O‘zbekiston tarixi
Download 1.88 Mb.
|
Murtazaeva R - O\'zbekiston tarixi. 2005
Xronologik jadval
3-3,5 mln. yil ilgari-Olduvoy odami (Sharqiy Afrika). 1 mln.-700-600 ming yil ilgari-Yava oroli odami (pitekantrop). 700-600 ming yil ilgari-Xitoy odami (sinantrop). 500-50 ming yil ilgari-arxantroplar, Neandertal. 1 mln. yildan ziyodroq-Selung‘ur (Fergantrop). 1 mln.-15-13 ming yil-O‘rta Osiyoda paleolit davri. 1 mln.-100 ming yil-Ilk paleolit . 100-40 ming yil-O‘rta paleolit (Teshiktosh odami). 40-12 ming yil-So‘nggi paleolit. 12-7 ming yilliklar-Mezolit davri (O‘rta tosh davri). 6-4 ming yilliklar- Neolit davri (Yangi tosh davri). 4 ming yillikning oxiri-3 ming yillikning boshlari-Yeneolit (mis-tosh) davri. 3-2 ming yillik-Bronza asri. 6-4 ming yillik-Joytun, Kaltaminor va Hisor madaniyatlari. 4 ming yillik oxiri-3 ming yillik boshlari-Lavlakon, Sarazm. Mezolit-neolit davri-O‘rta Osiyoda ibtidoiy tasviriy san’atning paydo bo‘lishi. 3-2 ming yillik-Zamonbobo, Sopollitepa madaniyatlari. 3 ming yillik-dunyo tarixidagi ilk yozuv paydo bo‘lishi. 4-3 ming yillik-dunyo tarixida ilk davlatlarning paydo bo‘lishi. 1 ming yillikning boshlaridan-temir asri. Mil.avv. V-IV asrlar-O‘rta Osiyoda ilk yozuv paydo bo‘lishi. Mil.avv. I ming yillik birinchi yarmi-”Avesto”ning paydo bo‘lishi. Mil.avv. VII-VI asrning boshlari-Zarato‘shtra faoliyati. Mil.avv. I ming yillik o‘rtalari-Yeron ahmoniylarining O‘rta Osiyo viloyatlarini bosib olishi. Mil.avv. I ming yillik boshlari-O‘rta Osiyoda ilk davlat uyushmalarining paydo bo‘lishi. Mil.avv.VI-IV asrlar-Ahmoniylar mixxat yozuvlari. Mil.avv. 555-330 yy. O‘rta Osiyo tarixiy-madaniy viloyatlari Ahmonylar davlati tarkibida. Mil.avv. 530 y.-Massagetlarning Kir II qo‘shinlarini tor-mor- etishi. Mil.avv. 522-486 yy.-Doro I hukmronligi. Mil.avv. 522-y.ning oxiri-Doro I ga qarshi Marg‘iyona qo‘zg‘oloni. Mil.avv. 519-518 yy.-”Saklar o‘lkasi”dagi forslarga qarshi Skunha boshchiligidagi kurash. Mil.avv. V asr o‘rtalari-Bolqon yarim orolidagi shahar-davlatlarning kuchayishi. Mil.avv. 334 y. bahori-makedon qo‘shinlari forslarga qarshi yurish boshladi. Mil.avv. 329 y. bahori-Makedoniyalik Iskandar qo‘shinlari Oks (Amudaryo) bo‘ylarga yetib keladi. Mil.avv. 328 y. bahori- yunon-makedonlarga qarshi kurash avj oldi. Mil.avv. 327 y. oxiri-Sug‘diyonadagi qo‘zg‘olonning so‘nggi o‘choqlari ham bostirildi. Mil.avv. 334-324 yy.-Makedoniyalik Iskandarning harbiy yurishlari natijasida ulkan davlat tashkil topdi. Mil.avv. 323-y.-makedoniyalik Iskandarning Bobilda to‘satdan vafot etishi. Mil.avv. 312-y.-Iskandarning eng ishonchli sarkardalaridan biri Salavka hukmronligi o‘rnatildi. Mil.avv. 293-261 yy.-Antiox G‘arbga qilgan yurishlari bilan shuhrat qozondi. Mil.avv. 250 y.-Parfiya va Yunon-Baqtriya davlatlari salavkiylar davlatidan ajralib chiqib o‘zlarini mustaqil deb e’lon qildilar. Mil.avv. 247-y.-Parfiyada Arshak boshchiligidagi parnlar qabilasi Niso shahriga hujum qilib uni egallaydi. Mil.avv.171-138 yy.-Parfiyada Mitridat I hukmronligi. Mil.avv. III asrning ikkinchi yarmi-II asrning birinchi yarmi-Yunon-Baqtriya davlatining gullab yashnagan davri. Mil.avv. 250-140G‘130 yy.-Yunon-Baqtriya davlati mustaqil davlat sifatida. Mil.avv. III asr boshlari-Qang‘ davlatining paydo bo‘lishi. Mil.avv. II asr boshlari-Qang‘ davlati yerlarini kengayishi. Mil.avv. II-I asr- Qang‘ davlatining kuchaygan davri. Mil.avv. III-mil. V asrlar-Qovunchi madaniyatining yoyilishi. Mil.avv. II-I asrlar- Xitoy manbalarida Dovon (Da-yun) haqidagi ma’lumotlar. Mil.avv. 125 y.-Mashhur Xitoy sayohatchisi Chjan Syanning Dovonga kelishi. Mil.avv. II-asr oxiri-Xitoy va Dovon o‘rtasida harbiy to‘qnashuvlar. Mil.avv. 172-161 yy.