O`zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi ajiniyoz nomidagi Nukus davlat pedagogika instituti
XIX-XX asrda Rossiyadagi maktab va pedagogika
Download 0.82 Mb. Pdf ko'rish
|
XIX-XX asrda Rossiyadagi maktab va pedagogika REJA q. Rossiyada ilg’or pedagogik g’oyalarning paydo bo’lishi w. K.D.Ushinskiyning pedagogik nazariyasi e. L.N.Tolstoyning pedagogik fikrlari r. A.S.Makarenkoning pedagogik faoliyati va ta’lim-tarbiyaviy qarashlari
Tayanch tushunchalar. Rossiyadagi illg’or pedagogik g’oyalar, darslik, xalqparvar g’oyalar, koloniya, kommuna maktabi, qayta tarbiyalash, o’quvchilar jamoasi
Adabiyotlar. q. q-r mavzudagi adabiyotlar w. Xrestomatiya po zarubejnoy pedagogike. Moskva-ouq e. Lorkinadze D.O. Pedagogicheskoe idei K.d.Ushinskogo. r. Zunnunov A. Pedagogika tarixi. T-w00t t. Zunnunov A. Pedagogika nazariyasi T-w00y
Muammoli savollar. q. XIX-XX asrda Rossiyadagi xalq ta’limining ahvoli w. A.S.Makarenkoning {Pedagogik poema} sining mohiyati nimada e. Ushinskiyning pedagoik faoliyati haqida nima bilasiz r. L.Tolstoy-yozuvshi va pedagog
Rus pedagogikasining asoschisi K.D.Ushinskiy qiwr yilda Tula shahrida tug’ildi. U Novgorod-Severskdagi gimnaziyada o’rta ma’lumot olgach, qir0 yilda Moskva universitetining Adliya fakul:tetiga o’qishga kirdi. Universittetni tamomlagach ww yoshda Yaroslavldagi adliya litseyida qomus, (entsiklopediya) qonunchunoslik, davlat huquqi va moliya fanlari kafedrasiga professor lavozimini bajaruvchi qilib tayinladi. Ushinskiyning xalqparvar harakati litsey rahbariyatiga yoqmadi, oqibatda uni litseydan ishdan bushatdilar, shu sababli u boshqa o’quv yurtlariga o’qituvchilik ishiga kira olmadi. y0-yillardagi ijtimoiy pedagogik Ushinskiyning pedagogik iste:dodini shakllanishiga yordam berdi. qitr-qito yillari u do’stlari yordamida Gatchina etimxonalar institutiga ishga kirdi avvaliga rus tilidan o’qituvchi, keyin esa sinflar inspektori bo’lib ishladi. U institutda o’quv rejasi va dasturlariga, ta’lim jarayoniga jiddiy o’zgarishlar kiritdi, metodik yullanma berdi. Ushinskiy qitu yildan e:tiboran {jurnal dlya vospitaniya} sahifalarida o’z maqolalarini chop ettira boshladi. qiy0 yilda u {xalq maorifi} jurnalining muharriri qilib tayinlandi. qiyq yilda o’zining birinchi asari- {Bolalar dunyosi} nomli o’qish kitobini nashr ettirdi. Bu kitob shu yilning o’zidayoq ikki marta nashr etildi. K.D.Ushinskiyning Smol:niy aslzoda qizlar institutidagi faol pedagogik faoliyatini ayrim reaktsion kayfiyatdagi amaldorlarning o’qituvchilarning noroziligini uyg’otdi va qiyw yili ishdan bushab, pedagogikadan darslik to’zish bahonasida chet elga ketadi. U erlarda {Rodnoe slovo} darsligi nashr etildi. Qiu0 yilda {muallimlar uchun qullanma}, {Ona tili}darsliklari chop etildi. Bundan tashqari Ushinskiyning pedagogika sohasidagi asosiy
nazariy asari {Kishi-tarbiya predmeti sifatida}asari qiyu yilda I tom, qiyo yilda II tomi bosilib chiiqdi. {Ijtimoiy tarbiyada xalq ruhi tug’risida}, {Pedagogik adabiyotning foydasi haqida}, {Maktabning uch elementi}, {ona tili} kabi maqolalar yozgan. {Ona tili}asarida tilni o’rganishning tarbiyaviy ahamiyati haqida fikr yuritsa, ta’limning psixologik va mantiqiy asoslari asarida muallifning diqqat, xotira, tafakkur tug’risidagi nazariy qaralari bayon etilgan. Ushinskiy xalqni har tomonlama tarbiyalash uchun uzining