma'lumotlarni saqlash uchun yaxshi xotira tizimi, ma'lumotlar bazasiga kirish uchun xavfsiz bog'lanishlar, va o'qish uchun qulay protokollar qo'llanishi kerak.
Ma'lumotlar bazasining qo'llanishiga imkon berish: Ma'lumotlar bazasidagi ma'lumotlarga istalgan vaqtda qulay ravishda kirish mumkin bo'lishi kerak. Buning uchun, ma'lumotlar bazasining veb interfeysi yaratilishi kerak, bu interfeys foydalanuvchilarga ma'lumotlarga qulay va tezroq kirish imkonini beradi.
Ma'lumotlar bazasining boshqarilishi: Ma'lumotlar bazasidagi ma'lumotlarni tahrir qilish, qo'shish yoki o'chirish uchun boshqaruv tizimlari va protokollar belgilanishi kerak. Ma'lumotlar bazasining avtomatik ravishda yopilishi, yoki muayyan paytlarda bakhtliq ko'rsatish, foydalanuvchilar orasida ham imkon berish kerak.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