-Yuyechji qabilalarining xunnlardan mag‘lubiyatga uchrashi. Mil.avv.140-130 yy.-yuyechjilarning Baqtriyaga bostirib kirishi. Mil.avv. 125 y.-Katta Yuyechji davlatining inqirozi. Mil.avv. I asrning oxiri-mil. I asrning boshlariga kelib Guyshuan hokimi Kiotszyukyu, Qobuliston va Qandarhorni zabt etadi. Mil.avv. II-I asr-O‘rta Osiyoda yunon-makedon hukmronligi tugatilishi. Mil.avv. IV asr-Hindistonda buddaviylik dinining paydo bo‘lishi. IV asr-Turon o‘lkasiga shimoldan ko‘chmanchi xion qabilalarining hujumi boshlanadi. IV asrning 60-70 yy.-Yeron shohi Shopur II ning xioniylar bilan kurashi. V asrning 30-yy.-Yeftalitlar bilan Yeron sosoniylari o‘rtasidagi birinchi to‘qnashuv. 459 y.-Yeron taxtiga Peroz chiqadi. 470-529 yy.-Mazdak Hamadon zardo‘shtiylikning asl g‘oyalarini hayotga tadbiq qilmoqchi bo‘lib, o‘z harakat mafkurasini yaratdi. 496 y.- Kubod shohning taxtdan ag‘darilishi. 531-579 yy.-Kubodning o‘g‘li Xusrav I Anushervon. V-VI asr-dehqonchilik vohalarida eftalitlarning o‘troqlashuvi kuchayishi. 551 y.-Markaziy Osiyodagi eng kuchli bo‘lgan jujanlar xonini turkiylar tomonidan mag‘lub etilishi. 551-744 yy.-Bumin yangi davlat-Turkiy xoqonlikka asos solishi 554 y.-Muqan xoqonning Sharqqa yurishi. 558 y.-Turkiylarning Ural va Volga bo‘ylarini zabt etib Shimoliy Kavkazdagi ko‘chmanchi ovarlar bilan to‘qnashuvi. 563 y.-eftallarga qarshi, shimoldan turkiylar, janubdan sosoniylar hujumi. 576 y.-Muqan xoqon va Istemi yabg‘ularni vafotidan so‘ng Turkiy xoqonlikning ta’siri ancha zayiflasha boshlashi. 600 y.-Qora Churin o‘zini xoqon deb e’lon qilishi. 603 y.- Xoqonlik to‘la mustaqil 2 qismga bo‘linishi. 618 y.- Xoqon Sheguy vafoti; Xoqon Tunyabg‘u davri boshlanishi. 630 y.-Xoqon Tunyabg‘u vafoti. 657-659 yy.-Xitoyning Tan imperiyasi qo‘shinlarini Yettisuvga bostirib kirishi. 570-632-yy.-Muhammad payg‘ambar faoliyati. 650-651-yy.-Arablarning O‘rta Osiyoga harbiy harakatlari boshlanishi. 651 y.-Marv shahrining arablar tomonidan egallanishi. 652 y.-Xuroson noibi Abdulloh Amir Chag‘aniyonni egallashi. 654 y.-Sug‘ddagi Maymurg‘ qal’asiga arablarning birinchi hujumi. 657 y.- Chag‘aniyonga arablarni qayta yurishi. 683 y.-Xalifa Yazidning vafotidan so‘ng toju-taxt uchun kurash. 705 y.-Qutaybanng Balx viloyatini bosib olishi. 706 y.-Qutaybaning katta qushin bilan Movarounnahrga kirib kelishi. 708-709 yy.-Qutaybaning Buxoro va uning atrofiga bir necha bor hujumi. 710-712 yy.- Xorazmshohning Qutayba bilan tinchlik sulhini tuzishi. 710-737 yy.-Tarxunning ukasi G‘urakning taxtga o‘tirishi. 712 y. kuzi-Samarqandda arab noibiga qarshi qo‘zg‘olon ko‘tarilishi. 713 y. bahori-Qutaybaning yetib kelishi va qo‘zg‘olon bostirilishi. 720 y.-Arablar siyosatiga qarshi Sug‘d aholisining bosh ko‘tarishi. 727-730 yy.-Islom dinini qabul qilganlardan xiroj va jizya solig‘i olishni bekor qilinishi. 733-734 yy.-Zarafshon vohasidagi qurg‘oqchilik, mustamlaka zulmining kuchayishi. 736-737 yy.-Asadning qo‘shini Xurosondan Xorisni siqib chiqarishga muvaffaq bo‘lishi. 718 y.-maxfiy tarzda Muhammad Payg‘ambarning amakilari Abbosning tarafdorlari o‘z g‘oyalarini targ‘ib qila boshlashi. 744-750 yy.-Marvon II hukmronlik davrida Ummaviylar siyosatiga qarshi norozilik kuchayib ketishi. 749 y.-Abu Muslim qo‘shini xalifalikning markaziy viloyatlariga yurish qilishi. 749-754 yy.-Abbosiylardan bo‘lgan Abulabbos Safaroh xalifalik taxtiga o‘tirishi. 751 y.-Buxoro shahrida Shorik ibn Shayhulmahr boshchiligida qo‘zg‘olon ko‘tarilishi. 755 y.-Abu Muslimning Bag‘dodda o‘ldirilishi. 813 y.-Ma’munning xalifalik markazi Bag‘dodni egallashi. 821 y.-Tohir ibn Husaynning Xurosonga noib etib tayinlanishi. 822 y.