O`zbekiston respublikasining oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi toshkent viloyati chirchiq davlat pedagogika instituti

O`ZBEKISTON RESPUBLIKASINING OLIY VA O`RTA MAXSUS TA`LIM VAZIRLIGI

TOSHKENT VILOYATI CHIRCHIQ DAVLAT PEDAGOGIKA INSTITUTI

“Himoyaga ruxsat etilsin” “Maktabgacha va boshlang`ich ta`lim” fakulteti dekani ____________Sh.Q.Mardonov “_______” __________2020y

“Himoyaga ruxsat etilsin” “Boshlang`ich ta`lim” Kafedrasi mudiri: ___________O.M.Jabborova “______”_________2020y

KURS ISHI

“Maktabgacha va boshlang`ich ta`lim” fakulteti

5111700-“Boshlang`ich ta`lim va sport-tarbiyaviy ish” ta`limy yo`nalishining
18/8 guruh talabasi
Zaydullayeva Aynuraning
“Matematika o`qitish metodika”si fanidan
“Kasr. Maxraji 2, 4, 8 bo‘lgan kasrlar tushunchasi”
mavzusida yozgan kurs ishi

CHIRCHIQ 2021


Mavzu: Kasr. Maxraji 2, 4, 8 bo‘lgan kasrlar tushunchasi.
I.KIRISH :
II. ASOSIY QISM
1-BOB. BOSHLANG’ICH SINFLARDA O’TILADIGAN ULUSHLAR VA KASRLAR TUSHUNCHALARI
1.1. Ulushlar va kasrlar haqida umumiy tushunchalar
1.2. Kasrlarni o’qish va yozishni o’rganish metodikasi
1.3. Ko’rgazmali vositalar orqali kasrlarni o’rganish uslublari
2-BOB. Boshlang’ich sinflarda “kasr” tushunchasini shakillantirish metodikasi.
2.1. Kasrlar bilan tanishtirishning mohiyati
2.2. Maxraji 2, 4, 8 bo‘lgan kasrlar
2.3.Kasrlarni o’rganish metodikasi
III. Xulosa
IV. Adabiyotlar ro’yxati


