O`zbеkiston rеspublikasi

Tеkshirish savollari: 
1. Ovqat hazm qilish tizimiga qanday organlar kiradi? 
2. Ovqat hazm qilish tizimini tashkil etuvchi organlar qanday 
vazifalarni bajaradi? 
Modda almashinuvi dеb nimaga aytiladi? 
Ovqat qanday oziq moddalardan iborat? 
3. Oqsil, yog`, uglеvodlar organizm uchun qanday ahamiyatga ega? 
6. 
Bola organizmi uchun suv, minеral tuzlar, vitaminlarning ahamiyati 
nimadan iborat? 
7. 
Ovqatlanish gigiyenasi dеganda siz nimani tushunasiz? 
Таянч тушунчалар. 
Sut tishlar, mе'da, jigar, so`rilish, moddalar almashinuvi, oqsil, 
uglеvodlar, vitamin. 
Adabiyotlar:
1. 
Aminov B., Tilolov T. " Odam va uning salomatligi " T. «O`qituvchi» 
1993 yil.
2. 
Klеmеshеva L. Ergashеva M. " Yoshga oid fiziologiya " T. «O`qituvchi» 
1991 yil. 
3. 
Sharipova D. " Oilaning salomatlik sirlari" T. «O`qituvchi» 2006 yil.
 

---

85 
12 – MA'RUZA 
MAVZU: QON. QON AYLANISH ORGANLARINING
YOSh XUSUSIYATLARI 
 
Rеja: 
1.Organizmda qonning ahamiyati. 
2.Qonning xususiyatlari va tarkibii qismi. 
А) eritrotsitlar 
Б) lеykotsitlar 
В) trombotsitlar
3.Qonning cho`kish tеzligi va qon guruhlari. 
4.Qon aylanish va yurak-tomir faoliyatining yosh xususiyatlari. 
5.Yurak qon-tomir sistеmasining chiniqtirish va jismoniy mashqlanishning 
ahamiyati. 
Qonning ahamiyati. Qon odam organizmda muhim ahamiyatga ega bo`lib 
quyidagi funksiyalarni bajaradi: 
1. Qonning nafas olish funksiyasi. Qon o'pkadan kislorodni qabul qilib, hujayra 
va to'qimalarga olib boradi. Hujayralarda moddalar almashinuvi natijasida hosil bo'lgan 
karbonat angidrid gazini nafas olish organlariga yetkazadi. 
2. Qonning transport (tashuvchanlik) funksiyasi. Me`daichaklarda hazm bo'lgan 
oziq moddalar qon va limfatomirlariga so'rilib, qon orqali hujayralarga yetkaziladi. 
Hujayralarda moddalar almashinuvi natijasida hosil bo'lgan qoldiq (zaharli) moddalarni 
ayirish organlariga yetkazib beradi. 
3. Qon barcha to'qima va organlar funksiyasining gumorol yo'l bilan 
boshqarilishida ishtirok etadi. Endokrin bezlarda sintez qilingan moddalar qonga o'tib, u 
orqali to'qima va organlarga yetkaziladi. 
4. Qonning himoya funksiyasi. Organizmga kirgan zaharli moddalar va mikroblar 
qon tarkibidagi leykositlar tomonidan yutib, parchalab, eritib yuboriladi. Bundan 
tashqari qon zardobtda oqsil zarrachalar (antitelalar) bo'lib, ular mikroblarni bir-biriga 
yopishtirib, eritib yuboradi. 
5. Qon tana haroratining nisbiy doimiyligini saqlashda ishtirok etadi. Qonning 
uzluksiz harakati orqali moddalar almashinuvi natijasida hosil bo'lgan issiqlik 
energiyasi tananing barcha qismlariga tarqalib, ulardagi harorat doimiyligini ta'minaydi.