O‘zbekiston respublikasida sug‘urta xizmatlari yo‘lida chorvo‘chilik mammolari va yechim yollari

1-jadval
Respublikada chorva mollarini sug‘urtalash holati (2020)3

Ko‘rsatkichlar	Yig‘ilgan sug‘urta mukofoti (ming swm.)	Tuzilgan sug‘urta shartnomalari soni (birlik)	To‘langan sug‘urta qoplamasi (ming swm.)	Hayvonlarni sug‘urtalashning xavf darajasi (%)
Miqdori	192309,4	2012	19043	9,9

1-jadvaldagi ma’lumotlarni tahlil qilib, respublika bo‘yicha mavjud chorvachilik xo‘jaliklari va shaxsiy yordamchi xo‘jaliklarda yiliga tuzilgan sug‘urta shartnomalari soni 2012 tani tashkil etganligi, bu esa ushbu sohadagi potentsial sug‘urtalovchilarning salmoqli qismi sug‘urtalanmaganligidan dalolat beradi, degan xulosaga kelish mumkin. Shu bilan birga, 2020-yilda ushbu sug‘urta turi bo‘yicha zararlilik ko‘rsatkichi atigi 9,9 foizni tashkil etganini ta’kidlash mumkin, bu esa O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2019-yil 30-sentabrdagi qarori bilan tasdiqlangan Nizomga muvofiqligini ko‘rsatadi. 830-sonli “Aholi va chorvachilik xo‘jalik yurituvchi subyektlar xonadonlarida boqiladigan uy hayvonlarini sug‘urta qilish tartibi to‘g‘risida”gi qarori [1] hayvonlarni sug‘urta qilish bo‘yicha sug‘urta mukofotini 8,0 foiz miqdorida belgilashning maqbul darajasi emas. Bu holat qayta sug‘urtalangan ob’ektlar sonining yuqori darajada xavfsizligini ta’minlovchi asosiy omillardan biri ekanligini ta’kidladi. Sug‘urtalangan shaxslar soni ko‘paygan taqdirda, zarar darajasi yanada past bo‘lishi mumkin.

Bunday holatlarga chek qo‘yish maqsadida jamg‘arma mablag‘lari hisobidan sug‘urta tovonini emas, balki sug‘urta mukofotining 50 foizini to‘lash bir vaqtning o‘zida sug‘urtalangan shaxsga bevosita moddiy yordam ko‘rsatish bilan birga sug‘urtalovchini ham qo‘llab-quvvatlab, sug‘urta qildiruvchini qo‘llab-quvvatlaydi. Sug‘urtalanganlar sonining ko‘payishi.
Chorvachilikni rivojlantirish va sug‘urta tizimini takomillashtirishga qaratilgan yana bir qancha tavsiyalar mavjud:
- oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlash maqsadida chorvachilik tarmog‘ini rivojlantirishga qaratilgan istiqbolli loyihalarni ishlab chiqish;
- chorvachilik tarmog‘ini rivojlantirish uchun fermer xo‘jaliklarining hududiy joylashuvidan kelib chiqqan holda ixtisoslashtirishni qayta ko‘rib chiqish;
- qishloq xo‘jaligida chorvachilik tarmog‘ini muntazam sug‘urtalashni yo‘lga qo‘yish maqsadida aktuar hisobvaraqlar asosida sug‘urta tariflari stavkalarining maqbul darajalarini belgilash orqali xo‘jalik yurituvchi subyektlar va shaxsiy yordamchi xo‘jaliklarni sug‘urta xizmatlariga jalb qilish darajasini oshirish. Bu tarif stavkalarini yanada pasaytiradi;
- chorvachilik tarmog‘ini sug‘urtalash bo‘yicha elektron sug‘urta polislarini joriy etish;
- chorvachilik tarmog‘ini sug‘urtalashda ko‘rilgan zararlarning o‘z vaqtida qoplanishini belgilash;
- chorvachilik mahsulotlari ishlab chiqaruvchilar faoliyatini va bu boradagi sug‘urta munosabatlarini huquqiy ta’minlashni takomillashtirish zarur.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI

1. Lex.uz – O‘zbekiston Respublikasining normativ-huquqiy va qonunchilik bazasi.

2. O‘zbekiston Respublikasining 2019-2020 yillardagi statistik ma’lumotlari.
3. K.T.Kalenov-The Way of Science International scientific journal.
«The Way of Science» – 0.543 (Global Impact Factor, Australia) 2022. №12
(106).14-16 . “Prospects for livestock insurance in the Republic of Uzbekistan”