O’zbekisтon respublikasi sog’liqni saqlash vazirligi

O’zbekiston Respublikasida ТDVlarini ishlab chiqarish tizimi

Dori vositalarini ishlab chiqaradigan korxonalar ikki turga bo’linadi:

a) Substansiyalarni ishlab chiqaradigan korxonalar. Bular o’z navbatida antibiotik, gormon, ferment, vitamin, endokrin preparatlari va sintezga ixtisoslashgan korxonalarga bo’linadi.

b) ТDV larini ishlab chiqarishga ixtisoslashgan korxonalar. Farmatsevtika korxonalari xoh xususiy (ХK), xoh qo’shma korxona (QK) yoki ochiq turdagi aksionerlik jamiyati (OAJ) bo’lsin, ular sex prinsipida tuzilgan bo’ladi. Katta farmatsevtika korxonalarida ampula, tabletka, galen shuningdek, tayyor maxsulotni qadoqlaydigan sexlar mavjud bo’ladi. Ayrim xususiy yoki qo’shma korxonalarda bitta sex bo’lishi ham mumkin. Bulardan tashqari, asosiy sexlar ishini bir me’yorda ishlashini ta’minlaydigan qo’shimcha sexlar: kartonaj, mexanika va korxonani issiqlik bilan ta’minlaydigan sexlar ham mavjud bo’ladi.

Bino va xonalarning joylanishi, loyihalanishi va qurilishi ishlab chiqarish operatsiyalarini bajarish uchun mo’ljallangan bo’lishi, shuningdek ishlab chiqarishda kelib chiqish ehtimoli bo’lgan xatoliklar bo’lmasligini ta’minlashi kerak. Хonalarni ishga tayyorlash va ularni ish holatinita’minlab turish, tayyor mahsulot sifatiga salbiy ta’sir ko’rsatuvchi har tomonlama kontaminatsiya, chang va boshqa iflosliklar to’planishlarni yuq qilish imkoniyatini berishi kerak.

Dori vositalari ishlab chiqariladigan xonalarni pestitsid va gerbitsidlar ishlab chiqarish uchun foydalanish qat’iyan man etiladi.

Farmatsevtika korxonalari bitta yoki bir nechta ishlab chiqarish binolarida joylashishi lozim. Uning kattaligi, loyihasi va joylashishi ishlab chiqarish jarayonlarini ratsional tarzda bajarilishi ta’minlanishi kerak.

Ishlab chiqarish binolari, inshootlar va xonalar amaldagi qurilish me’yorlari va qoidalarga, tibbiyot sanoati korxonalarini loyihalashtirish va qurish bo’yicha yo’riqnoma hamda ushbu hujjat talablariga mos ravishda loyihalanishi lozim.

Ishlab chiqarish binolari changlanish va ifloslanishni oldini oladigan, hamda hasharotlar va hayvonlar kira olmaydiganqilib loyihalanishi va qurilishi kerak.

Ishlab chiqarish binosidagi xonalar joylashishi shunday rejalashtirilishi kerakki, ular quyidagilarni ta’minlashi lozim:

• 
  texnologik bog’liq, xonalar o’rtasidagi masofalar o’ta qisqa.bo’lib, jarayonlar uzluksizligini ta’minlash;
  
• 
  odamlar o’tish va texnologik oqimlarni o’zaro kesishini oldini olishi;
  
• 
  iloji boricha tozalik bir xil darajasisi bir xil bo’lgan xonalar yaqin joylashishi;
  
• 
  birlamchi xom ashyolarning xar xil turi va seriyalari, yarim tayyor mahsulotlar hamda tayyor dori vositalarini o’zaro aralashib ketishining oldini olish maqsadida, jihozlar va materiallarni oqilona joylashtirish;
  

- sanitariya-gigiyena rejimi shartlariga to’larioya qilish;

- ishlab chiqarish xonalarini omborxona va maishiy-sanitariya xonalari sifatida foydalanishni, xodimlar kelishini taqiqlash;

- birlamchi xom ashyo, yarim tayyor mahsulotlar va tayyor dori vositalarini bino ichida hamda bitta binodan ikkinchisiga olib o’tishda (ifloslanishdan ) himoya qilish;

- texnika havfsizligi hamda yong’in havfsizligi me’yor va qoidalariga rioya qilish;

- boshqa guruhdagi dori vositalarining o’zaro kontaminatsiyasi oldini olish maqsadida betalaktamin antibiotiklar ishlab chiqarishda alohida xonalardan foydalanish;

- o’ta faol, zaharli yoki uchuvchan moddalar ishlab chiqarishda alohida xonalardan foydalanish;

Farmatsevtika korxonalarida ishlab chiqariladigan dorilar katta hajmda bo’lganligi sababli, ular bir xil dori turini ishlab chiqarishga ixtisoslashgan sexlardan tashkil topgan. Bular galen, tabletka, ampula, yumshoq dori shakllari sexlaridir. Yordamchi sexlar sifatida esa qadoqlash, qalin qog’oz karton sexi, elektr quvvati, bug’ ishlab chiqarish, mexanika va yuvish sexlari faoliyat ko’rsatadi. Dori turlarini ishlab chiqarish jarayoni bir nechta uzluksiz texnologik operatsiyalardan iborat bo’lib, ularni amalga oshirishda dastlab xom-ashyo, yordamchi materiallar, texnologik bosqichlar davrida oraliq, yarim tayyor mahsulotlar ish yakunida tayyor mahsulot, chiqindi va qo’shimcha mahsulotlar chiqishidan iborat.

Dori shakllarining nomenklaturasi

Dori shakllari nomenklaturasining tuzilishida umumiy sistema mavjud emas. Qadimda dori shakllarining nomlari ularning tarkibidagi dori moddalari, tashqi ko’rinishiga ko’ra berilgan. Shu sababli, umumiy tashqi ko’rinishi yoki bir xil texnologik operatsiyalardan (eritish, tindirish, qaynatish, sterilizatsiya) iborat bo’lgan ba’zi dori shakllari bir xil nom bilan atala boshlandi. Masalan: o’simlik xom ashyosidan olingan ajratmalarni qaysi usulda olinishiga qarab, damlama yoki qaynatma deb nomlangan. Ammo usulni ham ratsional deb bo’lmaydi, sabab damlama va qaynatmalar tugallanmagan dori shakllari hisoblanadi.

Dori shakllarini organizmga yuborish va qabul qilish yo’llari bo’yicha nomlanishi aniqroq va asoslangan nomenklatura deb qabul qilinadi. Ushbu nomenklaturaga ko’ra:

• 
  Тeri ustiga mo’ljallangan kukunlar – sepmalar
  
• 
  Ichga qabul qilinadigan eritmalar – suyuq dori shakllari
  
• 
  Qoshiq bilan ichiladigan eritmalar – miksturalar
  
• 
  Dozalarga bo’lingan tomchilar (yuborish yo’liga qarab) – ko’z, quloq va burun tomchilariga bo’linadi.
  
• 
  Namlash, chayish va purkash, klizma uchun ham – suyuq dori shakllari deb nomlanadi.