O‘zbekiston Respublikasi Xalq tа’limi vаzirligi

O‘zbekiston Respublikasi Xalq tа’limi vаzirligi

Rеspublikа tа’lim mаrkаzi

Ixtisoslashtirilgan davlat umumta’lim maktab, maktab-internat hamda ayrim fanlar chuqurlashtirilib o‘qitiladigan sinflar uchun matematika fanidan uzviylashtirilgan o‘quv reja va dastur
(V-IX sinf)


Toshkent-2011

Mualliflar:

M.Mirzахmеdоv	-	Tоshkеnt dаvlаt Iqtisоdiyot univеrsitеti qоshidаgi iхtisоslаshtirilgаn mаktаb mаtеmаtikа fаni o`qituvchisi, fizika matematika fanlari nomzodi, dotsent
N.Kаrimоv	-	RTM Aniq fanlar bo`limi boshlig`i
L.N. Ten	-	RTM Aniq fanlar bo`limi boshlig`i muovini
F.Usmоnоv	-	Tоshkеnt dаvlаt Iqtisоdiyot univеrsitеti qоshidаgi iхtisоslаshtirilgаn mаktаb dirеktоri, fizika matematika fanlari nomzodi, dotsent
B.Eshmamatov	-	Tоshkеnt shahridagi 6- iхtisоslаshtirilgаn mаktаb dirеktоri, fizika matematika fanlari nomzodi, dotsent

Ixtisoslashtirilgan davlat umumta’lim maktablari uchun matematika fanidan o‘quv reja (5-9-sinflar)

	O`quv fanlari	Sinflar													Haf.	Yillik
1		5			6	7				8			9
2	Davlat ixt. s.	30			32	33				34			35		164	5576
3	Ona tili	8*			6*	4*				5			5		28	952
4	Rus tili	2			2	2				2			2		10	340
5	Xorijiy tillar	3			3	3				3			3		15	510
6	Tarix	2			2	3				3			3		13	442
7	Davlat va h.as.	-			-	-				1			1		2	68
8	Iqtisodiy b.as.	-			-	-				1			1		2	68
9	Informatika	0,5			0,5	0,5				1			2		4,5	153
10	Fizika	-			2	2				2			2		8	272
11	Kimyo	-			-	2				2			2		6	204
12	Biologiya	1			2	2				2			2		9	306
13	Tabiiyot va geografiya	1			2	2				2			1.5*		8,5	289
14	Vatan tuyg‘usi	1			1										2	68
15	Milliy istiqlol g`oyasi va ma`naviyat asoslari					1				1			1		3	102
16.	Musiqa madaniyati	1			1	1									3	102
17.	Tasviriy san`at	1			1	1									3	102
18.	Chizmachi.									1			1		2	68
19.	Mehnat	1*			1*	1*				-*			-*		3	102
20.	Jismoniy tarbiya	2			2	2				2			2		10	340
Maxsus fanlar
1.	Matematika	7		7		5			5			5		29		986
2.	Geometriya					1			1			1		3		102
3	Algebra	-		-		1			1			1		3		102
Maktab ixtiyoridagi soatlar
1.	Kons ol. sayohat	0.5	0.5				0.5							1.5		51
2.	Yo`l h. qoidalari	0.5	0.5				0.5	0.5						2		68
3.	Sog` asoslari	0.5	0.5				0.5	0.5			0.5			2.5		85
4.	Dunyo dinlar t.										1			1		34
	Maktab ix. s.	1,5	1,5				1,5	1			1,5			7		238
	Um.soat.	32	34				35	36			37			174		5386
	Amaliy meh.	6	6				10	16