-Tohir ibn Hasayn Ma’mun odamlari tomonidan o‘ldirildi. 822-830 yy.-Talxa ibn Tohir noib etib tayinlanadi. 839-840 yy.-Nuh ibn Asad Isfijob viloyatini bosib oldi va uni mustahkamladi. IX asrning 60-70-yillari-Tohiriylarga qarshi xalq harakatlarining kuchayishi (“G‘oziylar”). 873 y.-Safforiylarning tohiriylarga qattiq zarba berib Nishopurni egallashi. 819-820 yy.-Somonxudot nabiralarining turli viloyatlarga noib etib tayinlanishi. 879-892 yy.-Ismoil Somoniyning Buxoroga xokimlik davri. 892-907 yy.-Ismoil Somoniyning Movarounnahr va Xurosonga humronligi. 992 y.- Qoraxoniylar xoni Bug‘roxon Buxoroni egallashi. 997 y.- Nuh II Somoniy ham, Sabuktegin ham vafot etadi. 1017 y.-Mahmud G‘aznaviy Xorazmni bosib oladi. 1068 y.-Movarounnahrda qoraxoniy Ibrohim ibn Nasr o‘g‘illari o‘rtasida taxt uchun kurashning boshlanishi. 1080 y.-Shamsulmulk vafotidan keyin Movarounnahrda hokimiyat uchun kurash avj oladi. 1089 y.- Malikshohning Movarounnahrga bostirib kirishi. 1130 y.-Saljuqiy Sanjar Samarqandni egallaydi. 1030 y.-Mahmud G‘aznaviy vafot etadi. 1030-1041 yy.- Ma’sud G‘aznaviy taxtni egalladi. 1035 y.-Saljuqiylarning Xurosonga yangi hujumi. 1040 y.-Ma’sud G‘aznaviy vafot etdi. 1038-1063 yy.-Saljuqiylar davlatining bosh sultoni etib Tog‘rulbek saylandi. 1118-1147 yy.-Hokimiyat buyuk saljo‘qiylar sulolasining so‘nggi yirik vakili Sulton Sanjar qo‘liga o‘tadi. 1127-1156 yy.- Qutbiddin Muhammad Otsiz hukmdor bo‘ldi. 1158 y.-Yelarslon katta qo‘shin bilan Movarounnahrga bostirib kirdi. 1157 y.-G‘uriylar sultoni G‘iyosiddin Muhammad Hirotni egalladi. 1194 y.-mart oyida Takash qo‘shinlari Tog‘rul II ga qarshi urush ochdi. 1200 y.-Takash vafot etdi. 1203 y.-Muhammad Horazmshoh qoraxitoylarning yordamida Xurosonni butunlay bosib oldi. 783-850 yy.-Muhammad ibn Muso al-Xorazmiy faoliyati. 797-865 yy.-Abul Abbos Ahmad ibn Muhammad ibn Nosir al-Farg‘oniy yashab ijod qilgan. 873-951 yy.-Abu Nasr Muhammad ibn Muhammad Forobiy (O‘tror) Forob yaqinida Vasij shaharchasida tavallud ko‘rgan va Damashqda vafot etgan. 899-959 yy.-Abu Bakr Muhammad ibn Ja’far Narshaxiy faoliyati. 980-1037 yy.-Abu Ali ibn Sino faoliyati. 973-1048 yy.-Abu Rayhon Beruniy faoliyati. 960-1041 yy.-Abu Abdulloh Ja’far Rudakiy faoliyati. 809-870 yy.-Imom Buxoriy faoliyati. 824-892 yy.-Imom at-Termiziy faoliyati. 1103-1179 yy. Xoja Abduxoliq G‘ijduvoniy faoliyati. 1145-1221 yy.-Najmiddin Kubro faoliyati davri. 1127 y.-Qoraxoniy Arslonxon tomonidan mashhur imorat-Minorayi Kalon barpo etildi. 1204 y.-Uyg‘ur alifbosi mo‘g‘ul yozuvi uchun asos sifatida qabul qilindi. 1215 y.-Dashti Qipchoq yurishida Xorazmshoh mo‘g‘ullarning Jo‘chi boshchiligidagi harbiy qo‘shiniga duch keladi. 1218 y.-Muhammad Xorazmshoh o‘zining yangi poytaxti deb e’lon qilgan Samarqand shahriga kirib keldi. 1219 y.-Chingizxon o‘z o‘g‘illari boshliq 200 mingga yaqin asosiy harbiy kuchlari bilan puxta tayyorlangan Xorazmshoh-Anushteginiylar davlati ustiga harbiy yurishni boshladi. 1220 y.-Chingizxon Termizga yurish boshladi. 1220 y.-Muhammad Xorazmshoh plevrit kasali bilan og‘rib Kaspiy dengizidagi Ashuradi orolida vafot etadi. 1221 y.-Jaloliddin Manguberdi G‘aznaga kirib keladi. 1221 y.-Sind daryosi bo‘yida uch kun davom etgan hal qiluvchi jang bo‘lib o‘tdi. 1230 y.-10 avgustida Ko‘niya sultoni, Xims hokimi, Halab hokimi, Mayafiriqin hokimi va Baynas hokimlarining birlashgan ittifoqi Jaloliddinni mag‘lub etadi. 1227 y.-Chingizxon o‘limi arafasida o‘g‘illariga turli zabt etilgan yerlarni ulus etib bo‘lib berdi. 1238 y.-Mahmud Torobiy qo‘zg‘oloni. 1256 y.-Mo‘g‘ullar Xulagu boshchiligidagi Yeron, Kurdiston, Iroq va Yaqin Sharqning boshqa yerlariga hujum qiladilar. 1241 y.-Oltin O‘rda davlatining tashkil topishi. 