umuminsoniy tarbiya g’oyasini olg’a surdi. U {Ijtimoiy tarbiyada xalq ruhi} nomli asarida ta’kidlashicha oila bolalar organizmida ota- onalar xarakterining takrorlanishi va rivojlanishiga imkoniyat yaratadi. K.D.Ushinskiy chet el maktablairida olib borilayotgan ta’lim-tarbiyani urganib, o’zining {Boshlangich ta’lim metodikasi} asarini yozdi. Unda boshlangich maktabdagi ta’limmazmunini asoslab berish bilan birga uning qoida, qonun, tartib, metod va vositalarini ishlab chiqarish didaktika faniga katta hissa qushdi. U eng avval o’qitishni bolalar mehnati bilan bog’lashni tavsiya qildi. Uning fikricha har bir fanni o’qitishda tarbiyalanuvchiining hissasiga tutadigan mehnat uning yoshi va kuchiga loyiq bo’lib, aqliy meeehnatdan dam olish uchun jismoniy mehnat bilan shug’ullanish zarurligini ta’kidlaydi. Tarbiyaning xalqchilligi haqidagi g’oya Ushinskiyning pedagogik nazariyasidagi eng asosiy g’oyadir. U ta’lim-tarbiya ishlarida tarbiya asosiy va hal qiluvchi ahamiyatga ega ekanligini, tarbiyaning ta’limni ham o’ziga buysindirishini, lekin uning o’ziga xos mohiyatini yuqqa chiqarmasligini ta’kidlaydi. Ushinskiy o’qitish jarayonida ta’limning kurgazmalilik, onglilik, puxtalilik, bolalar kuchiga mosligi va izchilligi printsiplarini foydalondi. Umuman K.Ushinskiy tarbiyaning xalqchilligi g’oyasini tarbiya nazariyasiga asos qilib oldi, boshlangich ta’lim asoslarini va metodikasini ishlab chiqdi, bu uning pedagogikani rivojlantirishdagi katta xizmatlaridandur. Rus xalqining ulug’ yozuvchisi, olimi, sharqshunos, pedagog va tanqidchi LEV NIKOLAEVICh TOLSTOY qiwi yilda Yasnaya Polyanada qishlog’ida tavallud topgan. Tolstoy qiro yili Yasnaya Polyanada dehkon bolalarni o’qitish bilan pedagogik faoliyatini boshlaganlar. Tolstoy o’zining didaktik qarashlari va darslik kitoblariga quygan talablariga asoslanib, {O’qish kitobini} (qiuwy) to’zdi. Keyinchalik u kitob ikki marta qayta ishlanib, qiut yilda {Yangi o’qish kitobi} nomi bilan nashr etildi. Tolstoy r ta {O’qish kitobi} va arifmetika darsligini ham yozgan. Yuksak badiylik, ifodalik, qisqalik, soddalik va materialning bolalarga tushunarliligi va jozibaliligi muhim belgilardan biridir. Tolstoy XIX asr y0 yillarning boshida tarbiya bolaning shaxsiga zulm qilishdan iborat, shuning uchun tarbiyada xatoga yul quyish kerak emas, faqat kattalarning bolaga bilim berishlarigina kifoya qiladi, degandi. Bu fikrning xatoligini keyinchalik Tolstoyning o’zi ham pedagogik faoliyati ham isbotladi. Haqiqatda, Tolstoy umuman tarbiyaga qarshi bo’lmay, balki o’sha davrdagi maktablarda olib boriladigan tarbiyaga qarshi edi. Tolstoy maktablar uchun qw ta fanni tavsiya etgan. Uning fanlarni o’qitish haqidagi qarama-qarshi fikri-qw ta fanni o’qitish kerak, ammo ularning hajmi va ularni o’qitish uchun ajratilgan vaqt o’quvchilarga bog’liq bulishi kerak degan edi. U ta’limning onglilik, puxta o’zlashtirish, kurgazmalilik, hayot bilan bog’liqligi printsiplarini qayd qilgan va amaliyotda qullagan. Tolstoy o’qituvchi arifmetika, grammatika va imloni yuzaki, mexanik ravishda urgatish bilan cheklanadigan maktabni quruq, befoyda narsa deb hisoblagan. U ta’lim bilan tarbiya ajralmas bir narsadir-deb uqtirgan. Tolstoy fikrisha, o’qituvchi o’quvchilar miyasini ko’p charchatmasligi, har bir darsni o’zlashtirish o’quvchining qulidan keladigan bo’lishi kerak.
