O`zbekiston Respublikasida ta`lim sohasida amalga oshirilgan islohotlar Reja: Mustaqillikning dastlabki yillarida ta’lim tizimi

Islom Karimov 1997-yil 29-avgustda Oliy Majlisning IX sessiyasida „Barkamol avlod —O‘zbekiston taraqqiyotining poydevori“ mavzusida ma’ruza qildi.

• 1997-yil 29-avgust kuni O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining IX sessiyasida O‘zbekiston Respublikasining „Ta’lim to‘g‘risida“ gi yangi qonuni va „Kadrlar tayyorlash milliy dasturi“ qabul qilindi.

Ularda ta’lim sohasidagi davlat siyosatining quyidagi asosiy prinsiplari belgilab berildi:

• ta’lim va tarbiyaning insonparvar, demokratik xarakterda ekanligi;
• ta’limning uzluksizligi va izchilligi;
• umumiy-o‘rta, shuningdek o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limining majburiyligi;
• o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limining yo‘nalishini: akademik litseyda yoki kasb-hunar kollejida o‘qishni tanlashning ixtiyoriyligi;
• ta’lim tizimining dunyoviy xarakterda ekanligi;
• davlat ta’lim standartlari doirasida ta’lim olishning hamma uchun ochiqligi;
• ta’lim dasturlarini tanlashga yagona va tabaqalashtirilgan yondashuv;
• bilimli bo‘lishni va iste’dodni rag‘batlantirish;
• ta’lim tizimida davlat va jamoat boshqaruvini uyg‘unlashtirish.

Ta’lim tizimi O‘zbekiston Respublikasining “Ta’lim to‘g‘risida”gi qonuni asosida
maktabgacha ta’lim
oliy ta’limdan keyingi ta’lim
malaka oshirish va kadrlarni qayta tayyorlash
umumiy o‘rta, o‘rta maxsus ta’lim
maktabdan tashqari ta’lim
oliy ta’lim

KADRLAR TAYYORLASH MILLIY MODELI

Ishlab chiqarish
Uzluksiz ta`lim, fan
Shaxs, davlat va jamiyat
Maktabgacha ta`lim
Umumiy o`rta ta`lim:
I-IV sinflar
V-IX sinflar
Oliy ta`lim: bakalavriat va magistratura
Oliy ta`limdan keying ta`lim: aspirantura, doktorantura, mustaqil tadqiqotchilik
O`rta-maxsus kasb hunar ta`limi:
Akademik litsey va kasb-hunar kolleji
Kadrlar malakasini oshirish va ularni qayta tayyorlash
Birinchi bosqich (1997—2001- yillar)da mavjud kadrlar tayyorlash tizimining ijobiy salohiyatini saqlab qolish asosida ushbu tizimni isloh qilish va rivojlantirish uchun huquqiy, kadrlar jihatidan, ilmiy-uslubiy, moliyaviy-moddiy shart-sharoitlar yaratish vazifalari ro‘yobga chiqariladi.
Ikkinchi bosqich (2001—2005-yillar)da Milliy dastur to‘liq ro‘yobga chiqadi, mehnat bozorining rivojlanishi va real ijtimoiy-
iqtisodiy sharoitlarni hisobga olgan holda unga aniqliklar kiritiladi.
Uchinchi bosqich (2005- va undan keyingi yillar)da to‘plangan
tajribani tahlil etish va umumlashtirish asosida, mamlakatni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish istiqbollariga muvofiq kadrlar tayyorlash tizimi takomillashtiriladi va rivojlantiriladi.
Ta’lim mazmun va mohiyat jihatidan yangilandi. O‘quv amaliyotiga „Vatan tuyg‘usi“, „Odobnoma“,
„Ma’naviyat asoslari“, „Milliy istiqlol g‘oyasi“, „Dunyo dinlar tarixi“,
2002—2003- o‘quv yiliga kelib umumiy o‘rta ta’lim muassasalarida, ya’ni 1—9- sinflarda o‘qitish to‘laligicha lotin yozuviga asoslangan o‘zbek alifbosida olib borildi
Maktablarni darsliklar bilan ta`minlash maqsadda „Maktab kutubxona jamg‘armasi“ tashkil etilib, o‘quvchilar ijara usulida darsliklar bilan ta’minlanmoqda.
„Huquqshunoslik“, „Sog‘lom oila va nikoh“, „Iqtisodiy bilim asoslari“ kabi bir qator yangi fanlar kiritildi, ular bo‘yicha o‘quv dasturlari va darsliklar yaratildi.
Prizedent farmoni (2004-yil 19- fevral) va Vazirlar Mahkamasining
qarori (2004- yil 9- iyul) asosida maktab ta‘limini rivojlantirish Davlat umummilliy dasturi ishlab chiqildi.
2000—2006-yillarda kollej va litseylarda 600 ming nafar malakali yosh kadrlar tayyorlandi. „Ustoz“ jamg‘armasi yo‘llanmasi bilan litsey va kollejlarning 700 o‘qituvchisi chet ellardagi nufuzli universitetlarda o‘z malakasini oshirib keldi.
Oliy ta’lim ikki bosqichdan: bakalavriat va magistraturadan iborat etib qayta tashkil etildi.

• Oliy ta’lim sohasida ham qator yangi o‘quv yurtlari ochildi. 1992-yil 28-fevraldagi Prezident farmoni bilan 8 ta viloyat pedagogika institutlari universitetlarga aylantirildi.
• 1997- yil boshlarida Respublika oliy ta’lim tizimida 58 ta oliy o‘quv yurti, shu jumladan, 16 ta universitet va 42 ta institut faoliyat ko‘rsatdi. Ularda 164 ming talaba o‘qidi, 18,5 ming professor-o‘qituvchi faoliyat ko‘rsatdi.
• 2005—2006- o‘quv yilida 62 ta oliy o‘quvyurtida 250 ming nafardan ortiq bo‘lajak bakalavr va magistrantlar ta’lim-tarbiya oldilar.
• 1997-yilda Prezident farmoni bilan Xorazm Fanlar akademiyasi qayta tiklandi.

1992-yil dastlab respublikamizning 6 ta oliy ta’lim muassasasida test sinovi asosida o‘qishga qabul qilish tajribadan o‘tkazilgan edi. 1993-yilda esa 46 ta oliy ta’lim muassasalarining 19 tasida tajriba tariqasida test sinovlari o‘tkazildi.

• 1997-yilda tashkil etilgan „Umid“ jamg‘armasi yo‘llanmasi bilan 1997—2001-yillarda 785 nafar yigit-qiz rivojlangan davlatlarning oliy o‘quv yurtlariga o‘qish uchun jo‘natildi.
• Ta’lim muassasalarining Yevropadagi ta’lim jamg‘armasi, Germaniyadagi Texnika hamkorlik tashkiloti, Yaponiyadagi JAYKO xalqaro tashkiloti, Koreyaning KOYKA agentligi, YUNESKO, Jahon banki, TASIS-TEMPUS ochiq jamiyat instituti, AQSH, Angliya, Fransiya, Yaponiya, Daniya, Xitoy, Gollandiya Oliy ta’lim vazirliklari bilan hamkorligi kengayib bormoqda.