1261-1266 yy.-Chig‘atoyning nevarasi Olg‘uxon Oltin O‘rdaga qarshi kurashib, Chig‘atoy ulusini qayta tiklashga muvaffaq bo‘ldi. 1251-1259 yy.- Oltin O‘rdada Munqa hoqon hukmronligi. 1272 y.-Xulagiylar tomonidan Kesh va Nasafning talon-taroj etilishi. 1271 y.-Ma’sudbekning pul islohoti o‘tkazishga kirishishi. 1318-1326 yy.-Duvaxon hukmronligi davri va uning islohotlar o‘tkazishi. 1326-1334 yy.-Oloviddin Tarmashirin faoliyati. 1343-1346 yy.-Qozonxon hukmronligi. 1333 y.-Arab sayyohi Ibn Battuta Buxoroda bo‘ldi. 1247-1326 yy.-Pahlavon Mahmud faoliyati davri. 1318-1389 yy.-Bahovuddin Naqshband faoliyati davri. 1336-1405 yy.-Amir Temur faoliyati davri. 1360-1370 yy.-Amir Husayn va Temurning Movarounnahr siyosiy hayotida faollashuvi. 1361-1365 yy.-Amir Husayn va Temur o‘rtasidagi iliq munosabatlar davri. 1365-1370 yy.-Amir Husayn va Temur munosabatlarining yomonlashuvi. 1362 y.-Seyistondagi jangda Temurning jarohatlanishi. 1363 y.-Mo‘g‘ul xoni Ilyosxo‘janing Movarounnahrga yangi hujumi. 1365 y.-”Loy jangi”. XIV asrning 30-yillari-Yeronda sarbadorlar harakatining paydo bo‘lishi va 50-60-yillarda Movarounnahrda yoyilishi. 1366 y.-Amir Husaynning Samarqand taxtiga o‘tirishi. 1370 y.-Amir Husaynning vafoti va Temurning taxtga o‘tirishi. 1372-1388 yy.-Amir Temurning Xorazmga besh marta yurish qilishi. 1386-1388 yy.-”Uch yillik” yurish. 1392-1396 yy.-”Besh yillik” urush. 1399-1404 yy.-”Yetti yillik” urush. 1395 y.-To‘xtamishxonning batamom tor-mor etilishi. 1387-1392 yy.-Ozarbayjon, Armaniston va Gruziyaning Temurga bo‘ysundirilishi. 1398 y.-Hindiston yurishining tugashi. 1400-1402 yy.-Misr va Turkiyaning bo‘ysundirilishi. 1366-1408 yy.-Temurning o‘g‘li Mironshoh faoliyati. 1377-1447 yy.-Shohruh Mirzo faoliyati. 1394-1449 yy.-Ulug‘bek Mirzo faoliyati. 1405-1409 yy.-Samarqandda Xalil Sulton hukmronligi. 1405-1406 yy.-Xalil Sultonning Shohruh va Pirmuhammad qo‘shinlari bilan Movarounnahr taxti uchun kurashi. 1407 y.-Pirmuhammadning Pir Ali Toz tomonidan o‘ldirilishi. 1409 y.-Shohruhning Samarqandni egallashi. 1411 y.-Ulug‘bekning Samarqand taxtini mustaqil boshqara boshlashi. 1413 y.-Shohruh tomonidan Yeronning egallanishi. 1414-1415 yy.-Ulug‘bekning Farg‘onani egallanishi. 1416 y.-Qoshg‘arni Ulug‘bekka topshirilishi. 1425 y.-Ulug‘bekning Mo‘g‘uliston qo‘shinlarini tor-mor etishi. 1427 y.-Ulug‘bekning Dashti Qipchoq qo‘shinlaridan mag‘lubiyatga uchrashi. 1428 y.-Ulug‘bekning Movarounnahrda pul islohoti o‘tkazishi. 1446 y.-Shohruh Mirzoning so‘nggi harbiy yurishi. 1448 y.-Ulug‘bek va Abdulatif qo‘shinlari Tarnob yaqinida Alouddavla qo‘shinlarini tor-mor etishi. 1449 y.-Abdulatif va Ulug‘bek o‘rtasida jang. 1450 y.-Padarkush Abdulatifning o‘ldirilishi. 1451-1469 yy.-Samarqandda Sulton Abusayid Mirzo hukmronligi. XV asrning ikkinchi yarmi-Movarounnahr va Xurosonda Temuriy shahzodalarning toj-taxt uchun kurashlari. 1417 y.-Buxoroda madrasa bunyod etildi. 1420 y.-Samarqandda madrasa qurildi. 1433 y.-G‘ijduvonda madrasa qurildi. 1424-1429 yy.-Samarqandda Ulug‘bek madrasasi qurilishi. 1469-1506 yy.-Husayn Boyqaro hukmronligi. 1480 y.-Dashti qipchoqda Shaybonixon hokimiyat tepasiga keldi. 1494 y. -Farg‘onada Bobur Mirzo hokimiyat tepasiga keldi. 1497 y.-Bobur Mirzoning Samarqand taxtini egallashi. 1500 y.-Shayboniyxon Samarqandni egalladi. 1500 y.-Bobur Mirzo Samarqandni ikkinchi marta egalladi. 1501 y.-Shayboniyxon Samarqandni yana egalladi. 1505 y.-Shayboniyxon Xorazmni zabt etdi. 1507 y.-Shayboniyxon Xurosonni egalladi. 1510 y.-Shayboniyxonning Yeron shohi Ismoil bilan to‘qnashuvi va halok bo‘lishi. 1511 y.-Shoh Ismoilning Movarounnahrga hujumi. 1512 y.-Xorazm xonligining tashkil topishi. 