Umuman Tolstoy didaktik fikrlarida ayrim ziddiyatlarr mavjud bo’lsa da o’qituvilar va o’zidan keyingi avlodlar uchun didaktik qoidalarga asoslangan darsliklar va metodik qullanmalarni meros qoldirdi. ANTON SSEMYONOVICh MAKARENKO Xar:kov guberniyasining Belopol:e shahrida temir yul ustaxanosining buyoqchilik tsexi ustasi oilasida dunyoga keldi. U Kremenchug shahridagi maktabni va pedagogika kursini tamomlagandan keyin qo0t yildan boshlab Kryukovodagi ikki yillik temir yul mktabida xalq o’qituvchisi bo’lib ishladi. qow0 yilda Poltava guberniyasinig xalq maorifi bo’limi A.S.Makarenkoga Poltava yaqinidagi balog’atga etmagan qonunbuzar bolalar, yosh jinoyatchilar uchun koloniya tashkill etish va unga rahbarlik qilishni topshirdi. U e-r yil mobaynida nomunali tarbiya muassasasi- Gor:kiy nomidagi Mehnat koloniyasini vujudga keltirdi. Unda tarbiyalanuvchii bolalar soni qowy yilda qw0 nafarga etdi. O’sha Gorkiy nomidagi koloniya kurajga kuchirildi, u erdagi qarovsiz bolalar qi0 nafar edi. U erdagi boalarni ham intizomga, uyushqoqlikka, mehnatsevarlikka urgatdi. Keyinchalik F.E.Djerjinskiy nomidagi mehnat koloniyasiga rahbarlik qildi. Kommunada mmehnat tarbiyasining yangi metodlarini foydalandi. Mehnat faoliyatini va boshqa foydali ishlarni bajargani uchun kommunarlar q0-qt kishilik otryadlarga bo’linganlar. Har bir ottryadning komandiri bo’lgan. qoee-et yillarda A.S.makarenko {Pedagogik poema} sini qoeu yilda oila tarbiyasi masalalari yoritilgan badiy pedagogik asar {Ota-onalar kitobiini} nashr ettirdi. Makarenko pedagogik faoliyatida tarbiyasi buzilgan insonni qayta tarbiyalash g’oyasini nazariya va amaliy jihatdan asoslab berdi. {Ta’lim-tarbiya tajribasidan ba’zi bir xulosalar} asarida jamoalarning tarbiyaviy ta’sirini kuchaytirishda tarbiyachi, o’qituvchi hamda bolalar jamoasini bir-birlariga yaqinlashtirish, o’qituvchilar va bolalar jamoalari bitta jamoa, yoki ta’lim-tarbiya jamoasi bo’lishi zarurligini alohida ta’kidladi. U kommunadagi bolalarni hayron qoladigan darajada ijodkar, talabchang, intizomli qilib etishdirdi. Makarenkoning ta’limoticha bunga buyruq berish bilan erishib bbulmaydi. A.S.Makarenko tashkil qilgan kommuna va kolorniyalarda boalarnii mehnatga muhabbat ruhida tarbiyalashning birdan-bir omili bolalar jamoasi ekanligini isbotladi. A.S.Makarenko barkamol insonni tarbiyalashda oilla va uning tutgan o’rniga alohida e:tibor berib {Ota-onalarga bolalar tarbiyasi haqida lektsiyalar} asarini yaratgan. U yoshlarga murojaat qilib {otangni ham onangni ham izzat-hurmat qil, rohat ko’rasang va er yuzida umring uzoq bo’ladi}degan. Umuman A.S.Makarenko pedagogika fani taraqqiiyotida o’zining qimmatli mehnati bilan qayta tarbiyalash nazariyasini yaratib, g’oyat katta hissa qushdi.
