O'zbekiston respublikasi Samarqand iqtisodiyot va servis instituti

2. Sug'urta-yuridik va jismoniy shaxslar manfaatlarini himoyalash va qonun osti hujjatlari bilan tartibga solish
Mustaqillik davrida sug‘urta faoliyati bilan bogiiq bir qancha Prezident
farmonlari qabul qilingan. 1997 yil 18 fevralda «0'zbekinvest» eksport-import milliy
sug'urta kompaniyasini, 1997 yilning 25 fevralida esa « 0 ‘zagrosug'urta» davlat-
aksiyadorlik sug'urta kompaniyasini tashkil etish bo‘yicha Prezident farmonlari qabul
qilingan. Bu farmonlarda qayd etilgan kompaniyalar 5 yil muddatga daromad (foyda)
solig'i to'lashdan ozod etilgan.
O'zbekiston Respublikasi Prezidenti 2002 yil 31 yanvarida «Sug"urta bozorini
yanada erkinlashtirish va rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g'risida» farmon qabul
qildi. Bu farmon sug'urta xizmatlari sohasidagi erkinlashtirish jarayonini yanada
rivojlantirish va iqtisodiv islohotlami chuqurlashtirish, respublikada sug'urta bozorini
taraqqiy ettirishning iqtisodiv omillarini kuchaytirish, sug'urta tashkilotlarining
moddiv-texnika bazasini mustahkamlash hamda ulaming moliyaviy barqarorligini
ta'minlash maqsadida qabul qilinganligini alohida ta’kidlash joiz.
Shuningdek. farmonda 2002 yilning 1 fevralidan boshlab, mulkchilik
shakllaridan qat'iyy nazar. sug'urta tashkilotlari 3 yil muddatga daromad (foyda)
solig'i to'lashdan ozod qilinishi va buning natijasida bo'shaydigan mablag'lar aniq
maqsadni ko'zlagan holda mazkur tashkilotlaming moddiy-texnika bazasini
rivojlantirishga, mintaqalarda keng tarmoqli agentlik shaxobchalarini tashkil etishga.
kadrlar tayvorlash va qayta tayyorlashga, shu jumladan. chet ellarda tayyorlash va
qayta tayyorlashga yo'naltirilishi aniq belgilab qo'yilgan.
Shunisi e’tiborliki, soliq olishdan bo'shaydigan mablag'lami tarkibida davlat
ulushi bo'lgan sug'urta tashkilotlari ustav jamg'armalarini ko'paytirishga vo'naltirish
chog'ida mazkur mablag'lar davlatga tegishli ulush miqdoriga qo'shib hisoblaydi.
2002 yilning 1 fevralidan boshlab to'rt yil mobaynida sug'urta tashkiloti tugatilgan
yoki u sug'urta faoliyatini to'xtatgan hollarda daromad (foyda) solig'ining summasi
ushbu farmonga muvofiq berilgan butun imtiyozli davr uchun to'liq miqdorda undirib
olinadi.
Farmonda belgilab qo'yildiki, yuridik shaxslaming ixtiyoriy sug'urta turlari
bo'yicha sarf-xarajatlari daromad (foyda) solig'ini hisob-kitob qilish chog'ida
qonunchilikda belgilangan me’vorlar doirasida soliqqa tortiladigan baza hisobidan
chegirib tashlanadi. 2002 yilning 1 fevralidan boshlab xo'jalik yurituvchi subyektlar
xaridorlarga xizmat qiladigan banklaming kafolatlari yoki eksport shartnomalarining
siyosiy va tijorat tavakkalchiliklaridan sug'urta polisi mavjud bo'lgan taqdirda
oldindan haq olmasdan va akkreditiv ochmasdan erkin almashtiriladigan valvutaga
tovarlar (ishlar, xizmatlar)ni eksport qilishlari mumkin.
Mazkur F;armonga muvofiq ravishda sug'urta tizimini rivojlantirishni
rag'batlantirish. sug'urtalovchilarning moddiy-texnika bazasini va moliyaviy
barqarorligini mustahkamlash, ularning mintaqaviy vakolatxonalarini kengaytirish va
aholining sug'urta tashkilotlariga bo'lgan ishonchini oshirish maqsadida Vazirlar Mahkamasi "Sug'urta xizmatlari bo/.orini vanada rivojlantirish chora-tadbirlari
to'g'risida” 2002 yilning 27 noyabrida 413-sonli qaror qabul qildi.
Ushbu qarorga ko'ra, sug'urta bozori professional ishtirokchilari uchun ustav
kapitaining eng kam miqdorlariga bo'lgan talab belgilandi. Shuningdek. ular
faoliyatini litsenziyalash tartibi ham amaliyotga joriv etildi. Eng muhimi, yuridik
shaxslaming ixtiyoriy sug'urta bilan bog'liq xarajatlari ular tovar aylanmasining 2,0
foizi miqorida soliqqa tortiladigan bazadan chiqarib tashianadigan bo'Idi.
2002 yil 27 novabrda O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining
“Sug'urta xizmatlari bozorini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g ‘risida”gi 413-
sonli Qarorining 1-ilovasiga muvofiq, "Sug'urtalovchilar va sug'urta brokerlarining
sug'urta faoliyatini litsenziyalash to'g'risida“gi nizomda sug'urta faoliyati
klassifikatori tasdiqlangan.
Mazkur sug'urta faoliyati klassifikatorining qabul qilinishi sug'urta
kompaniyalari uchun sug'urta faoliyatini amalga oshirishda asos hisoblanadi. Sug'urta
kompaniyalari sug'urta faoliyati uchun litsenziya olishda Moliya vazirligi tomonidan
qo'yiladigan talablarda ham faoliyat yuritmoqchi bo'lgan sug'urta xizmatlari bo'yicha
sug'urta shartomlaridan nusxa taqdim etilishi hamda arizada sug'urta klasslari nomlari
ham keltirilishi shart. Keltirilgan sug'urta turlari bo'yicha boshqa talablar ham
o'matilgan.
Shuningdek, O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2008 yil 21 maydagi
“Sug'urta xizmatlari bozorini yanada isloh qilish va rivojlantirishga oid qo'shimcha
chora-tadbirlar to'g'risida” 872-sonli qarori qabul qilinib, mazkur qarorda sug'urta
kompaniyalarining kapitallashuv darajasini oshirish, ulaming respublika
mintaqalarida agentlik shaxobchalarini kengaytirish va investitsion jarayonlardagi
ishtirokini kengaytirishda katta ahamiyat berildi.
Shu bilan bir qatorda O'zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi va Iqtisodivot
vazirligining 2010 yilning 1 yanvaridan boshlab quyidagi sohalarda faoliyatni amalga
oshiradigan sug'urtalovchilar uchun ustav kapitalining eng kam miqdorlarini belgilash
to'g'risidagi taklifi qabul qilindi100:
> umumiy sug'urta sohasida - 750 ming yevroga ekvivalent summada;
> hayotni sug'urta qilish sohasida - 1000 ming yevroga ekvivalent summada;
> majburiy sug'urta bo'yicha - 1500 ming yevroga ekvivalent summada;
> faqat qayta sug'urta qilish bo'yicha - 4000 ming yevroga ekvivalent
summada.