1526-1858 yy.-Hindistonda Boburiylar sulolasining hukmronligi. 1538 y.-Ubaydullaxonning Xorazmni egallashi. 1557-1598 yy.-Abdullaxon II hukmronligi. Uning Balxni (1573), Shahrisabz, Qarshi, Hisorni (1574), Samarqandni (1578), Toshkentni (1580), Urganchni (1595) zabt etishi. 1548-1549 yy.-Abdulazizxon xonaqohi, Mag‘oki Attori masjidi qurildi. 1558-1559 yy.-Antoniy Jenkinsonning Buxoroda bo‘lishi. 1581 y-Modarixon madrasasi, Oyposhsha oyim madrasasi qurildi. 1587 y.-Shoir Mushfiqiy vafoti. 1601 y.-Ashtarxoniylar hukmronligining boshlanishi. 1612-1613 yy.-Toshkentda Imomqulixonga qarshi qo‘zg‘olon. 1616 y.-Arab Muhammad madrasasining qurilishi. 1619-1622 yy.-Yelchi Ivan Xoxlovning Xiva xonligida bo‘lishi. 1619y.-Sherdor madrasasining qurilishi. 1657-1662 yy.-Buxoroda Abdulazizxon madrasasi qurildi. 1669-1671 yy.-Yelchilar aka-uka Pazuxinlarning Buxoro xonligida bo‘lishi. 1681 y.-Qoraqalpoqlarning Subhonqulixonga qarshi qo‘zg‘oloni. 1645-1724 yy.-Shoir So‘fi Olloyor hayoti va faoliyati. 1685 y.-Xiva xonining Samarqandni egallashi. 1688 y.-Xiva xonligining Buxoro xonligiga bo‘ysundirilishi. 1700 y.-Shohniyoz jo‘natgan elchining Rossiyaga borishi. 1708 y.-Ubaydullaxonning pul islohoti o‘tkazishi. 1710 y.-Qo‘qon xonligi tashkil topishi. 1714-1717 yy.-Bekovich-Cherkasskiyning Xiva xonligiga qarshi yurishi. 1716 y.-Xonquli to‘pchiboshi boshchiligida Buxoro xoni elchilarining Rossiyaga borishi. 1718-1724 yy.-Florio Beneveni elchiligi. 1722-1723 yy.-Jung‘orlarning O‘rta Osiyoga hujumi. 1740 y.-Nodirshohning O‘rta Osiyoga yurishi. 1741 y.-Xivaliklarning eronliklarga qarshi ozodlik kurashi. 1742 y.-Qoraqalpoq zodagonlarining Rossiya vassalligiga o‘tishi. 1753-y.-Buxoroda hokimiyat tepasiga mang‘itlar keldi. 1765 y.-Xivada Muhammad Amin inoq madrasasi qurildi. 1770 y.-Xiva xonligida hokimiyatni qo‘ng‘irotlar egalladi. 1774-1776 yy.-Yernazar Maqsud o‘g‘li elchiligining ikkinchi bor Rossiyada bo‘lishi. 1825-1899 yy.-Komil Xorazmiy Niyozmuhammad o‘g‘li yashagan yillar. 1827-1828 yy.-Qoraqalpoqlarning Oydo‘stbiy boshchiligidagi qo‘zg‘oloni. 1827-1900 yy.-Berdimurod Qarg‘aboy o‘g‘li Berdaq hayoti va ijodiy faoliyati yillari. 1839 y.-General Perovskiy boshchiligidagi rus qo‘shinlarining Xivaga yurishi. 1841-1842 yy.-Ingliz josuslari Stoddart va Konollining xonliklarda bo‘lishi. 1842 y.-Amir Nasrulloning Qo‘qon xonligini bosib olishi. 1847 y.-General Obruchev Xivaning Rayim qal’asini egalladi. 1850-1903 yy.-Muhammad Aminxo‘ja o‘g‘li Muqimiy yashagan yillar. 1851-1914 yy.-Jadidlar yetakchisi Ismoil Gaspirali yashagan yillar. 1853 y.-Perovskiy qo‘mondonligidagi rus qo‘shinlari Oqmachit harbiy istehkom qal’asini egalladi. 1854 y.-Verniy istehkomi ruslar tomonidan egallandi. 1858-1909 yy.-Zokirjon Xolmuhammad o‘g‘li Furqat yashagan yillar. 1864 y.-Polkovnik Chernyayev qo‘shini Avliyoota qal’asni bosib oldi. 1864 y. 12 iyun-Polkovnik Veryovkin qo‘shini Turkiston shahrini zabt etdi. 1864 y. 22 sentyabr-Chimkentga rus qo‘shinlari ikkinchi marta hujum boshladi va bosib oldi. 1865 y. 29 aprel-General Chernyayev Niyozbek qal’asini bosib oldi. 1865 y. 17 iyun-Toshkent shahri qattiq jangdan keyin bosib olindi. 1866 y.-General Romanovskiyning qo‘shini Yerjar yonida amirlik qo‘shinlarini tor-mor keltirdi. 1866 y. 24 may-Amirlikning Xo‘jand qal’asi egallandi. 1866 y. 2 oktyabr-O‘ratepa bosib olindi. 1866 y. 18 oktyabr-Ruslar Jizzaxni bosib oldi. 1867 y. 14 iyul-Podsho Aleksandr II farmoni bilan Turkiston general-gubernatorligi va Turkiston harbiy okrugi tashkil etildi. 1867 y.-Toshkentda meteorologik stansiya ochildi. 1868 y. 1 may-Fon Kaufman qo‘mondonligidagi qo‘shin Cho‘ponota tepaligini bosib oldi. 1868 y. 2 may- Ruslar Samarqand shahrini egalladi. 