O‘quv rejaga tushuntirish xati
Ushbu oq‘uv reja O‘zbekiston Respublikasining «Ta’lim to‘g‘risidagi» Qonuni, Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» talablarini va Vazirlar Mahkamasining1998 yil 13-maydagi «O‘zbekiston Respublikasida umumiy o`rta ta`limni tashkil etish to`g`risida»gi 203-sonli, 1999-yil 16-avgustdagi «Umumiy o‘rta ta’limning davlat ta’lim standartlarini tasdiqlash to`g`risida»gi 390-sonli, 2003-yil 29-oktabrdagi »Umumiy o`rta va o`rta maxsus, kasb-hunar ta`limiga izchil o‘tishni ta’minlashga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida»gi 473-sonli, 2004-yil 24-iyundagi “O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Davlat Test Markazi faoliyatini takomillashtirish to‘g‘risida»gi 293-sonli, 2004-yil 9-iyuldagi «2004-2009-yillarda Maktab ta`limini rivojlantirish Davlat Umummilliy dasturini amalga oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi 321-sonli, 2008 yil 7-avgustdagi «Ayrim fanlar chuqur o‘rganiladigan davlat ixtisoslashtirilgan umumta'lim muassasalari faoliyatini takomillashtirish to‘g‘risida»gi 173-sonli qarorlari hamda Sоg‘liqni sаqlаsh vаzirligi tоmоnidаn tаsdiqlаngаn “Sаnitаriya qоidаlаri vа me’yorlаri” аsоsidа tuzilgаn.

Маktаbning o‘quv rеjа bilаn bоg`liq (mаktаb ihtiyoridаgi sоаtlаrni mаktаb o‘quv rеjаsigа kiritish vа h.) fаоliyati ХTVning amaldagi me’yoriy hujjatlari bilаn аmаlgа оshirilаdi.

O‘quv rеjа tаrкibаn dаvlаt vа mакtаb коmpоnеntlаridаn ibоrаtdir.

Matematika fanining nazariy asoslarini chuqur o‘rganish va amalda qo‘llay olishni o‘rgatish maqsadida amaliy mashg‘oulotlarni кo‘paytirish nazarda tutildi.

5,6,7-sinflar uchun, оnа tilidаn 1 sоаt, mehnatdan 1 soat;

8-sinflar uchun mеhnаtdаn 1 sоаt, mакtаb iхtiyoridаn 1 sоаt;.

9-sinflar uchun geografiyadan 0,5 sоаt, mеhnаtdаn 1 sоаt, mакtаb iхtiyoridаn 0,5 sоаt olib bеrildi.

Onа tili, gеografiya, mеhnаt tа’limi fanlari bo‘yicha qisqartirilgan mavzuiy rеjalashtirish, ixtisoslikka yo`naltirilgan o`quv dasturlari Rеspubliкa ta`lim marкazi tomonidan tayyorlanadi.

Yozgi amaliy mashg‘ulotlari uchun ajratilgan 5-sinf uchun 4 soatdan 6 кunliк, 6-sinf uchun 4 soatdan 6 кunliк, 7-sinf uchun 4 soatdan 10 кunliк, 8-sinf uchun 4 soatdan 16 кunliк vaqt o`quvchilarning аmаliy кo`niкmalarini shaкllantirish va кasbga yo`naltirish maqsadida maxsus ishlab chiqilgan, ota-onalar, mahalla qo‘mitalari raislari bilan кеlishilgan, maкtab dirекtori tomonidan tasdiqlangan jadval asosida amaliy mashg‘ulotlar (Tаbiаt qo‘ynidа rаsm chizish, rаssоmlаr ustахоnаlаrigа, sаn’аt muzеylаrigа sаyohаtlаr uyushtirish, o‘quvchilаr ishlаridаn кo‘rgаzmаlаr tаyyorlаsh mакtab lagеridа dam oluvchilari uchun) va h. к. tadbirlarni o‘tкazish uchun sarflanadi.


Ayrim fanlar chuqurlashtirilib o‘qitiladigan davlat ixtisoslashtirilgan umumta’lim muassasalarining Matematika fanidan o‘quv dasturlarini optimallashtirish yuzasidan sharhlar:
Oliy va O‘rta maxsus ta'limi va Xalq ta'limi vazirliklarining 2010 yil 31 martdagi “Umumiy o‘rta, o‘rta maxsus, kasb-hunar va Oliy ta'limning Davlat ta'lim standartlari, o‘quv dasturlarining uzviyligi va uzluksizligini ta'minlash to‘g‘risida”gi 134/62-sonli Qo‘shma buyrug‘iga asosan ishchi guruhlari tuzildi. Ishchi guruhlari tomonidan 24 ta umumta'lim fanlari o‘quv dasturlarining uzviyligi va uzluksizligi ta'minlanib, optimallashtirildi.

