Turkiyaning Iroqdagi siyosati va Kurdiston ishchi partiyasi(pkk) bilan kurashga ta'siri

Turkiyaning Iroqdagi siyosati va Kurdiston ishchi partiyasi(PKK) bilan kurashga ta'siri
Turkiyaning geografik va madaniy holati, xususan, Sovuq urushdan keyingi davrda uning tashqi siyosatiga sezilarli ta'sir ko'rsatayotgani haqida bahslashish mumkin. 2002 yilgi umumiy saylovda Adolat va Taraqqiyot partiyasining (Adalet va Kalkinma Partisi - AKP) tashkil topishi bilan bu nuqtai nazar AKP agressiv va asosan mustaqil tashqi siyosat olib borganligi sababli oldingi rasmiy ritorikadan ancha farqli bo'lganligi sababli e'tiborga tushdi. Yaqin Sharq, xususan, Iroq va Suriya - AKPning xalqaro siyosat haqidagi tushunchasi birinchi bo'lib namoyon bo'ldi. Hozirgi Bosh vazir Ahmet Dovuto'g'lining so'zlariga ko'ra, qo'shnilar bilan nol mojaro bir paytlar Turkiya tashqi siyosatining asoslaridan biri bo'lgan. Turkiya bu yondashuv bilan qo'shnilari bilan bo'lgan muammolarini kamaytirishni maqsad qilgan; binobarin, «nol muammolar» bu kontekstda ob'ektiv va ideal bo'lib xizmat qildi.
Turkiyadagi tashqi siyosatda Ahmet Dovuto'g'li 2009 yilda tashqi ishlar vaziri etib tayinlanganida uning qarashlari, jumladan, yuqorida aytib o'tilgan "qo'shnilar bilan nol ziddiyat" bilan ko'p qirrali tashqi siyosat yuritilgan edi. "Farovon" professor Ahmet Dovuto'g'li tashqi ishlar vaziri bo'lib ishlaganda o'z g'oyalarini qo'llash imkoniyatidan foydalandi. Turkiyaning Dovuto'g'lining maqsadini amalga oshirish istagi kuchli bo'lishiga qaramay, Arab bahori uni to'xtatib qo'ydi va Yaqin Sharq dinamikasini o'zgartirdi..¹ Mintaqadagi barqarorlik kundan-kunga yomonlashib borayotganligi sababli, arab dunyosidagi bu kutilmagan vaziyat, so'nggi 50 yil ichida mintaqada paydo bo'lgan eng revizionistik harakat edi.,² Ayni paytda “nol muammo” siyosati Turkiyaning qo‘shnilariga nisbatan pessimistik va do‘stona munosabatiga to‘g‘ri kelmadi. Qaror qabul qiluvchilar o'z maqsadlari imkoniyatlaridan ancha yuqori ekanligini ko'ra olmadilar.³

1. 
   Arab bahoridan keyingi Turkiyaning tashqi siyosati
   

Arab bahori Turkiyaning Yaqin Sharqqa munosabatiga sezilarli ta’sir ko‘rsatdi. Arab qo'zg'olonlari davrida AKPning demokratiya tarafdori pozitsiyasi barqaror ravishda avtoritarroq pozitsiyaga aylandi. Bu avtoritarizm Turkiyaning Yaqin Sharqqa nisbatan tashqi siyosati tobora ortib borayotgan interventsionizmga olib keldi va Turkiya ham qo'shnilarining ichki ishlariga haddan tashqari qiziqib qoldi. Ular xalq qo'llab-quvvatlashini saqlab qolish uchun mahalliy va ma'lum darajada mintaqaviy auditoriyaga murojaat qilish uchun populistik tildan foydalanishdi. Bu Turkiya tashqi siyosatining o'qini "neottomanizm" tomon o'zgartirish uchun dalillarni ijobiy qabul qilishga olib keldi.
Shunday qilib, Turkiyaning Yaqin Sharqqa nisbatan tashqi siyosati diplomatik aralashmaslik siyosatidan interventsionizm, revizionizm va ba'zilar ta'biri bilan aytganda, "imperializm" siyosatiga o'tdi.."⁴ Turkiyaning tashqi siyosati AQShnikiga oʻxshardi, chunki u xalqaro munosabatlarini qayta shakllantirish va global siyosiy iqtisoddagi hukmronlikni qoʻllab-quvvatlash uchun oʻz harbiy qudratiga tayangan.⁵
Ko'zga ko'ringan birinchi o'zgarish savdoda bo'ldi. Turkiya eksport va import yo‘nalishlarini kengaytirdi.⁶ Yaqin Sharq lebensraum yoki savdo hududiga aylandi, u turk mahsulotlari uchun bozor edi. Aslida, u Turkiya eksporti uchun bozor va kengayib borayotgan Turkiya iqtisodiyoti uchun boy energiya manbai bo'lib xizmat qildi. Bu omillar Turkiyaning Yaqin Sharq xalqlariga nisbatan uzoq vaqtdan beri qo'llagan an'anaviy e'tirozlaridan voz kechishiga sabab bo'ldi.
2010-2013-yillarda Turkiya Tashqi ishlar vazirligining Strategik tadqiqotlar markazi raisi boʻlib ishlagan Bulent Arasga koʻra, “tartibni oʻrnatuvchi kuch” sifatida tavsiflangan iqtisodiy tashvishlar Turkiyani bunday qatʼiy siyosat olib borishga undagan.⁷ Uning "hokimiyatni o'rnatuvchi tartib" g'oyasi bilan nazarda tutgan narsa, siyosatchilar tomonidan Turkiyaning mintaqada o'ynashi kerak bo'lgan rolning talqini edi. Aniqroq qilib aytadigan bo'lsak, AKP ma'muriyati xayolparastlik bilan shug'ullanardi.

2.