O`zbеkiston rеspublikasi xalq ta’limi vazirligi

Takrorlash va muhokama qilsh uchun savollar. 
1. Ilk 
o‘spirinlik davrida psixologik jarayonlarning shakllanish 
xususiyatlari. 
2. O‘spirinlikdagi aqliy rivojlanish bilan etakchi faoliyatlar 
o‘rtasidagi bog`liqlik.
3. Umumiy va maxsus layoqatlarning rivojlanishi. 
4. O‘spirinlik davrida kasb tanlashning o‘ziga xos xususiyatlari. 

---

75 
 
 
O`SPIRINLIK DAVRI MAVZUSI BO‟YICHA 
TAQDIMOTLAR 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

76 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

77 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

78 
9-mavzu: TALABALIK DAVRI. 
Mashg`ulot shakli Obzorli-ma‘ruza tushunib olish, esda qolishi kerek 
bo`lgan bilimlar zahirasini talabalarga ilmiy ma‘lumotlarni bayon etish va
tushuntirishga qaratilgan. 
 
Ma‟ruza mashg`uloti rejasi 
1. Talabalik davri psixologik xususiyatlari.  
2. Talabalar o‘quv faoliyati o‘quv faoliyati xususiyatlari.
3.Talabalarning o‘quv faoliyatidagi qiyinchiliklar va uni bartaraf etish.
4. Ma‘ruza va seminar sifatini baxolash. 
5. Kasb ta‘limi psixologiyasida shaxs tushunchasi. 
6. SHaxs faolligi va uning yunalganligi
7. SHaxsning o‘z–o‘ziga baxo berishi, kamolatga intilish darajalari
8. O‘z «Meni» ni anglab etishi
9. O‘z–o‘zini baxolash va uning mezonlari. 
 
Tayanch so`z va iboralar: 
Talabalik davri psixologiyasi ‖men‖ qonsepsiyasi, o‘z-o‘zini baholash, o`z 
menini anglash, ma‘ruza, seminar, talabaning o‘quv faoliyatidagi qiyinchiliklar va 
uni bartaraf etish. 
Darsning maqsadi: 
Talabalik davri psixologik xususiyatlari haqida, ularning o‘quv faoliyati 
xususiyatlari, talaba va o‘qituvchi o‘rtasidagi hamkorlik, talabalarning ilmiy va 
jamoatchilik faoliyatining xususiyatlarini aniqlash. 
Hozirgi eng dolzarb muammolardan biri oliy ukuv yurtlaridagi ta‘lim–
tarbiya ishlari samaradorligini keskin oshirishdan iborat.
Oliy ukuv yurtlaridagi ta‘lim tarbiya jarayonlari samarali amalga oshirish 
uchun talabalar bilan ukituvchilar urtasida o‘zluksiz ta‘sir uitkazish xukm surishi 
lozim. Bu ta‘sir utkazish umumta‘lim maktabi ukituvchisi va ukuvchisi urtasidagi, 
yoki litsey va kollej ukituvchisi va ukuvchilari urtasidagi munosabatlardan fark 
qiladi, bu bir tomondan ular urtasidagi yosh xususiyatlaoriga, ijtimoiy – xukukiy 
mavkelariga boglik bo‘lsa, auditoriyada «ustoz-muallim» va «shogird-tinglovchi», 
tarzida, 
auditoriyadan 
tashkarida 
dustona, 
aka-uka, 
xatto «ota-bola» 
munosabatlariga yakin dustona, dilkash bo‘lishi maksadga muvofikdir. Lekin, shu 
vaktgacha oliy maktab psixologiyasi, undagi talaba va professor–ukituvchilar 
urtasidagi psixologik muxit chukur taxlil kilib chikilmagan.
Oliy ukuv yurtidagi ta‘limning o‘ziga xos xususiyatlari talabalargning 
boshqa ijtimoiy guruxlar bilan mulokotga kirishish uchun muxim imqoniyat 
yaratadi. Talabalik davrining asosiy xususiyatlaridan biri – ijtimoiy etuklikning 
jadal surat bilan ro‘yobga chikishidir.
Talabalik davri uspirinlikning ikkinchi boskichidan iborat bo‘lib, 17-21 
(25) yoshni o‘z ichiga oladi va o‘zining xususiyatlariga ega. Mazkur pallada uspirin 
o‘ziga ruxiy inkiroz yoki tanglikni boshidan kechiradi, kattalarning turli rollarini 
bajarishga urinib kuradi, turmush tarzining yangi jixtlariga kunika boshlaydi.

---

79 
Hozirgi fan-texnikaning rivoji bir tomondan axborotlar, ma‘lumotlar 
olishni 
kupaytirsa, 
osonlashtirsa, 
ikkinchi 
tomondan 
yoshlarda 
biror 
mutaxassislikka intilish, mutaxassislikka oid bilimlarga barkaror intilish – 
kizikishning pasayishiga, xatto yukolishiga olib kelmokda, chunki kat‘iylik, ijodiy 
izlanish, irodaviy zur berish urnini lokaydlik, faoliyatsizlik egallamokda. 
Boshqacha aytganda, ular «tayyor axborotlarning kuli» ga aylanib xam 
kelmokdalar. Turmushda kompьyuter, dipley, EXM, kalьkulyatorlar inson aqliy 
mexnatni engillashtiradi, ularni aqliy zur berishdan xalos qiladi. Lekin bu 
kulayliklardan foydalana bilish, yangiroklarini yarata bilish kerak-ku! Bu 
yordamchi vositalarning tugri, anik ishlayotganiga kim kafolat beradi, ularni kim 
kanday tekshirish kerak. Albatta, buni bugungi ukuvchi, talaba qilishi kerak-ku! 
Talabaning maktab ukuvchisidan muxim farki shundaki, ufakat tinglovchi-
ukuvchigina emas, mustaqil ilm, xunar oluvchidirm (student–lotincha «mustaqil 
shugullanuvchi degan ma‘noni anglatadi). 
Talabalarga mustaqil bilim olish, o‘z faoliyatini o‘zi tashqil qilish, o‘z–
o‘zini boshqarish, yangi goyalarni ishlab chikish va xokazolarni urgatishdir. Bu 
vazifalarni amalga oshirishning asosiy omili – monologik ma‘ruzadan dialogik 
ma‘ruzaga–mulokotga utishdir.
Psixologlarning tadkikotlari shaxs xayot tajribasini egallashda unda 
o‘zligini anglash vujudga keladi, jumladan, shaxsiy xayotining mazmunini anglashi, 
anik turmush rejalarini to‘zishi, kelajak xayot yo‘lini belgilashi va xokazolar 
amalga oshishini kursatadi. Talaba asta-sekin mikroguruxning notanish 
sharoitlariga kunikib boradi, o‘zining xak-xukuklari va majburiyatlarini bila 
boshlaydi.