Optimallashtirilgan mazkur o‘quv dasturlari Oliy va O‘rta maxsus ta'limi va Xalq ta'limi vazirliklarining 2010 yil 1 iyuldagi “Umumiy o‘rta, o‘rta-maxsus, kasb-hunar ta'limi muassasalarida o‘qitilayotgan umumta'lim fanlari hamda Oliy ta'limda davom ettiriladigan fanlar dasturlari uzviyligi va uzluksizligini ta'minlash to‘g‘risida”gi (6/2-sonli) 4/1-sonli Qo‘shma Hay'at majlisi qaroriga asosan tasdiqlandi.

Shunga ko‘ra, Respublika ta'lim markazining 2010 yil 22 sentyabrdagi “Ayrim fanlar chuqur o‘rganiladigan davlat ixtisoslashtirilgan umumta'lim muassasalarining o‘quv dasturlarini optimallashtirish to‘g‘risida”gi 62-sonli buyrug‘i qabul qilindi.

Ixtisoslashtirilgan davlat umumta'lim muassasalarida o‘qitiladigan matematika fanining o‘quv dasturlarini optimallashtirishda quyidagi ishlar amalga oshirildi:

1. Oliy va O‘rta maxsus ta'limi va Xalq ta'limi vazirliklarining 2010 yil 1 iyuldagi 4/1-sonli Qo‘shma Hay'at majlisi qarori bilan tasdiqlangan umumta'lim maktablarining optimallashtirilgan o‘quv dasturlari va ixtisoslashtirilgan davlat umumta'lim muassasalarining o‘quv dasturlari orasidagi mavzular hamda dars soatlarining farqi qiyosiy tahlil qilindi.

2. Ishchi guruhlari xulosalari va tahlillari, ilmiy- metodik Kengash tavsiyalari asosida ixtisoslashtirilgan umumiy o‘rta ta'lim maktablarining 5-9- sinflarida matematika fanidan jami 235 soat hajmdagi 107 ta mavzu optimallashtirildi.

Shundan, 229 soatli 104 ta mavzu murakkab deb topilib, sinfdan-sinfga ko‘chirildi.

6 soat hajmdagi 3 ta mavzu o‘quvchining yoshiga mos emasligi bois kasb-hunar kollejlari va akademik litsey o‘quvchilari yoshiga xosligi sababli ixtisoslashtirilgan o‘quv dasturidan chiqarildi.

O‘quv yuklamalarini optimallashtirish sinflar kesimida quyidagicha amalga oshirildi:

5-sinf o‘quv dasturidagi jami 93 soatlik hajmdagi 34 ta mavzu optimallashtirildi.

Jumladan,

O‘quvchilarning yosh xususiyatlarini inobatga olgan holda “Natural sonlarning bo‘linishi” (29 soat), “Har xil maxrajli kasrlarni qo‘shish va ayirish” (20 soat), “Har xil maxrajli kasrlarni ko‘paytirish va bo‘lish” (24 soat) bo‘limlaridan jami 73 soatlik mavzular 6-sinf o‘quv dasturiga o‘tkazildi.

Bundan tashqari, o‘quvchilar o‘zlashtirishi oson bo‘lgan, biroq me'yoridan ortiq dars soati ajratilgan bo‘limlardan “Natural sonlarni ko‘paytirish va bo‘lish” (14 soatga), “Oddiy kasrlar”, “Bir xil maxrajli kasrlarni qo‘shish va ayirish”, “Aralash sonlar”, “Aralash sonlarni qo‘shish va ayirish” (6 soatga) jami 20 soat qisqartirildi

Chiqarilgan va qisqartirilgan soatlar hisobidan 5-sinf o‘quv dasturiga yangi “O‘nli kasrlar” (13 soat), “O‘nli kasrlarni ko‘paytirish va bo‘lish” (25 soat), “Hisoblash va o‘lchash vositalari. Protsentlar”(15 soat) jami 53 soat hajmdagi mavzular kiritildi.

Quyidagi bo‘limlarga ajratilgan soatlar mavzuni yoritish va o‘quvchilar o‘zlashtirish uchun yetarli emasligi sababli “Natural sonlar va nol” (7 soat), “Natural sonlarni qo‘shish va ayirish” (6 soat), “Yuz va hajmlar” (15 soat), Takrorlash, Masalalar yechish (12 soat), jami 40 soat hajmdagi mavzular kiritildi.