IQTISODIY RIVOJLANGAN XORIJIY DAVLATLARDA T!LIM TIZIMI
q.Rivojlangan xorijiy davlatlardagi ta’lim-tarbiya, maktab va maorif taraqqiyotining asosiy
davlatlardagi ta’lim- larida ta’lim-tariya ishlarining yo’lga qo’yilishi, tarbiya,maktab va maorif maktablarda amalga oshirilganini o’rganish orqali taraqqiyotining asosiy biz mustaqil respublikamiz milliy ta’lim tizimlarini yo’nalishlari. Yangitdan tashkil qilishda, ta’lim-tarbiyada, maktab ishini tashkil etishda eskirib, o’z dolzarbligini yo’qotib barayotgan faoliyat shakillari va usillaridan teziroq xalos bo’lish, uni munosib tarzda yangilashda qo’shimcha boy manbalarga ham ega bo’lamiz. Zotan hozirgi zamon ta’limida davlat va jamiyat talabi va manfaotlari aks etib turishi kerak. Ilmiy-texnika taraqqiyoti, yangi texnologik revyutsiya sharoitida muvaffaqiyatli faoliyat ko’rsata oladigan jamiyat a’zolarini yetishtirib berish, yosh avlodni kasb-hunarga yo’naltirish hamda o’rta ta’limning ko’p variantli uchinchi bosqichini joriy etish, ta’lim-tarbiya berishda eng ilg’or pedagogik vositalarni qo’llash, ta’limda tashabbuskorlik va ijodkorlikka keng yo’l ochish, uning eng maqul tizimlarini yaratish kabi chet el tajribalarini o’rganish maqsadga muvofiqdir. Bugingi kunda keng qo’lamdagi islohatlarni o’z boshidan kechirayotgan bizning ta’limimiz uchun bu katta ahamiyatga ega . Keyingi yillarda chet el ta’limi bo’yicha ko’pgina maqolalar, broshyuralar, qo’llanmalar chop etildi, unga bag’ishlab seminarlar, anjumanlar, o’quvlar, uchrashuvlar o’tkazildi. Bu bizning ta’lim tizimlarimizda, chet ellarda o’quv tarbiya ishlarining qo’yilishiga etibor va qiziqishining tez sura’tlar bilan o’sib borayotganligidan dalolatdir. Xalq ta’limi tizimlarida chet el ta’limini o’rganish bilan shug’ullanuvchi muassasalar ham tashkil topmoqda. Xalq ta’lim vazirligidan tashqari bu masala bilan Respublika o’quv-metodika markazida, pedagogika fanlari ilmiy tadqiqot instituti tarkibida maxsus bo’limlar faoliyat ko’rsatmoqda, malaka oshirish markaziy instiutida bir qator kafedralar ish ilan shug’ullanmoqdalar. Chet el ta’lim tizimlaridan bizning mutaxassislarni voqib qilishda BMTning O’zbekstondagi vakolatxonai, elchixonalar, AQShning Tinchilik Korpusi mutaxassislari, Germaniya xalqaro rivojlantirish fondi, AKSELS markazi, Adenauer jamg’armasi, Frantsiya madaniyat markazi, Britaniya Kengashi, Gyote instituti, {Silm A. Sh.} firmasi, YUNESKO va YUNISEFning vakolatxonalari va boshqa ko’plab tashkilotlar yaqindan yordam bermoqdalar. Darhaqiqat rivojlangan xorijiy davlatlarda ta’limning, mamlakat ichki siyosatiga faol tasir etadigan ijtimoiy jarayon ekanligi, etirof qilingan haqiqatdir. Shu tufayli ham chet mamlakatlarida maktab ehtiyojini iqtisodiy ta’minlashga ajratilayotgan mablag’ miqdori yildan-yilga oshib barmoqda. Yaponlarda, masalan, {maktab muvaffaqiyat va farovonlik timsoli}gina bo’lib qolmay , {u insonlarni yaxshilaydi}, degan fikr ishonch va etiqotga aylangan. Ta’lim to’g’risidagi g’amxo’rlik taniqli siyosatchilarning ham hamisha diqqat etiborida bo’lgan. Shuninguchun ham AQShning sobiq Prezidenti R.Reyganni, Buyuk Britaniya Bosh vaziri M.Techcherni, Frantsiya Prezidenti F.Mitteranlarni maktab islohotining tashabbuskorlari deb, bejiz aytishmaydi. F.Mitteran maktabni {Jamiyatni harakatlantiruvchi kuch } deb hisoblagan.
