O’zbekiston respublkasi xalq ta’limi vazirligi farg’ona viloyatixalq ta’limi xodimlariniqaytatayyorlash va ularning malakasiniosfflresh hududiy markazi

Ko`mur aro ilikurg`an qilur ilkini qaro [47.540].

Irsolul-masalayn birmuncha murakkab san`at bo`lib, u nibatan kam uchraydi.

AlisherNavoiy til vositalaridan foydalanishning ajoyib ustasi bo`lgan. Ayniqsa, umumtil iboralarini qo`llashida uning yuksak mahorat egasi ekanligi yaqqol ko`rinadi.U ba`zan xalq iboralarini mazmun tomondan o`zgartirib, tasvirlanayotgan voqealarga moslab qo`llasa, ba`zan ularni uslubiy tomondan yangi, odatdan tashqari matnlarda qo`llaydi.

Alisher Navoiy o`zbek adabiy tilining ruhini, uning taraqqiyotidagi yetakchi an`analarni mukammal biladigan ijodkor. U o`z asarlari tilining adabiy til ruhiga, adabiy til taraqqiyotidagi yetakchi, ilg`or an`analariga mos bo`lishini birinchi o`rinda qo`yadi. Qo`pol, sheva elementlari bilan to`lib toshgan soxta xalqchil jumlalar shoir uchun qanchalik yot bo`lsa, sovuq xalq so`zlashuv tilidan uzoq kitobiy ifodalar ham unga shunchalik yot. Til aniq va ravon , sodda va tushunarli bo`lsin, ulug`shoirning badiiy asar tili oldiga qo`yadigan talabi shunday edi.

Iboralar tilning obrazli vositalari jumlasiga kiradi. Har qanday ibora zamirida aniq bir hodisa tasavvuri, ma`lum bir predmet obrazi yotadi.Bu obraz iboraga alohida jilo, ravshanlik baxsh etadi.Alisher Navoiy o`z asarlarida qahramonlarning «ichki dunyosini, ruhiyatini so`z bilan rasmga olib ko`rsatishda frazeologik iboralardan mohirona foydalanar edi.

Modomiki, iboralar tilning tayyor boyligi, ularda badiiylik kuchli bo`lib, fikrni ta`sirchan ifodalashda juda qo`l kelar ekan, mumtoz ijodkorlarning asarlarida qo`llangan iboralarni tahlil qilish, ularni ilmiy organish hamisha dolzarb masala bo`lib qolaveradi.

Frazeologiya - o`zbek tilshunosligining yosh sohasi. Shunga qaramay, o`zbek frazeologiyasi bo`yicha birqancha yirik tadqiqotlar maydonga keldi.

Tilshunos ShavkatRahmatullaev ibora haqida quyidagilarni yozadi:“Ibora yirik til birligi bo`lib, kamida ikkita mustaqil so`zdan (leksemadan) tarkib topadi. Shunga ko`ra,

“iboraning ifoda rejasi” deb so`zlar (leksemalar), shular tarkibidagi til birliklari ko`zda tutiladi. Ibora ham – tarkibli til birligi,

Lekin uning ma`nosi tarkibidagi leksemalarga xos ma`nolarning oddiy yig`indisiga teng bo`l maydi” [55.109].

Mutafakkir shoir xalq yaratgan iboralardan foydalanish mahoratini quyidagi tahlilarda ko`rsatib o`tmoqchimiz.