6-sinf o‘quv dasturidagi jami 107 soatlik hajmdagi 44 ta mavzu optimallashtirildi.

6-sinfdan “O‘nli kasrlar haqida dastlabki ma'lumotlar” (8 soat), “O‘nli kasrlarni qo‘shish va ayirish” (10 soat), “O‘nli kasrlarni ko‘paytirish va bo‘lish” (41 soat), “Protsentlar” (13 soat), jami 72 soat hajmdagi mavzular sinfdan-sinfga o‘tkazildi.

Tushuntirish oson bo‘lgan, biroq me'yoridan ortiq dars soati ajratilgan bo‘limlardagi “Musbat va manfiy sonlar” (15 soat), “Musbat va manfiy sonlarni ko‘paytirish va bo‘lish” (10 soat), jami 25 soat hajmdagi mavzular qisqartirildi. “Matnli masalalar” yechish bo‘limiga ajratilgan 10 soat hajmdagi mavzular “Tenglamalar yechish” bo‘limiga ajratildi.

Mazkur soatlar hisobidan bo‘limlardagi mavzularni kengaytirilgan holda o‘tish uchun quyidagi soatlar ajratildi: “5-sinfda o‘tilganlarni takrorlash” (1 soat), “Nisbat va proporsiya” (10 soat), jami 11 soat.

6-sinf o‘quv dasturiga 5-sinf o‘quv dasturidan quyidagi mavzular kiritildi: “Sonlarning bo‘linish belgilari” (18 soat), “Har xil maxrajli kasrlarni qo‘shish va ayirish” (21 soat), “Har xil maxrajli kasrlarni ko‘paytirish va bo‘lish” (29 soat) bo‘limlaridan va qo‘shimcha ravishda “Tenglamalar yechish” (13 soat), “Tekislikda koordinatalar” (12 soat) yakuniy takrorlash (3 soat) jami 96 soatlik mavzular optimallashtirildi.

7-sinf o‘quv dasturidagi jami 13 soatlik hajmdagi 11 ta mavzu optimallashtirildi.

7-sinf Geometriya o‘quv dasturida quyidagi soatlar qisqartirildi: “Parallel to‘g‘ri chiziqlar” (10 soat).

Uning o‘rniga “Uchburchak tomonlari va burchaklari orasidagi munosabatlar” (10 soat) bo‘limi kiritildi.

Quyidagi bo‘limlardagi mavzularni kengaytirilgan holda o‘tish uchun quyidagi soatlar ajratildi: “Dastlabki geometrik ma'lumotlar” (2 soat), “Uchburchak” (1 soat). “Geometriya kursini aksiomatik qurish” bo‘limi (3 soat) akademik litsey va kasb-hunar kollejlari dasturiga o‘tkazildi.

8-sinf o‘quv dasturidagi jami 14 soatlik hajmdagi 6 ta mavzu optimallashtirildi.

8-sinf algebra o‘quv dasturidan “Taqribiy hisoblar” mavzusidan 4 soat qisqartirildi, buning o‘rniga “Tengsizliklar” 2 soat va “Kvadrat tenglamalar” 2 soat qo‘shildi.

8-sinf Geometriya o‘quv dasturidagi quyidagi soatlar qisqartirildi: “Fales teoremasi va uning natijalari” (2 soat), “Simmetriya” (4 soat), “Aylana” (2 soat), “Vektorlar” (2 soat).

Uning o‘rniga “To‘rtburchaklar” (2 soat), “Yuzlar”(3 soat) “Pifagor teoremasi” ( 2 soat); “7-sinfda o‘tilganlarni takrorlash” (3 soat) mavzulari kiritildi.

9-sinf o‘quv dasturidagi jami 8 soatlik hajmdagi 6 ta mavzu optimallashtirildi.

9-sinf Algebra o‘quv dasturidagi “Kvadrat funksiya” (2 soat), “Trigonometriya elementlari” (3 soat) Kasb-hunar ta'limi o‘quv dasturiga o‘tkazildi.

Quyidagi bo‘limlardagi mavzular o‘rniga “Kvadrat tengsizliklar” (2 soat), “Progressiyalar” (3 soat) mavzulari kiritildi.