Rivojlangan mamlakatlarda pedagogik tadqiqotlarni amalga oshiradigan ko’p sonli ilmiy muassasalar ishlab turibdi. Germaiyada ularning soni w mingdan ortiq. Frantsiya, AQSh, Yaponiya ta’lim-tariya nazariyasi muammolari bilan yuzlab davlat va xususiy tashkilotlar, universitetlar, pedagogik tadqiqotlar markazlari shug’ullanmoqdalar. Ular faoliyatini esa xalqaro ta’lim markazlari, masalan AQShda xalqaro ta’lim instituti muvofiqlashtiribb bormoqda. Ko’pchiligining faoliyati o’quv dasturini takomillashtirish va qayta qurishga qaratilgan. i0-yillardan boshlab Buyuk Britaniyada ham AQShdagi singari o’rganilishi majburiy bo’lgan fanlar doirasi kengaytiriladi. Ingliz tili va adabiyot, matematika va tabiiy fanlar o’quv setkasining yadrosini tashkil etadigan bo’ldi. Qolgan predmetlarni tanlab olish o’quvchilar va ota- onalar ixtiyoridadir. {Yangi dunyo} ning pedagogik g’oyalari Frantsiya va Germaniya ta’limiga ham sezilarli ta’sir etayotgan. Germaniya to’liqsiz o’rta maktablarida asosiy predmetlar bilan bir qatorda tanlab olinadigan ximya, fizika, chet tillari kiritilgan o’quv dasturlari ham amalga oshirilayotir. Bu o’quv dasturi tobora to’liqsiz o’rta maktab doirasidan chiqib, o’rta maktablar va gimnaziyalarni ham qamrab olmoqda. Frantsiya oshlang’ich maktablarida ta’lim mazmuni ona-tili va adabiyoti hamda matematikadan iborat asosiy, tarix , geografiya, axolishunoslik, tabiiy fanlar, mehnat ta’limi, jismoniy va estetik tarbiya kabi yordamchi predmetlarga bo’linadi. Yaponiya maktablari ikkinchi jahon urishidan keyinoq , Amerika ta’limi yo’lidan ordi. Lekin shunga qaramay, bu ikki mamlakat o’quv dasturida bir qator farqlar ko’zga tashlanadi. Yaponiyada o’quv dasturdari jiddiy murakkablashtirilgan, asosiy fanlar majmui ancha keng, bir qator yangi maxsus va fakultativ kurslar kiritilgan. Masalan, umumiy ta’lim maktablarining yangi musiqa ta’limi o’quv dasturiga milliy va jahon mumtoz musiqasini o’rganish ham kiritilgan. Shuni takidlash lozimki, iqtisodiy rivjlangan davlatlarda i0-yillarda tabiiy ilmiy ta’lim dasturi tarkiga fizika, ximiya, biologiya, bazi hollarda astranomiya, geologiya, mineralogiya, fiziologiya, ekalogiyaelemetlari