O‟zbekiston respublikasi xalq ta‟limi vazirligi abdulla qodiriy nomli jizzax davlat pedagogika instituti boshlang‟ich ta‟lim kafedrasi

Ko‘paytirish va bo‘lish bilan yechiladigan masalalar. 
a) Ko‗paytirish va bo‗lish amallarining konkryet mazmunini ochuvchi masalalar.Ko‗paytirish 
amalining konkryet mazmunini bir xil qo‗shiluvchilar yig‗indisini (ko‗paytmasini) topishga doir
masalalarni yechishda ochiladi. 
Bo‗lish amalining konkret ma‘nosi mazmuniga ko‗ra bo‗lish va teng qismlarga bo‗lishga doir
masalalarni yechishga oid masalalarni yechishda ochiladi. Ko‗paytirish jadvalini tuzish va o‗rganishga 
ajratilgan 30 ta darsning hammasi davomida bo‗lishga doir masalalar ko‗rsatmalilikka asoslanib
yechiladi.


Murakkab masalalar ustida ishlash. 

a) Yig‘indi va qo‘shiluvchilardan biri ma’lum bo‘lib, qo‘shiluvchilarni taqqoslashni talab 

qiladigan masalalar. 
Shuni ta‘kidlab o‗tamizki, bu xildagi har qanday masa-laning ham yechimini ifoda yordamida 
tasvirlab bo‗lavyermaydi. Masalaning bosh savolini qo‗yishda biz yechimini alohida amallar bilan
yozilishiga murojaat qilishimizga to‗g‗ri keladi.

---

---

Aytilgan fikrni tasdiqlash uchun bunday masalani qaraymiz:

―Bog‗da 236 tup daraxt ekishdi, buning 127 tupi olma, qolganlari olcha. Qaysi daraxtlardan ko‗p va 
qancha ko‗p ekishgan?‖
Masalani tahlil qilib o‗quvchilar 236–127 (tup) olcha ekish-ganini aniqlashadi. Shundan keyin 
o‗quvchilar qiyinchilikka uchraydilar: masalaning bosh savoli shunday ifodalanganki, (236-127)
ayirmaning qiymatini topmay turib, 127 sonidan 236 va 127 sonlarining ayirmasini ayirish kerak yoki 
kerakmasligini bilish qiyin va aksincha. Shu sababli yechimni amallarni bajarish bilan yozish kerak.
Yechimni amallar bo‗yicha izohlab yozish ushbu ko‗rinishda bo‗ladi:
1) 236–127=109 – bog‗ ekkan olchalar soni.
2) 127–109=18 – olchalarga qaraganda ortiq ekilgan olmalar soni.