O‘zbekiston respublikasi sog‘liqni saqlash vazirligi toshkent farmatsevtika instituti

7- Mavzu
:
 FARMASEVTIK eTIKA VA DEONTOLOGIYA. 
 
Reja: 
 
  1. Farmatsevtik axloq va deontologiya haqida tushuncha. 

---

49 
 
  2. Ishlab chiqarish jamoasi.Uning rasmiy va norasmiy tuzilmasi. 
  3. Dorixona jamoasining ijtimoiy-ruhiy muhiti. 
  4. Jamoani  boshqarish  jarayonida  rahbar  ahamiyati.  Boshqaruvchi  faoliyatida 
axloq. 
  5. Kelishmovchilik vaziyatlar va ularni bartaraf etish yo‘llari. Kelishmovchilik 
vaziyatlarda fe’l-atvor uslublari. 
  6. Tadbirkorning axloqi. 
Tayanch iboralar:Etika,deontologiya, 
 
  Etika (yunoncha) - urf-odat, fe’l - atvor /xarakter/ - bu falsafiy intizom bo‘lib, 
axloq  -  odobni  o‘rganadi.  Qadimda  birinchi  bor  bu  so‘z  (termin)ni  qadimgi 
buyuk yunon faylasufi mutafakkir olim Aristotel qo‘llagan. 
  Kant fikricha (nemis faylasufi 1724-1800 y) etiket (frans)-tartib-intizom, fe’l-
atvor, xulq, muomalani o‘rgatadi. 
  Farmatsevtik axloqning asosiy kategoriyalariga: 
  - burch,  majburiyat,  halollik,  vijdonlilik,  rahm  –  shavqat,  ziyraklik  kirib,  ular 
bemor  va  uning  qarindoshlarini  dori-darmon  bilan  ta’minlashda  asosiy  rol 
o‘ynaydi. 
  Axloqning kasb turlariga qarab bir necha turlari mavjud: 
  -               tibbiyot xodimining; 
  -               yuristning; 
  -               o‘qituvchining; 
  -               farmatsevtning va hokazolarning axloqi. 
 
  Deontologiya  -  kasbiy  burch  haqidagi  fan.  Deontologiya  -  bu  etikaning  bir 
qismi. Deon (yunoncha) - bo‘lishi lozim, logos - ta’limot demakdir. SHifokor 
va farmatsevt faoliyati, inson salomatligini mustahkamlashga qaratilganligidan 
farmatsevtik  deontologiya  tibbiy  deontologiya  bilan  uzviy  bog‘liq.  SHu  bilan 
birga  farmatsevtik  deontologiya.  Farmatsevt  bemorni  bevosita  davolamay, 
balki u so‘ragan dorilarni sifatli va o‘z vaqtida bemorga yordam berishi bilan 
ajralib turadi. 
  Farmatsevtik deontologiya farmatsevtlarning jamiyat, bemorlar, shifokorlar va 
hamkasabalar bilan o‘zaro munosabatlari masalalarini o‘z ichiga oladi. Kasbiy 
faoliyatning axloqiy asoslarini va madaniyatini yuksaklikka ko‘tarishni tadbiq, 
etish  -  farmatsevtik  deontologiyaning  vazifalaridan  biridir.  Dorixonaga 
murojaat  etuvchilarning  o‘zaro  munosabati  farmatsevtik  deontologiyaning 
bosh yo‘nalishidir. 
  Deontologiya  -  kasbiy  burch  haqidagi  fan.  Deontologiya  -  bu  etikaning  bir 
qismi. Deon (yunoncha) - bo‘lishi lozim, logos - ta’limot demakdir. SHifokor 
va farmatsevt faoliyati, inson salomatligini mustahkamlashga qaratilganligidan 
farmatsevtik  deontologiya  tibbiy  deontologiya  bilan  uzviy  bog‘liq.  SHu  bilan 
birga  farmatsevtik  deontologiya.  Farmatsevt  bemorni  bevosita  davolamay, 
balki u so‘ragan dorilarni sifatli va o‘z vaqtida bemorga yordam berishi bilan 
ajralib turadi. 

---

50 
 
  Farmatsevtik deontologiya farmatsevtlarning jamiyat, bemorlar, shifokorlar va 
hamkasabalar bilan o‘zaro munosabatlari masalalarini o‘z ichiga oladi. Kasbiy 
faoliyatning axloqiy asoslarini va madaniyatini yuksaklikka ko‘tarishni tadbiq, 
etish  -  farmatsevtik  deontologiyaning  vazifalaridan  biridir.  Dorixonaga 
murojaat  etuvchilarning  o‘zaro  munosabati  farmatsevtik  deontologiyaning 
bosh yo‘nalishidir. 
  Deontologiya  -  kasbiy  burch  haqidagi  fan.  Deontologiya  -  bu  etikaning  bir 
qismi. Deon (yunoncha) - bo‘lishi lozim, logos - ta’limot demakdir. SHifokor 
va farmatsevt faoliyati, inson salomatligini mustahkamlashga qaratilganligidan 
farmatsevtik  deontologiya  tibbiy  deontologiya  bilan  uzviy  bog‘liq.  SHu  bilan 
birga  farmatsevtik  deontologiya.  Farmatsevt  bemorni  bevosita  davolamay, 
balki u so‘ragan dorilarni sifatli va o‘z vaqtida bemorga yordam berishi bilan 
ajralib turadi. 
  Farmatsevtik deontologiya farmatsevtlarning jamiyat, bemorlar, shifokorlar va 
hamkasabalar bilan o‘zaro munosabatlari masalalarini o‘z ichiga oladi. Kasbiy 
faoliyatning axloqiy asoslarini va madaniyatini yuksaklikka ko‘tarishni tadbiq, 
etish  -  farmatsevtik  deontologiyaning  vazifalaridan  biridir.  Dorixonaga 
murojaat  etuvchilarning  o‘zaro  munosabati  farmatsevtik  deontologiyaning 
bosh yo‘nalishidir 
  PROVIZOR – TEXNOLOG AMAL QILISHI SHART: 
    