1869 y. 23 iyun-Zirabuloq shartnomasi tuzildi. Amir Muzaffarxon podshoga vassal “hukmdorga” aylandi. 1870 y.-Toshkentda kutubxona ochildi. 1871 y.-Muhammad Rahimxon madrasasi qurildi. 1873 y.-Chor Rossiyasi qo‘shinlarining Xiva xonlgiga hujumi. 1873 y. 23 may- Xazorasp qal’asi bosib olindi. 1873 y. 29 may-Xiva jang bilan egallandi. 1873 y. 12 avgust-Gandamiyon sharnomasi tuzildi va Xiva Rossiya vassaliga aylandi. 1873 y.-Turkiston general-gubernatorligiga bo‘ysundirilgan Amudaryo bo‘limi tashkil qilindi. 1809-1874 yy.-Muhammad Rizo Ogahiy yashagan yillar. 1873-1876 yy.-Po‘latxon boshchiligidagi qo‘zg‘olon. 1876 y. 3 mart-Qo‘qon xonligi tugatildi. 1875 y.-Avliyootada birinchi rus qishlog‘i tashkil etildi. 1878-1919 yy.-Turkistondagi jadidchilik harakatining yirik vakil Mahmudxo‘ja Behbudiy yashagan yillar. 1878-1931 yy.-Jadidchilik harakatining tashkilotchilaridan biri Munavvar Qori Abdurashidxon o‘g‘li yashagan yillar. 1879 y.-Toshkentda birinchi paxta tozalash zavodi ishga tushdi. 1881 y.-Go‘ktepa qal’asi bosib olindi va mudofaachilar butunlay qirib tashlandi. 1882-1883 yy.-podsho hukumati Turkiston general-gubernatorligi ma’muryati faoliyatini tekshirish uchun F.K.Girs boshchiligida komissiya jo‘natdi. 1882-1885 yy.-Farg‘ona vodiysida dehqonlar harakati. 1884 y.-Toshkentda birinchi rus tuzem maktabi ochildi. 1885 y.-Buxoroda Rossiya siyosiy agentligi tashkiloti ochildi. 1886 y. 12 iyun-Turkiston o‘lkasini boshqarish “Nizomi” kuchga kirdi. 1886 y.-Mullaqordan boshlangan temir yo‘l Marvgacha yetkazildi. 1886 y.-Farg‘onada birinchi paxta tozalash zavodi ishga tushdi. 1886-1939 yy.-Jadidchilik harakatining yirik namoyondasi Fitrat yashagan davr. 1889 y.-Turkistonda Rossiya Markaziy banki bo‘limi ochildi. 1892 y.-Toshkent qo‘zg‘oloni. 1894-1940 yy.-O‘zbek romanchiligining asoschisi Abdulla Qodiriy yashagan yillar. 1896-1938 yy.-Taniqli davlat arbobi Fayzulla Xo‘jayev yashagan davr. 1897 y.-Andijonda birinchi yangi usul maktabi ochildi. 1898 y. may-Andijonda Dukchi Yeshon qo‘zg‘oloni. 1900 y.-”Ustodi avval” alifbo kitobi nashr etildi. 1900-1906 yy.-Toshkent-Orenburg temir yo‘li qurib ishga tushirildi. 1909 y.-Toshkentda Munavvar Qori boshchiligida Jamiyati xayriya tuzildi. 1910 y.-Yosh buxoroliklar partiyasi vujudga keldi. 1912 y.-Toshkentda Sapyorlar qo‘zg‘oloni. 1913y.-Toshkentda jadidlarning “Taraqqiyparvarlar” tashkiloti tuzildi. 1914 y. 26 iyul-Turkistonda favqulodda holat e’lon qilindi. 1914 y.-Xivada Yosh xivaliklar partiyasi shakllandi. 1916 y. 4 iyul- Xo‘jand qo‘zg‘oloni. 1916 y. iyul- Toshkent qo‘zg‘oloni. 1916 y. iyul-Jizzax qo‘zg‘oloni. 1917 y. 28 fevral-Rossiyada fevral inqilobi g‘alaba qozondi. 1917 y. 13 mart-Toshkentda “Sho‘roi Islomiya” tashkiloti tuzildi. 1917 y. 16-23 aprel-Butunturkiston musulmonlarining I qurultoyi bo‘lib, unda Turkiston musulmonlari kengashi tashkil etildi. 1917 y. 26 aprel-Xiva xonligida Majlis (mahkamayi adliya) tuzildi. 1917 y. iyun-”Sho‘roi Ulamo” tashkiloti tuzildi. 1917 y. 17-20 sentyabr-Toshkentda Turkiston va Qozog‘iston musulmonlarining qurultoyi bo‘lib, unda “Ittifoqi muslimin” tuzildi. 1917 y. 1 noyabr-Toshkentda bolsheviklar zo‘ravonlik bilan hokimiyatni egalladi. 1917 y. 26-28 noyabr-Qo‘qonda Butunturkiston musulmonlarining favqulodda IV qurultoyi bo‘ldi va Turkiston Muxtoriyati hukumati tuzildi. 1918 y. 22 fevral-Turkiston Muxtoriyati hukumati qizil askarlar va dashnoqlar tomonidan tor-mor etildi. 1918 y. fevralning oxiri-Turkistonda sovet tuzumiga qarshi istiqlolchilik harakati boshlandi. 1918 y. mart-”Kolesov yurishi” bo‘ldi va Buxoro amirligi bilan Turkiston respublikasi o‘rtasida Qiziltepa bitimi imzolandi. 