O`zbеkiston rеspublikasi xalq ta’limi vazirligi

MV: Ta‟limiy xamkorlik shaqllarini sharxlang. 
Oliy maktab psixologiyasida talaba shaxsining ijtimoiy-psixologik 
xususiyatlarini tekshirish, ukituvchi va talaba xamkorlikdagi va aloxida 
faoliyatlarini tekshirish, talaba shaxsi psixologik xususiyatlarining kupgina 
tomonlarini tekshirish, diagnostika qilish buyicha bir muncha tajriba xam 
tuplangan. Bularni kasb ta‘limi psixologiyasi buyicha tashqil etiladigan amaliy 
seminar mashgulotlarida sinab ko‘rish mumkin. Buning uchun E. Gozievning 
«Psixologiya» kitobidagi 188-195 betlarda berilgan test sinovi usullaridan, E. I. 
Rogovning «Nastolьnaya kniga prakticheskogo psixologa» kitobi birinchi tomining 
274-286 betlardagi, 310-327 betlardagi test sinovlari surovnomalaridan foydalanish 
mumkin.
Sub‘ektning odam zotiga mansubligi individ tushunchasida ifoda kilinadi. Individ 
sifatida dunyoga kelgan kishi aloxida sotsial fazilat kashf etadi, shaxs bo‘lib etishadi. 
Psixologiyada individning amaliy faoliyat va munosabatlar jarayonida xosil kilinadigan xamda 
ijtimoiy munosabatlarning individga ta‘sir utkazish darajasi va sifatini belgilaydigan fazilatlar 
majmuasi xam shaxs tushunchasida ifodalanadi.
SHaxsning o‘zi nima? Eng avvalo, biz shaxs individining fazilati ekanini 
tan oladigan bo‘lsak, bu bilan biz individ va shaxsning birligini tasdiklagan va ayni 
paytda bu tushunchalarning bir biriga uxshash ekanligini inkor etgan bo‘lamiz. 
«SHaxs » va «Individ » tushunchalarining uxshashligini etakchi psixologlar B.G. 
Ananьev, A.N. Leontьev, B.F. Lomov, S.L. Rubinshteyn va boshqalar inkor 
etishadi. 
«Individ» va «SHaxs» tushunchalarining uxshashligi emas, balki birligi 
xakidagi fikr kuyidagi urtaga kuyilishi mumkin bo‘lgan savolga javob berishini 

---

84 
takozo qiladi. SHaxs deb xisoblanmaydigan individning mavjud bo‘lishi yoki 
aksincha individning qonkret soxibi sifatida undan tashkarida va usiz mavjud 
bo‘lishi faktni kursatilishi mumkinmi? Taxminiy tarzda fikr yuritilgan takdirda 
unisi xam, bunisi xam bo‘lishi mumkin. 
«Individ» va «SHaxs» tushunchalarining bir-biriga mos kelmasligi va ayni 
uxshash xam emasligi faktidan shu narsa ayon bo‘ladiki, shaxs tushunchasi 
birgalikdagi faoliyatning xar bir ishtirokchisi uchun ushbu faoliyatning mazmuni, 
kadryatlari va moxiyati orkali namoyon bo‘ladigan shaxsla aro barkaror 
boglanishlar tizimidagina anglanilishi mumkin. Tashkaridan shunchaki karaganda 
bu sub‘ekt – sub‘ekt munosabatda kurinadi, chukurok endoshadigan bklsak, 
bevosita sub‘ekt alokasi shunchaki o‘zida mavjud bo‘lishidan kura ko‘proq 
allakanday ob‘ektlar (moddiy eki xaeliy) ob‘ektlar vositasida namoen bo‘lishi 
aniklanadi. Bu individning munosabati faoliyat ob‘ekti (sub‘ekt – ob‘ekt – sub‘ekt) 
orkali namoyon bo‘ladi demakdir.