  1. Ish jarayonida farmatsevtik axloq va deontologiyaga amal qilish. 
  2. Provizor mutaxassis sifatida o‘z bilimini muntazam oshirib turish. 
  2.1. Ishda va oilada namunali bo‘lish, yangiliklarni o‘zlashtirish. 
  2.2. Bemorga birinchi yordamni tez va sifatli ko‘rsatish.  
  3. Axloq me’yori va negizlardan bemorga bo‘lgan munosabatlarda foydalanish. 
  3.1. Bemorning xolati va f’eliga qarab, muomalani tanlash. 
  3.2. Bemor bilan gaplashish usulini topish. 
  3.3. Bemorga iltifotli, hamdard bo‘lish. 
  3.4. Bemorni tuzalib ketishiga ishontirish. 
  3.5. Tushkunlikka  tushgan  bemorga  ruhan  madad  berish  va  tuzalib  ketishiga 
ishontirish. 
  3.6. SHifokor sirini saqlash. 
  3.7. Bemorga o‘z-o‘zini davolashning zararini tushuntirish.  
  4. O‘zi tanlagan kasbni sevish. 
  4.1. YOsh mutaxassislarni otaliqqa olish va ularga kasb sirlarini o‘rgatish. 
  4.2. Iloji  boricha  bemorga  dori  vositasini  sababsiz  inkor  etmaslik,  aksincha 
tezroq sifatli dori tayyorlab berish. 
  5. Dori tayyorlash vaqtini tejash. 
  5.1. Farmatsevtlar o‘rtasida ishni bo‘lish va uni nazorat qilish. 
  5.2. Xatolarga yo‘l qo‘ymaslik, dori tayyorlayotganda xatoning oldini olish. 
  5.3. Dori sifatini tekshirishning ilg‘or usullarini amalga tadbiq etish. 
  5.4. Savdo qonunini buzmaslik. 
  6. Jamoada yaxshi ruhiy (moral) holatni tashkil etish. 

---

51 
 
  6.1. Hamkasblarga qo‘ldan kelgancha yordam berish. 
  7. Tibbiyot xodimlariga hurmat bilan qarash. 
  7.1. Bemorni shifokorga ishonchini barqarorlashtirish. 
  7.2. SHifokorning obro‘sini qo‘llab-quvvatlash 
  Deontologiyada  farmatsevt  bilan  shifokor  o‘rtasidagi  o‘zaro  munosabatga 
muhim  o‘rin  ajratiladi.  Farmatsevtlar  shifokorlar  bilan  yaqin  aloqada  bo‘lgan 
holda  faoliyat  ko‘rsatishlari  lozim.  Farmatsevtlarning  shifokorlar  bilan 
aloqasini mustahkamlanishi dorixonada axborot ishini yaxshilaydi. Bemorning 
davolanishga  bo‘lgan  ishonchini  saqlab  qolish  maqsadida  farmatsevt  shifokor 
fikrini qo‘llab – quvvatlashi kerak. 
  Etika  me’yorlari  va  odob  axloq  prinsiplari  tibbiyot  xodimlarini  o‘zining 
professional  burchlarini bajarishlarida  kerak.  Deontologiyaga  bo‘lgan  qiziqish 
1789 yilda Rossiyada boshlangan. Bu vaqtda birinchi bor dorishunoslarga oid 
ustav chiqdi. Ustavda shunday so‘zlar bor: “Dorixona xodimi, rahmdil fuqaro... 
mohir,  halol  vijdonli,  aqlli,  dono,  tirishqoq  bo‘lishga  majbur,  har  qanday 
paytda hozir bo‘lmog‘i va o‘zining bilimini yaxshilik uchun sarflashi kerak. 
  Farmatsevtlarni  aholi  bilan  o‘zaro  munosabati  O‘zR  Konstitutsiya  tomonidan 
belgilangan bo‘lib, ularni mehnat qilish huquqiga, dam olish, bepul xizmatdan, 
kasalligi tufayli moddiy ta’minlanish, qarilikda nafaqa olish huquqiga ega. 
   
  O‘zingiz  bemor  bo‘lsangizu,  sizga  qanday  munosabatda  bo‘lishlarini 
hohlasangiz, bemorga ham shunday munosabatda bo‘ling – Gippokrat. 
  Esda tuting! Dardning davosi faqat dori emas balki so‘z hamdir. 
  Farmatsevtning  yana  bir  vazifasi  –  dori  moddalardan  aql  bilan  foydalanish 
kerakligini, farmatsevt bemorlarni o‘zini-o‘zi davolashga bo‘lgan qiziqishini –