1918 y. 30 aprel- Turkiston avtonom sovet respublikasi tuzildi. 1919 y. mart-Turor Risqulov rayisligida Turkiston o‘lkasi musulmonlar byurosi tuzildi. 1919 y. 9 aprel-Junayidxon bilan sovet Rossiyasi o‘rtasida Taxta bitimi imzolandi. 1919 y. 22 oktyabr-Madaminbek boshchiligida Farg‘ona muvaqqat muxtoriyat hukumati tuzildi. 1920 y. 2 fevral-Sovet hukumati qo‘shinlari Xiva shahrini bosib oldi va Xiva xonligi tugatildi. 1920 y. 26 aprel-Xorazm Xalq Sovet Respublikasi tuzilganligi e’lon qilindi. 1920 y. 3 may-Shermuhammadbek boshchiligida Turkiston-turk mustaqil islom jumhuriyati tuzildi. 1920 y. 2sentyabr-Turkfront qo‘mondoni M.Frunze boshchiligidagi qizil askarlar Buxoro shahrini ishg‘ol qildi va Buxoro amirligi tugatildi. 1920 y. 6-8 oktyabr-Buxoro Xalq Soveti Respublikasi tuzildi. 1921 y. avgust-Buxoroda Turkiston Milliy Birligi tashkiloti tuzildi. 1923 y. mart-O‘rta Osiyo Iqtisodiy Kengashi tuzildi. 1925 y. 13 fevral-O‘zbekiston SSR tuzildi. 1925 y. fevral-Qoraqalpog‘iston avtonom viloyati (Qozog‘iston ASSR tarkibida) tuzildi. 1925-1929 yy.-O‘zbekistonda yer-suv islohoti o‘tkazildi. 1927 y.-O‘zbekiston SSR Konstitutsiyasi qabul qilindi. 1927 y.-”Hujum” kompaniyasi boshlandi. 1929 y. oxiri-Munavvar Qori boshchiligidagi “Milliy istiqlol” tashkiloti a’zolari qatag‘on qilindi. 1930-1932 yy.-O‘zbekistonda o‘ziga to‘q xo‘jaliklar “quloq” sifatida tugatilib, qishloq xo‘jaligini kollektivlashtirish amalga oshirildi. 1932 y. mart-O‘zbekiston SSR MIK huzurida Fanlar komiteti tashkil qilindi. 1934 y. mart-O‘zbekiston Yozuvchilar uyushmasi tuzildi. 1935 y.-Turkiston mintaqasida istiqlolchilik harakati mag‘lubiyatga uchradi. 1937 y. 23 mart-Qoraqalpog‘iston ASSR Konstitutsiyasi qabul qilinib, QQASSR O‘zbekiston tarkibiga kirdi. 1937-1938 yy.-Mustabid sovet rejimi O‘zbekistonda ommaviy ravishda qatag‘onlar o‘tkazdi. 1939 y. 1 avgust-15 sentyabr-Katta Farg‘ona kanali qazildi. 1941 y. 22 iyun-1945 y. 9 may-O‘zbekiston xalqlari Germaniya fashizmiga qarshi urushda ishtirok etdilar. 1943 y. 4 noyabr-O‘zbekiston Fanlar akademiyasi tashkil etildi. 1943-1944 yy.-O‘zbekistonga qrim tatarlari, chechenlar, ingushlar, bolqarlar, pontiya greklari va mesxeti turklar ko‘chirildi. 1944 y. yanvar-Respublika paxtakorlarining birinchi qurultoyi. 1949-1952 yy.-ko‘pgina mashhur o‘zbek ijodiy ziyolilari asossiz qatag‘on qilindilar. 1950-60 yy.-O‘zbekistonda qo‘riq va bo‘z yerlarni o‘zlashtirish choralari ko‘rildi. 1951-1954 yy.-Toshkent botanika bog‘i yaratildi. 1956 y. 5 noyabr-O‘rta Osiyoda birinchi Toshkent telemarkazi ishga tushdi. 1958-1960 yy. - Jarqoq - Buxoro - Samarqand - Toshkent magistral gaz quvuri qurildi. 1959-1965 yy.-450 dan ziyod sanoat korxonalari ishga tushirildi. 1963 y.-Buxoro-Ural gaz quvuri ishga tushirildi. 1965 y.-Amu-Buxoro kanali qurildi. 1966 y. 26 aprel-Toshkent shahrida kuchli zilzila bo‘ldi. 1967 y.-Dunyodagi eng uzun O‘rta Osiyo-Markaz gaz quvuri qurildi. 1969 y.-”Tashavtomash” zavodi bazasida Toshkent traktor zavodi barpo etildi. 1977 y. 6 noyabr-Toshkent metropolitenining birinchi navbati ishga tushdi. 1984-1989 yy.-”Paxta ishi” natijasida O‘zbekistonda o‘n minlab kishilar qatag‘on qilindi. 1985-1990 yy.-Qayta qurish yillari 1989 y. 21 oktyabr-”O‘zbekiston SSRning davlati tili haqida”gi Qonun qabul qilindi. 1990 y. 24 mart-I.A.Karimov O‘zbekiston SSR Prezidenti etib saylandi. 1990 y. 20 iyun-O‘zbekiston SSR Oliy Soveti “Mustaqillik Deklaratsiyasi”ni qabul qildi. 1991 y. 31 avgust-O‘zbekiston Oliy Kengashi “O‘zbekiston Respublikasining Davlat Mustaqilligini e’lon qilish to‘g‘risida” Qonun qabul qildi. 1991 y. 1 sentyabr-O‘zbekiston Respublikasining Mustaqillik kuni deb e’lon qilindi. 