O‘zbеkiston rеspublikаsi

 
 
 
 
15.1-rasm. Tabiiy monopoliyada narxni muvofiqlashtirish 
Lekin, bunday narxni tabiiy monopoliyalarga qo‘llab bo‘lmaydi, chunki bu 
narxda bir qator ishlab chiqaruvchilar zarar bilan ishlab ishdan chiqadilar. Nima 
uchun deganda, ishlab chiqaruvchilarning xarajatlari har xil bo‘lgani uchun narxlar 
ham har xil bo‘ladi. 
Rasmdan ko‘rinib turibdiki, 
P
e
narx raqobatlashgan bozor narxiga to‘g‘ri 
keladi va u chekli xarajat bilan o‘rtacha daromad chiziqlari kesishgan nuqta bilan 
aniqlanadi. Narx davlat tomonidan muvofiqlashtirilmasa, monopolist narxni 
P
m
darajada belgilab, 
Q
m
miqdorda mahsulot ishlab chiqaradi. Davlat esa narxni barcha 
uchun o‘rtacha xarajat darajasida (o‘rtacha xarajat chizig‘i bilan daromad chizig‘i 
kesishgan nuqta) belgilaydi, ya`ni 
P
1
. Bu narxga to‘g‘ri keladigan ishlab chiqarish 
hajmi 
Q
1
ga teng. P
AC
1

bo‘lishi tabiiy monopolistlarga (uzoq muddatli 
raqobatlashgan bozordagi firmalar kabi) normal foyda olish imkonini beradi. 
P
1
narxda ishlab chiqarilgan mahsulot miqdori optimal hajmdan kichik 


Q
Q
e
1

bo‘lsa ham iste’molchilar monopolist narxi tartiblashtirilmagandagiga 
qaraganda 


Q
Q
m

1
ko‘proq mahsulot sotib olish imkoniyatiga ega bo‘ladi. 
O‘rtacha xarajat darajasida o‘rnatiladigan narx 
P
1
ni “adolatli foyda olishni 
D 
P
m
 
P 
AC 
P
1