KIRISH
Mavzuning dolzarbligi. Mamlakatimizda mustaqillik qaror topishi bilan xalq ta'limi tizimiga alohida e'tibor byerilib, uni isloh qilish davlat siyosati darajasigacha ko`tarildi. Prezidentimiz I.A.Karimov o’zining - “Yuksak ma’naviyat yengilmas kuch” asarida bu jumlaning mohiyatiuni yaxshi ochib berganlar: Biz o`z taqdirimizni o`z qo`limizga olib, azaliy qadriyatlarimizga suyanib, shu bilan birga, taraqqiy topgan davlatlar tajribasini hisobga olgan holda, mana shunday olijanob intilishlar bilan yashayotganimiz, xalqimiz asrlar davomida orziqib kutgan ozod, erkin va farvon hayotni barpo etayotganimiz, bu yo`lda erishayotgan yutuqlarimizni xalqaro hamjamiyat tan olgani – bunday imkoniyatlarning barchasini aynan mustaqillik byerganini bugun hammamiz chuqur anglaymiz1. Shu maqsadda «Ta'lim to`g`risida»gi Qonun va «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» qabul qilindi va ularga mos Davlat ta'lim standartlari ishlab chiqildi. Barchamiz bir haqiqatni anglab yyetishimiz lozim – O`zbyekiston bugun xalqaro hamjamiyatning va global moliyaviy-iqtisodiy bozorning ajralmas tarkibiy qismi hisoblanadi. Buning tasdig`ini tashqi dunyo bilan aloqadormiz tobora kyengayib borayotganida, taraqqiy topgan yyetakchi davlatlar ko`magida iqtisodiyot tarmoqlarini rivojlantirish, modyernizatsiya qilish, tyexnik va tyexnologik qayta jihozlash bo`yicha dasturlarning amalga oshirilayotganida, O`zbyekistonning xalqaro savdo tizimiga intyegratsiyalashuvida, mahsulot va tovarlar importi va eksportining o`sib borishida va boshqa misollarda yaqqol ko`rishimiz mumkin. Shu sababli ham mustaqil ryespublikamizning ravnaqi uchun kyelajagi hamda buyuk davlatni barpo etish uchun har tomonlama kamolotga yyetgan, chuqur bilimli mutaxassislar yyetishtirishdan iborat2. Shu sababli ham har bir boshlang’ich sinf o’qituvchilari o’z fanlari bo’yicha o’quvchilarga keng tushunchalar berishlari shart. 1 I.Karimov - “Yuksak ma’naviyat yengilmas kuch”. Toshkent 2008y. “Ma’naviyat” nashriyoti. 2 I.Karimov – “Jahon moliyaviy iqtisodiy inqirozi, O’zbekiston sharoitida uni bartaraf etish yo’llari”. Toshkent 2009 y. “Iqtisodiyot” nashriyoti.
Bugungi kunda o’quv jarayoniga kompyuter va axborot texnologiyalarini olib kirish va dasturiy ta’minotni amalga oshirishni taqozo qilmoqda. Umumta’lim maktablari boshlang’ich sinflarda matematika darslarini o’qitishda ham axborot texnologiyalaridan foydalanish maqsadga muvofiq bo’lar edi. Shu bois O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasining 2001 yil 23 maydagi 20012005 yillarda kompyuter va axborot texnologiyalarni rivojlantirish, “Internet”ning xalqaro axborot tizimlariga keng kirib borishini ta’minlash dasturini ishlab chiqishni tashkil etish chora tadbirlari to’g’risida”gi 230-sonli qarori hamda 2002 yil 6 iyuldagi “Kompyuterlashtirishni yanada rivojlantirish va axborot– kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish chora-tadbirlari to’g’risida”gi 200sonli qarorlarida ko’rsatilgan oliy o’quv yurtlari, o’rta maxsus kasb-hunar ta’limi, umumiy o’rta ta’lim maktablarining o’quv jarayonida zamonaviy kompyuter va axborot texnologiyalarini keng joriy etish vazifasini amalga oshirish bugungi kundagi dolzarb masalalardan hisoblanadi. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2004 yil 21 maydagi “2004-2009 yillarda maktab ta’limini rivojlantirish Davlat umummilliy dasturi to’g’risida”gi 3431-PF Farmonida Dasturni amalga oshirishning asosiy yo’nalishlari belgilangan bo’lib, unda “maktablarni zamonaviy darsliklar va laboratoriya uskunalari, kompyuter texnikasi, darsliklar va o’quv-metodik materiallari bilan ta’minlash”ga alohida e’tibor qaratiladi. Shunday ekan, boshlang’ich sinflarda ham matematika darslarida axborot texnologiyalaridan foydalanishni toqazo etmoqda. Ayniqsa, boshlang’ich sinflarda o’rgatiladigan o’rganilishi murakkab bo’lgan mavzulardan biri ulush va kasr tushunchalarini axborot texnologiyalaridan foydalanib o’qitish o’quvchilar tasavvurini kengaytirishga, ularning bilim va ko’nikmalarini shakllantirishga hamda ulush va kasrlarga doir mashqlarni bajarishda ularning malakalarini oshirishga xizmat qiladi. Biz har kuni o’nlab, ba’zan yuzlab matematik masalalarni, o’zimiz sezmagan holda hal qilamiz: do’konlarga kirib non, tuz, yog’ va hokazolarni xarid qilamiz, dorixonalarga kiramiz, xarajat uchun bozorga boramiz.
Qaytimini to’g’ri berishdimi deb, ularni sanab ham ko’ramiz. Transportda yuramiz uning tezligi qancha, bir kunda qancha benzin sarflaydi, nech kilometr yo’l yurar ekan deb o’ylaymiz. Ishga, o’qishga kech qolmaylik deb soatimizga qarab qo’yamiz. Uy telefoni, gaz, chiroq, suv, isitish xizmati uchun pul to’laymiz. Bu kichik bir oiladagi hisob-kitoblar. Mahalla, tuman, viloyat, respublika, dunyo miqyosida-chi?! Yirik inshootlar, samolyot-u, raketalar, zamonaviy kompyuterlarni yaratish, qurish, yasash esa nafaqat o’ta murakab matematik apparatlar, boshqa fan yutuqlaridan ham foydalanishni taqozo etadi. Bu hisoblashlarning hammasi ham natural-1,2,3 kabi sonlarda bajarilavermaydi. Butunni maydalashga, teng bo’laklarga ajratishga albatta ehtiyoj seziladi. - Kulchaning yarmini o’zing ye, yarmini ukangga ber! - Qurilishga besh yarim tonna sement keltirildi; - Ko’ylaklik uchun ikki yarim metr atlas oldim; - “Soat uchdan chorak o’tdi”, “Soat chorak kam bir bo’ldi”, “Soat ikki yarim bo’ldi” kabi gaplarni aytganimizda yarim, chorak, chorak kam bir degan so’zlar butunning ikkidan bir 1/2, to’rtdan bir 1/4, to’rtdan uch 3/4, qismi ekanini o’ylab ham o’tirmaymiz. Buni hamma oz’-o’zidan tushunadi, biladi deb o’ylaymiz. Bu holat matematikaning, ayniqsa sonlar ustida bajariladigan to’rt amal (qo’shish, ayirish, ko’paytirish, bo’lish) ning nihoyatda kerakligini, hayotimizda turmush tarzimizga nafaqat singib ketganini anglatadi. Biz aziz o’quvchilar kasr haqidagi dastlabki ma’lumotlar bilan tanishamiz. “Kasr” arabcha “kasara” so’zidan olingan. “Kasr”- bo’lak, “Kasara”- esa maydalash, sindirish degan ma’noni bildiradi. Turli kattaliklarni o’lchash, bo’lish masalalari kasr tushunchasiga olib keldi. Bu tushuncha kishilarning amalay faoliyatiga juda qadimdan kirib kelgan. Ba’zan, muallimlar “Kasrlarga oid mavzular 4-sinf matematika dasturida bormi?” deb so’rab qolishadi. Har bir boshlang’ich sinf 6 o’qituvchilari qo’lida “Ta’lim taraqqiyoti” jurnalining 1999 yil 7-maxsus sonida chop etilgan dasturlar bo’lishi kerak. Unda, jumladan, 1-4- sinflar uchun xalq ta’limi vazirligi tomonidan tasdiqlangan o’quv dasturlari berilgan. “Kasrlar mavzusini o’rganishda kasrlarni geomitrik shakllar yordamida tasvirlash. Bir xil (teng) suratli va bir xil maxrajli kasrlarni taqqoslash. Bir xil maxrajli kasrlarni qo’shish va ayirish” kabilarni yechish o’rgatiladi.