1991 y. 1 noyabr-O‘zbekiston xalq demokratik partiyasi tashkil topdi. 1991 y. 18 noyabr-O‘zbekiston Respublikasi Davlat bayrog‘i tasdiqlandi. 1991 y. 29 dekabr-I.Karimov muqobillik asosida O‘zbekiston Respublikasining Prezidenti etib saylandi. 1992 y. 14 yanvar-O‘zbekiston Respublikasi Qurolli kuchlari tashkil etildi. 1992 y. 2 mart-O‘zbekiston BMT a’zoligiga qabul qilindi. 1992 y. may-”Vatan taraqqiyoti” partiyasi tashkil topdi. 1992 y. 2 iyul-O‘zbekiston Respublikasi Davlat gerbi qabul qilindi. 1992 y. 28 noyabr-O‘zbekiston Markaziy Osiyo davlatlari Iqtisodiy hamkorlik tashkilotining a’zosi bo‘ldi. 1992 y. 8 dekabr-O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi qabul qilindi. 1992 y. 10 dekabr-O‘zbekiston Respublikasi Davlat madhiyasi qabul qilindi. 1993 y.-O‘zbekiston-AQSh hamkorligida oltin qazib olish bo‘yicha “Zarafshon-Nyumont” qo‘shma korxonasi tashkil etildi. 1993 y. 7 may-I va II darajali “Sog‘lom avlod uchun” ordeni ta’sis etildi. 1994 y. 5 may-”O‘zbekiston Qahramoni” unvoni va “Oltin yulduz” medali ta’sis etildi. 1994 y. 5 may-”Mustaqillik ordeni”, “Do‘stlik” ordeni hamda “Jasorat” va “Shuhrat” medallari ta’sis etildi. 1994 y. 1 iyul-O‘zbekiston Respublikasining milliy valyutasi-So‘m muomalaga kiritildi. 1995 y. 18 fevral-”Adolat” sotsial-demokratik partiyasi tashkil topdi. 1995 y. 29 mart-O‘zbekiston Respublikasi referendumini o‘tkazuvchi Markaziy komissiya referendum yakunlari to‘g‘risida qaror qabul qilib, unda O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimovning vakolat muddati umumxalq ovoz berishi natijasida 1997 yildan 2000 yilgacha uzaytirildi. 1995 y. 6 may-”Mehnat shuhrati”, I va II darajali “Shon sharaf” ordenlari ta’sis etildi. 1995 y. 3 iyun-O‘zbekiston “Xalq birligi” harakati tashkil topdi. 1996 y.-Amir Temur yili. 1996 y. 26 aprel-”Amir Temur” ordeni ta’sis etildi. 1996 y. 19 iyul-Asakada “O‘z DEU avto” zavodining rasmiy ochilishi bo‘ldi. 1996 y. 28 avgust- Samarqand va Shahrisabz shaharlari “Amir Temur” ordenlari bilan mukofotlandi. 1996 y. 21 oktyabr-Toshkentda Ozarbayjon, Qozog‘iston, Qirg‘iziston, Turkiya, Turkmaniston va O‘zbekiston Respublikalari Prezidentlari oliy darajadagi uchrashuvida Toshkent Deklaratsiyasi imzolandi. 1997 y. oktyabr-Buxoro va Xiva shaharlarining 2500 yilligi nishonlandi. 1997 y.-Prezident I.A.Karimovning “O‘zbekiston XXI asr bo‘sag‘asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari” asari nashr etildi. 1998 y. 28 dekabr-Fidokorlar partiyasi tashkil topdi. 1998-y. I.A.Karimovni “Tarixiy xotirasiz kelajak yo‘q” nomli kitobi nashrdan chiqdi. 1998 y 24 oktyabr-Ahmad al-Farg‘oniyning 1200 yillik yubileyi tantanali ravishda nishonlandi. 1998 y. 23 oktyabr-Imom al-Buxoriyni 1225 yilligi nishonlandi. 1999 y. 15 mart-O‘zbekiston va Turkiya hamkorligida “Sam Koch avto” korxonasi ishga tushdi. 1999 y. 24 aprel-O‘zbekiston Gruziya, Ozarbayjon, Ukrayina, Moldoviya a’zo bo‘lgan, hozirda “Guuam” deb yuritiladigan iqtisodiy tashkilotga a’zo bo‘ldi. 1999 y. 5 noyabr-Vatandoshimiz, mo‘g‘ullarga qarshi kurashgan Jaloliddin Manguberdining Xiva tuprog‘ida 800 yillik yubileyi nishonlandi. 1999 y.-I.A.Karimovning “O‘zbekiston buyuk kelajak sari” nomli kitobi nashrdan chiqdi. 2000 y. 9 fevral-Shahrisabzda Amir Temurning tavalludi nishonlandi. 2000 y. 14 aprel-”Vatan taraqqiyoti” va “Milliy tiklanish” partiyasini qo‘shma qurultoyi bo‘lib o‘tdi. Ikki partiya birlashib, “Fidokorlar milliy demokratik partiyasi” tuzildi. 2000 y. 12 may-Toshkentning Yunusobod mavzeida istiqlol kurashchilariga atab “Shahidlar maydoni” ochildi. Download 1.88 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling