O`zbekiston respublikasi sportni rivojlantirish vazirligi o`zbekiston davlat jismoniy tarbiya va sport

1.1 Sport suzish qoidalari.
Sport suzish maxsus qoidalar bilan belgilangan turlar va masofalardagi turli xil musobaqalarni o'z ichiga oladi. musobaqalar standart o'lchamdagi (25 va 50 m) hovuzlarda 50 dan 1500 m gacha bo'lgan masofalarda, shuningdek, turli masofalarda suzish shaklida ochiq suvda o'tkaziladi. musobaqalarda sport (to'g'ri) suzish usullari qo'llaniladi, ular dastlabki usullar bilan solishtirganda tezlikda katta afzalliklarga ega. o'yinda suzish suvda turli xil ochiq o'yinlar va o'yin-kulgilarni o'z ichiga oladi. bunday suzish asosan yosh suzuvchilarni tarbiyalash va tayyorlashda qo'llaniladi. o'yinlar katta his-tuyg'ularni uyg'otadi, bolalarning faolligini oshiradi, tashabbuskorlikning paydo bo'lishiga yordam beradi, do'stlik tuyg'usini tarbiyalaydi va hokazo. figurali (badiiy) suzish - bu akrobatika va gimnastika kombinatsiyalaridan foydalangan holda xoreografik elementlardan tashkil topgan turli xil harakatlar to'plamidir. suvdagi raqamlar. figurali suzish guruhli va yakkaxon bo‘lishi mumkin. amaliy suzish cho'kayotgan odamni qutqarish, uzunlikda va chuqurlikda sho'ng'in qilish, shuningdek, suv to'siqlarini engib o'tish usullarini o'z ichiga oladi. mamlakatimizda suzish bilan barcha yoshdagi odamlar shug'ullanadi. biroq, suzishni o'rganadigan va musobaqalarda qatnashadiganlarning aksariyati bolalardir. suzishning sog'lomlashtiruvchi ahamiyati bundan kam emas. suv inson terisini tozalaydi, terining nafas olishini yaxshilaydi va terining o'zini mustahkamlaydi. bu turli xil ichki organlarning faolligini oshiradi: nafas olish tezlashadi, yurak urishi tezlashadi, periferik tomirlarning tonusi o'zgaradi, metabolizm kuchayadi. bu havo bilan solishtirganda suvning issiqlik o'tkazuvchanligi va issiqlik sig'imi, shuningdek, sezilarli zichlikka ega ekanligi bilan izohlanadi, buning natijasida issiqlik uzatish va inson tanasi yuzasida suv bosimi keskin oshadi.
Suzish barcha tana tizimlarining, ayniqsa yurak-qon tomir va nafas olish tizimlarining faoliyatini yaxshilashga yordam beradi. intensiv suzish vaqtida sport mahorati holatidagi yosh suzuvchining yurak urishi 4-5 marta ortib, 150-190 zarba/min ga yetishi mumkin. har qanday usulda suzishda sportchi nafas olish ritmini harakatlar ritmiga moslashtiradi: harakatning har bir tsikli uchun u bir marta baquvvat nafas oladi va suvga bir marta nafas oladi. suzish - bu o'smirlar tanasining o'sishiga yordam beradigan jismoniy mashqdir, chunki suzish paytida odam qisman vaznsizlik sharoitida va gorizontal holatda bo'ladi, buning natijasida umurtqa pog'onasi oddiy tortishish yuklaridan vaqtincha tushiriladi. suzish markaziy asab tizimining holatiga ijobiy ta'sir qiladi: haddan tashqari qo'zg'aluvchanlik va asabiylashish yo'qoladi, o'ziga ishonch paydo bo'ladi. bu suv muhiti va jismoniy mashqlar bolaning tanasiga foydali ta'sirining natijasidir. suzishning rivojlanish tarixi suzish g'ayrioddiy uzoq tarixga ega. arxeologik topilmalar shuni ko'rsatadiki, suzish qobiliyati qadimgi misr, qadimgi hindiston, qadimgi yunoniston, qadimgi rimda hayotiy ahamiyatga ega bo'lgan. suzish faol dam olish vositasi sifatida ham, gigienik protsedura sifatida ham, turli xil amaliy maqsadlarda, shu jumladan suvdagi iqtisodiy faoliyatda, tinchlik davrida ham, harbiy harakatlar paytida ham barcha turdagi suv