kiritilib u AQSh va Frantsiyada to’rt yil Buyuk Britaniyada olti yil, Germaniyada ikki yil o’qitiladi. O’quv predmetlarini integrattsiyalash jarayonida yangi-yangi kurslar paydo bo’la boshlaydi. Frantsyada u0-i0-yillarda to’liqiz o’rta maktablar o’quv dasturidagi tabiiy-ilmiy va gumanitar fanlar turkumiga exsperimental, iqtisodiy gumanitar kurslar kiritiladi. Hozirgi paytlarda rivojlangan mamlakatlar o’quv dasturiga entegratsiyalashtirilgan kurslarni kiritish to’la amalga oshirildi. Frantsiya maktablarida ularga y-q0 foiz, Buyuk Britaniya maktablarida qt-foiz o’quv soatlari ajratildi. Maktablarda amalga oshirilayotgan islohotlar ta’lim ishlarini tabaqalashtirish muammolarini keltirib chiqardi. Iqtisodiy rivojlangan xorijiy mamlakatlarda ta’limni tabaqalashtirish eng dolzarb masalaga aylangan. O’quvchilarni tabaqalashtirib o’qitish xorijiy mamlakatlarda asosan boshlang’ish ta’lim kursidan keyin amalga oshiriladi. Masalan, Frantsuz pedagoglari ta’lim jarayonida sinf o’quvchilarini uch tabaqaga ajratib o’qitishni avzal ko’radilar. Bular quyidagilar. a’.Gomogenlar-matematika va gumanitar yo’nalishda ish olib borsa bo’ladigan o’quvchilar g’.Yarim gomogen-tabiiy turkimdagi fanlarni o’zlashtira olishga moyil o’quvchilar. q. Gegeron-barcha predmetlarni har xil saviyada o’zlashtiradigan o’quvchilar va hakozo. Tabaqalashtirish jarayonining yangi muhim yo’nalishi to’ldiruvchi ta’limni rivojlantirish bo’lib qolmoqda. To’ldiruvchi maktablar paydo bo’lishining sababi, AQSh va “arbiy Evropada o’zlashtirmovchi hamda ulgurmovchi o’quvchilarning ko’payib borayotganligi, funktsional savodsizlik avj olayotganligidir. i0-yillarda AQSh o’quvchilarining t0-yillarga nisbatan reyting ko’rsatkichi oue dan ioe ga tushdi. Frantsiyada har uch litseychidan biri bu salbiy holatni bartaraf etish to’ldiruvchi ta’lim zimmasiga tushadi. To’ldiruvchi ta’lim maktabgacha tarbiya muassasalarida, maktab va litseylarda amalga oshirilmoqda. AQSh da bu xizmatga ommoviy axbarot vositalarining imkoniyatlari ham safarvar etilgan, Milliy telekompaniya maxsus o’quv kanali orqali qe0-saotlik o’quv ko’rsatuvlari tashkil etildi.
O’quv jarayonlarini tabaqalashtirib olib borish bo’yicha chet mamlakatlarning ko’pchiligida tadqiotlar davom ettirilmoqda Rivojlangan davlatlarda iqtidorli bolalarga etibor tobora ortib bormoda. Keyingi davrlarda o’ztengdoshlariga nisbatan qobiliyatda bir necha barovar ilgarilab ketgan bolalar ko’plab topilmoqda. Ular o’quvni juda erta boshlab ta’lim kurslarini o’zlashtirishda katta shov- shuvlarga sabab bo’ladigan darajada muvaffaqiyatlarga erishadilar . Shunday iqtidorlar maktabi “aribda y0-yillardayoq paydo lgan edi . Bunday maktablarning o’quv dasturlari bolalar qobuliyati va imkoniyatini to’la ro’yobga chiqarichni ta’minlab berish darajasida murakkab tuzilgan. Qobuliyatli bolalar bilan ishlash dasturlari AQShda keng quloch yoygan. Ayrim shaharlarda oliy toifali bolalar boqchalari oshilgan bo’lib, ularda r-t-yoshli o’quvchilar maktab dasturida o’qitiladilar. AQShda {Merit} dasturi asosida har yili yo’qori sinflar va kollej lardan eng qobiliyatli bolalardan y00-ming tasi tanlab olinadi. Ular o’rtasida test sinovlari o’tkazilib eng qobiliyatli et- ming o’quvchi tanlab olinadi va o’qitiladi. Ularga turli imtiyazlar, stipendiyalar, yaxshi shart- sharoitga ega bo’lgan turar joy, eng oliy darajadagi universitetlarga qabul va boshqalar amalga oshiriladi. Lekin iqtidorli bolalarga qarama-qarshi qutbda turgan aqli zaif o’quvchilarning ham chet ellik hamkaslarni tobora tashvishlantirmoqta, bunday holning kelib chiqish sabablarini o’rganish oldini olish bo’yicha ko’pgina profilaktik ishlar olib borilmoqta va ular uchun maxsus maktablar ochilmoqda. Lekin statistik ma’lumotlar bunday bolalar soni tobora oshib borayotganligini ko’rsatayotir. u0-yillarda AQSh da kelajak maktabi umummilliy loyihasini amalga oshirishga kiritildi. Bu eksperiment mazmuni o’qituvchi buyrug’i ilan ish tutish, ko’proq o’quvchilarga mustaqil ishlash imkoniyatini berishdan iborat. Ta’lim tarkibi sinfda ishlash, mustaqil mashg’ulot, o’qituchi konsultatsiyasini o’z ichiga oladi. Germaniya maktablarida sinf o’uvchilar onini qiqartirish sari yo’l tutilgan. Bunday o’quvchining har biriga individual paketlar (topshiriqlar) tarqatiladi. Topshirilarni o’uvchi mustaqil bajarishi lozim bo’lganda u o’qituvchidan konsultatsiya oladi.
Yuqorida bayon qilinganlardan ko’zda tutilgan maqsadlar. _ maktablarning insonparvarlik, umuminsoniylik yo’nalishlarini kuchaytirish. o’quvchi shaxsini kuchaytirishning eng samarali yo’llarini qidirib topish. -
o’yinlardan foydalanish. -
Maktab o’uv dasturlarini itisoslashtirish, fanlarining o’zaro aloqaini mustakamlash takomillashtirish. -
tashkil etish. -
Tabaqalashtirib o’qitishni yo’lga qo’yish, maxsus o’quv muassasalarini (ham talantlar, ham aqliy, jismoniy zaif o’quvchilar uchun) rivojlantirish. -
kompyuter ta’limini yolga qo’yish -
Pedagogik g’oyalarni amalga oshirishda keng qamrovli eksperiment tadqiqotlarini amalga oshirishdan iboratdir. Chet el ta’limidagi bunday ibratli jihatlarni Vatanimiz ta’lim tizimlarida qo’llash yosh, mustaqil Respublikamizda o’quv-tarbiya ishlarini isloh qilish jarayonini tezlatishdir. w.AQSh da ta’lim tizimini Amerika Qo’shma shtatlarida ta’lim tizimining tuzilishi va o’ziga xos tuzilishi quyidagisha bolalar e yoshidan t yosh- xususiyatlari. gasha tariyalanadigan maktabgacha tariya muassasalari. -q-i sinfgacha bo’lgan oshlang’ish maktablar (bunday maktablarda y- yoshdan qe yoshgasha o’qiydilar). -o-qw-sinflardan iborat o’rta maktablar (bu maktablarda qr-qu yoshgacha bo’lgan bolalar ta’lim oladilar ). U quyi va yoqori bosqichdan iborat. Amerika Qo’shma Shtatlarida navbatdagi ta’lim bosqichi oliy ta’lim bo’lib, u w yoki r yil o’qitiladigan kollejlar hamda dorilfununlar va boshqa oliy o’quv yurtlari tarkibida tashkil etilgan aspirantura yoki doktoranturalardir. AQShda majburiy ta’lim qy yoshgacha amal qiladi. Bu mamlakatdagi o’quv yurtlari davlat, jamoa, xususiylar tasarrufida va diniy muassasalar ixtiyorida bo’lishi mumkin. Bizning maktabimiz jahonda eng ilg’or maktablar bo’lib olishiga Respublika rahbariyati va hukumati tomonidan hamma shart sharoit yaratilmoqda. Bizning ta’lim tizimlarimiz ham jahonda etirof etilgan ta’lim tizimlaridan biridir. Shu tufayli ham AQSh, Yaponiya , Germaniya, Frantsiya, Buyuk Britaniya kabi rivojlangan mamlakatlar ta’limining ustalari bilan o’tkazilgan uchrashuvlar va muloqatlarda Respublikamiz ta’limi tizimiga yuqori baho berildi. Shuni ta’kidlash lozimki, Respublikamiz xalq ta’limi xodimlari oldida hozirgi kunda eng muhim vazifa-mustaqil O’zbekstoning hozirgi ta’lim tizimlarini istiqlol ruhi bilan takomillashtirish, uni o’zimizning mumtoz pedagogika ana’nalari bilan boyitish, chet el pedagogikasidagi ilg’or jihatlarni o’zlashtirish, yangi-yangi samarali o’quv predmetlarini ta’lim tarkibiga kiritish bilan jahon davlat standartlari darajasiga olib shiqishdir. Buning uchun esa bizning iqtisodiy rivojlangan xorijiy davlatlardagi quyidagi ilg’or tajribalarni ta’lim tizimimizda qo’llay bilishimiz maqsadga muvofiqdir. Chunonchi. Agar biz AQSh pedagogikasidagi: a) bolani o’z kuchi imkoniyatiga ishonch ruhida tarbiyalash. b) o’quvchining eng kishik shaxsiy imkoniyatlarini ro’yobga chiqarish uchun kurash v)bolani kamitmaslik, insoniy qadriyatlarni va g’ururni yerga urmaslik. g) o’quvchining ilk davridanoq kasb-korga yo’naltirish. d)Vataniga faxr va iftixor ruhida tarbiyalash va h.k. Yaponiya ta’limidagi~ a) bolani maktabga puxta tayyorlash. b) kichkintoylar ta’lim va tarbiyasiga ota-onalar masuliyatini kuchaytirish. v) o’quvchilarni nafoat, jismoniy kamolatiga berilayotgan e:tibor g) o’qituvchi kadrlarga yuksak talachanlik d) yosh talant sohilari ilan oli orilayotgan izchil ishlar. Germaniya ta’limidagi: a) tabaqalashtiri o’qitishga berilayotgan jiddiy e:tibor, b) o’quvchilarning mehnat ta’limini mutahkamlash, v) kasbga yunaltirish. Frantsiya ta’limidagi: a) maktagacho tarbiyadanoq o’quvni predmetlashtirib tashkil etish, b) boshlangich ta’limni uch oqichda puxta amalga oshirish, v) o’quvchi didaktik vositalar bilan ta’minlashga berilayotgan katta e:tior, g) o’quv muassasalarining turli firmalar, kontsernler, korxonalar mustahkam aloalari va boshqa ibratli jihatlar bizning ta’limga ham ko’chsa bizning pedagogikamiz olg’a qarab dadil qadam bosgan bo’lar edi. Albatta, ta’limga har qanday yangilik, o’zgartirish jiddiy tahlillar, tajrialar asosida kirib keladi. {Zo’rlab tiqishtirish bizning uslubiyat emas . Ayni paytda ta’limni bir saviyada qotib qolishiga ham yul qo’yib bo’lmaydi. Shu sababli ham har bir pedagog, har bir tadqiqotchi maorifimiz uchun jon kuydiradigan, elim deb, yurtim de kuyib yonadigan bo’lmog’i, {O’z shaxsiy manfaatlarim uchun davlat menga nima berdi emas, balki men davlat ravnaqi uchun nima qildim} degan muloohazalar yuritadigan iqtidorli kadrlar tayyorilashimiz kerak. Download 0.82 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling