Mexanikaning oltin qoidasi. Mexanizmning foydali ish koeffitsiyenti.Yuqorida
Siz oddiy mexanizmlaming ishdan yutuq bermasligi bilan tanishdingiz. Buni
kengroq ma‘noda qaralsa, «har qanday mexanik mexanizm kuchdan necha marta
yutuq bersa, yo'ldan shuncha marta yutqazadi» degan xulosaga kelinadi. Bunga
«mexanikaning oltin qoidasi» deyiladi.
Oldingi mavzuda biror yukni ma'lum balandlikka ko‗tarishda
mexanizmlarning og‗irligini, ulardagi ishqalanishlarni hisobga olmadik. Bularni
hisobga olinsa, m massali yukni h balandlikka ko`tarishda A
f
= mgh ishga nisbatan
ancha ko‗p ish (A
u
) bajarish zarurligi kelib chiqadi. A
f
ish foydali ish deb ataladi.
A
u
— umumiv bajarilgan ish deb atalib. A = A
f
+ A
q
dan tashkil topadi. A
q
—
ishqalanishlami yengish, mexanizmning o`zini ham ko‗tarish va h.k. larni bajarish
bilan bog`liq qo‗shimcha ishlar
Foydali ish (A
f
)ning umumiv ish (A
u
)
ga nisbati bilan o`lchanadigan kattalik
mexanizmning foydali ish koeffitsienti deyiladi:
29
— foydali ish koeffitsienti (qisqa f.i.k.).
Ko‗pincha f.i.k. foizlarda ifodalanadi:
Наr qanday mexanizmning f.i.k. 100% dan kam bo`ladi (jadvalga qarang).
Ko`char yoki ko`chmas blok
94-98%
Qo`lda aylantiriladigan lebyodka
80%
Vintli domkrat
30-40%
Richak-vintli domkrat
95-97%
F.I.K.ni oshirish uchun mexanizmning og'irligi, undagi ishqalanishlarni
kamaytirishga harakat qilinadi. Konstruksiyalari takomillashtiriladi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