to'siqlarini engib o'tish uchun ishlatilgan. masalan, turindagi muzeylardan birida suzuvchi odam tasvirlangan barelyef saqlanadi. qadimgi misrlik haykaltaroshning chiseliga tushgan suzuvchining harakatlari zamonaviy brass usulining elementlariga o'xshash ikki tomchi suvga o'xshaydi. va bu tarixiy yodgorlikning yoshi 3000 yil deb baholanadi. ma'lumki, o'tgan asrning birinchi yarmida rossiya armiyasining sapyor qo'shinlari qo'l ostidagi maxsus "suzish jamoalari" o'rtasida muntazam ravishda musobaqalar o'tkazilgan. ammo yaqinda suzish bo'yicha chinakam sport musobaqalari o'tkazildi. aniqrog'i - 1877 yilda angliyada. zamonaviy olimpiya o'yinlarining 1-dasturining tasdiqlanishi bilan boshqa 9 sport turi qatorida suzish ham bir ovozdan unga kiritildi. suzuvchilarning birinchi olimpiya turniri juda kamtarona ko'rindi: ishtirokchilar yo'laksiz va boshlang'ich ustunsiz ochiq suv omborida, faqat erkaklar chempionlik uchun va faqat bitta suzish turi - erkin uslubda bahslashdi. suzish keyingi uchta olimpiadada erkaklarning imtiyozi bo'lib qoldi. faqat 1912 yilda ayollar olimpiya sovrinlari uchun bahsga qo'shilishdi. sport ishi ancha keng sahnalashtirilgan mashhur rus suzish maktabi 1908 yilda v.v.peskov tashabbusi bilan sankt-peterburg - shuvalov chekkasidagi suzdal ko'lida tashkil etilgan shuvalov maktabi edi. shuvalov nomidagi suzish maktabida a’zolar va raqobatchi deb ataladigan a’zolar soni turli yillarda 300-400 kishiga yetdi. bular asosan o'rta va oliy o'quv yurtlarining talabalari bo'lib, ular ota-onalari (kotiblar va mayda burjua) bilan yozda sankt-peterburgdan shuvalovodagi yozgi uyga ketishgan. ushbu maktabda suzishning sport usullari bo'yicha mashg'ulotlar olib borildi va suzish, suvga sakrash va suv polosi bo'yicha suv festivallari va musobaqalari tashkil etildi, suzish ustasi va nomzodi uchun test sinovlari o'tkazildi. bu maktab inqilobdan oldingi rossiyada suzishning rivojlanishiga sezilarli ta'sir ko'rsatdi. 1912 yilda moskvada suzishni sevuvchilarning moskva jamiyati tashkil etildi, u nafaqat yozda, balki qishda ham (sandunovskiy vannalarida) darslar o'tkazdi. birinchi jahon urushi boshlanishida suzish kiev, chernigov, boku, batumi, rostov-na-donu, feodosiya, sevastopol, xarkov, yaroslavl, mariupol, revel, riga, samara, sestroretskda ham rivojlana boshladi. , oranienbaum va boshqa shaharlarda. bu yillarda rossiyada sport suzish o'zining birinchi qadamlarini qo'ydi. mashg'ulotlar asosan ochiq suvda o'tkazildi va suzuvchilarning natijalari yuqori bo'lmadi. shuning uchun 1912 yilda stokgolmda bo'lib o'tgan v olimpiya o'yinlarida ishtirok etgan rus suzuvchilari muvaffaqiyat qozona olishmadi. rossiyada birinchi yirik suzish musobaqalari 1913-yilda kievda boʻlib oʻtgan rossiya olimpiadasida boʻlib oʻtgan.oli suzish boʻyicha birinchi rossiya chempionati sifatida tarixga kirdi. unda 60 ga yaqin kishi qatnashdi. shuvalovning suzuvchilari barcha birinchi o'rinlarni egallashdi, garchi ularning natijalari dunyoning eng yaxshi sportchilari erishgan yutuqlardan ancha orqada bo'lgan. suzishni o'z ichiga olgan ikkinchi rus olimpiadasi 1914 yilda rigada bo'lib o'tdi. musobaqaga moskva, sankt-peterburg, kiev va boshqa shaharlardan 70 nafarga yaqin suzuvchi keldi. baza tayyor emasligi sababli boshqa shaharlardan kelgan deyarli barcha suzuvchilar musobaqada qatnashishdan bosh tortdilar. ushbu olimpiadada suzish bo'yicha ham sport natijalari past bo'ldi.