O’zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi a. Qodiriy nomidagi

7. Berilgan yechilishiga qarab masala tuzish 

Masalalar yechish malakasini shakllanishiga masala yechilishiga nisbatan 

teskari deb atash mumkin. faqat raqamlar bo’lgan mashqlar yordam beradi – bu 

masalani uning yechilishiga qarab tiklashdir. 

Masalaning yechilishi ixtiyoriy formada berilishi mumkin: aolhida amallar, 

ifoda yoki tenglama bilan, bo’lgan tushuntirish yozuvlari bilan va ularsiz berilishi 

mumkin. Bunda masalaning yechilishi bitta amalni o’z ichiga olishi mumkin. Bir 

nechta  amalni ham o’z ichiga olishi mumkin. Faqat raqamlar yordamida emas, 

balki harflar bilan ham yozilishi mumkin. masala tuzishni taklif qilayotgan avval 

masalani berilgan yechilishini analiz qilish kerak. 

Ayrim hollarda bolalarga masala syujetini yoki kattalikning nomini aytib 

berish maqsadga muvofiqdir. Masalan o’qituvchi 3-sinf o’quvchilariga berilgan 

ushbu ifoda bo’yicha, tezlik, vaqt, masofa kattaliklari qatnashgan masala tuzishni 

taklif qiladi. (12:3)*2. Bu yerda qaysi amal birinchi berilgan (bo’lish), so’ngrachi? 

(x) Bu ifodaga ko’ra tezlik, vaqt, masofa kattaliklari qatnashgan masala tuzish 

kerak. Ko’paytirish amali bajarilgandan so’ng nimani bilamiz. (masofani) Demak 

2 soni nimani bildiradi. (harakat vaqtini) 12:3 ifoda nimani bildiradi? (tezlikni) 

Agar bu ifoda tezlikni bildirsa, unda har bir son nimani ko’rsatadi? (12 o’tilgan 

masofani, 3 esa harakat vaqtini). Masala tuzing. Bolalar masalan quyidagi 

masalani tuzishlari mumkin: ,,Yo’lovchi bir xil tezlik bilan yurib 3 soatda 12 km 

yo’lni bosdi. Shunday tezlik bilan yursa, yo’lovchi 2 soatda qancha yo’lni bosadi? 

Ko’rsatilgan amallar bo’yicha masalalar tuzish taklif qilish ham mumkin. Masalan, 

o’qituvchi yechilishida avval ko’paytirish amali bajarilishi lozim bo’lgan masala 

yoki yechilishi avval qo’shish amali, so’ngra bo’lish amali bajarish zarur bo’lgan 

masala tuzishni taklif qilish mumkin.  

---

 30