maydalagichda, maktab duradgorlik va temirchilik ustaxonasidagi «tiski» (siqib
24
Pona. Mamlakatimizning ayrim joylarida bo`lg‗usi kuyovlarni sinash uchun
ularga to‗nkani o‗tin qilib maydalashni taklif qilishgan deyishadi. Shunday holda
«pona» qo‗l keladi. Pona old tomonidan qaralsa, uchburchak shaklida bo`lgan jism
bo‗lib, uni to‗nkaga rasmda ko‗rsatilganidck qo‗yib, tepa qismidan uriladi.
(16-
rasm).
16 -rasm
Chig„iriq. Bu oddiy mexanizmdan ko‗pincha quduqlardan suvni ko‗tarishda
foydalanishgan (17-rasm). Chig‗iriqda arqon o‗raluvchi baraban radiusi r, uni
aylantiruvchi tirsak uzunligi R bo‗lsa, qurilmaning kuchdan beradigan yutug‗i
ga teng bo`ladi.
17 -rasm
25
Chig‗iriqning takomillashgan varianti lebyodka deyiladi (18-rasm). Unda
ikkita chig`iriq o‗zaro bog‗langan. Birinchisi aylantiruvclii tirsak va kichik radiusli
tishli g‗ildirak. Bu tizim kuchdan
marta yutuq beradi. Ikkinchisi katta radiusli
tishli g'ildirak va arqon o‗raluvchi silindr. Bu tizim kuchdan
marta yutuq
beradi. Lebyockaning kuchdan beradigan umumiy yutug'i n:
bo'ladi.
18 - rasm