O„zbekiston Respublikasi Sog„liqni Saqlash Vazirligi Toshkent farmatsevtika instituti Psixologiya Farmatsiya va sanoat farmatsiyasi fakulteti barcha yo„nalishlari talabalari uchun o„quv-uslubiy qo„llanma Toshkent-2018

1.

psixik faoliyat buyumlar va jarayonlar xususiyatlarini o’zida namoyon 
qiladi

2.

ularning maqsadga muvofiq tarzda qayta o’zgartirilishini amalga oshiradi 

3.

psixik andozalar o’xshashligini, natijalar va harakatlarning kutilmalariga 
muvofiqligini ko’rsatadi

4.

ularni uzluksiz ravishda yo’naltirib va nazorat qilib turadi 

Inson faoliyati murakkab va o‟ziga xos jarayon bo‟lib, shunchaki ehtiyojlarni

qondirishdan iborat emas, balki ko‟pincha jamiyatning maqsadi va talablari bilan
belgilanadi.
Psixologik manbalarga asoslanib fikr yuritganimizda, ehtiyoj - jonli mavjudot,
hayot kechirishining yaqqol shart-sharoitlariga uning shularga tobe ekanligini ifoda
etuvchi va mazkur shart-sharoitlarga nisbatan faolligini namoyon qiluvchi holat
tariqasida ifodalanadi. Shaxs faolligining manbai uning ehtiyojlaridadir. Mana shu
ehtiyoj odamni ma‟lum tarzda, ma‟lum yo‟nalishda harakat qilishga undaydi.Ehtiyoj
shaxs aktivligining manbai sifatida namoyon bo‟ladigan va uning aniq yashash
sharoitiga bog‟liqligini ifodalovchi xolatdir. Shaxsning faolligi ehtiyojlarni qondirish
jarayonida namoyon bo‟ladi. Odamning ehtiyojlari unga tarbiya berish jarayonida,
ya‟ni inson madaniy dunyosi bilan munosabatga kirishish jarayonida tarkib topadi.
Odamning ehtiyojlarini qondirish jarayoni, uning tomonidan ma‟lum ijtimoiy
taraqqiyot natijasida yuzaga kelgan faoliyat shakllarini faol maqsadga muvofiq
o‟zlashtirish jarayoni sifatida namoyon bo‟ladi. Odamning ehtiyojlari ijtimoiy shaxsiy
xarakterga egadir. Ehtiyojlar paydo bo‟lishiga va predmetiga ko‟ra, ya‟ni nimaga
qaratilganiga qarab farqlanadi. Ehtiyojlar qondirilishi jarayonida rivojlanib va o‟zgarib
boradi. Kishining ehtiyojlari ham ijtimoiy, ham shaxsiy xarakterga egadir. Ehtiyojlar

36

kelib chiqishiga va predmetiga ko‟ra - tabiiy va madaniy, moddiy va ma‟naviy bo‟lishi
mumkin.
6-shakl

Ehtiyojlarning qondirilishi bilan bog‟liq bo‟lgan faoliyatga undovchi va uning

yo‟nalishini belgilovchi sabablar motivlar hisoblanadi.

Amerikalik psixolog Abraxam Maslou XX asrning 40-yillarida ehtiyojlar

ustunligi nazariyasini yaratdi va kishilar o‟z motivlari jarayonida ehtiyoj va
qiziqishning 5 turiga tayanadilar dedi.

A. Maslou motivatsiyani ijobiy ifodalab bergan. Maslou o‟z nazariyasida

quyidagi asosiy ehtiyojlarni ajratib bergan:
