O'zbekiston tarixi
«Hayot va iqtisod» jumali, 1990-yil, 1-son, 11-12-betlar
Download 6.43 Mb. Pdf ko'rish
|
a Sagdullayev uzb tarix
|
1
«Hayot va iqtisod» jumali, 1990-yil, 1-son, 11-12-betlar. 521 Sho„rolar hukumati sof mustamlakachilik siyosati olib bordi. O'zbekistonni o„zining asosiy xom ashyo etkazib beruvchi minta- qalaridan biriga aylantirdi, yengil va oziq-ovqat sanoati mahsulotlari ishlab chiqaradigan korxonalami rivojlantirishni o„zining bosh maqsadi qilib qo„ydi. 1946-1985-yillarda 0„zbekistonda elektro- energiya sanoatini rivojlantirish maqsadlarini ko„zlab Angren, Navoiy, Chorvoq, Toshkent elektr stansiyalari, umumiy quwati 300 ming kvt dan oshadigan 19 ta Chirchiq-Bo„zsuv gidroelektr stansiyalari, quwati 126 ming kvtga boradigan Farhod GESi qurilishi poyoniga etkazildi. Markaziy Osiyoda eng yirik boigan va umumiy quwati 3 million kvtga yetadigan Sirdaryo GRESi qurib bitkazildi. Shu yillar mobaynida yengil va oziq-ovqat sanoatining bir qator korxonalari qurilib ishga tushirildi. Chimboy yog„ zavodi, Toshkent trikotaj fabrikasi, Namangan sun‟iy tola zavodi, Yangiyo„lda tikuvchilik fabrikasi (1945-1950), Buxoro, Uchqo„rg„on va Qo„qon yog„ zavodlari, Toshkent Chinni korxonasi (1951-1955), Pop rezina mahsulotlari zavodi, Toshkent, Nukus, Xo„jayli va Olmaliqda katta panellar ishlab chiqarishga moslashgan kombinatlar, Ohangaron sement zavodi, Yangiyo„l konditer fabrikasi, Namangan konserva zavodi, Shahrisabz go„sht kombinati, Urganch, Namangan va Navoiyda sut zavodlari (1959-1965), keyingi yillarda Angren rezina kombinati, Xiva gilam fabrikasi, Koson yog„-moy zavodi, Toshkent motor zavodi, Samarqand maishiy xolodilniklar-muzlatgichlar zavodi, Quvasoy chinni buyumlar zavodi (1966-1985) va boshqalar qurilib ishga tushirildi. 0„zbekistonda Sovet hukumatining rangli va qora metallurgiya, ko„mir ishlab chiqarish, gaz va neft mahsulotlarini qazib olish, taransport va aloqa tarmoqlarini rivojlantirish, kapital qurilish hamda shaharsozlik kabi sohalarga e‟tibor berganligi to„g„risida keragidan ortiqcha yozilgan. Jumladan, 0„zbekistonning poytaxti Toshkent Markaziy Osiyo- ning yirik shaharlaridan biridir. Unda 250 dan ortiq sanoat korxonalari bor. Shahar, ayniqsa 1966-yilda ro„y bergan tabiiy ofat - yer silkinishidan so„ng rivoj topdi. Shaharda o„nlab ulkan qurilishlar yuzaga keldi. Xalqlar do'stligi saroyi, Toshkent metrosi, Paxtakor Markaziy stadioni va boshqalar shahrimiz ko'rkidir. 1946-yildan so„ng O„zbekistonda o„nlab shaharlar paydo bo„ldi. Bular Olmaliq, Angren, Guliston, Yangiyo„1, Yangiyer, Zarafshon, Yangiobod, Shirin, Navoiy, Taxiatosh va boshqalardir. 1946- 1985-yillarda 0„zbekis- 522 tonda yirik va kuchli gaz sanoati kompleksi yaratildi. Jarqoq, Gazli, Uchqir, Saritosh, Muborak, Sho„rtan, 0„rtabuloq, Yangi qazgan kabi yirik gaz konlari topildi va ishga tushirildi. Natijada, 1940-yilda 0„zbekistonda 0,7 milliard kubometr gaz qazib olingan bo„lsa, bu ko„rsatgich 1966-yilda 22 milliard 566 million 1 kubometmi, 1970- yilda - 32,1 million, 1980-yilda - 34,8 million 2 va 1986-yilda esa 38,6 million kubometmi tashkil etdi. Bu hoi 0„zbekiston yoqilg„i tizimida gaz hissasining keskin oshishini ta‟minladi. Oqibatda 1960- yilda yoqilg„i tizimida gaz iste‟mol qilishning hissasi 8,6 foizga teng bo„lgan boisa, 1970-yilda bu daraja 64,6, 1980-yilda - 79,6, 1985- yilda esa 80,2 foizni tashkil qildi. Ammo, d. ^qatni tortadigan eng muhim joyi shundaki, 0„zbekistonning yer qa‟ridan qazib olinadigan bebaho boyligi - zangori olov 0„zbekiston mehnatkashlarining kosasini oqartirishga xizmat qilmadi, balki asosan «og„alarimiz»ning go„shalarini qizdirdi, mustamlakachilarga behisob boyliklar keltirdi. Chunki Muborak, Sho„rtan, Gazli va boshqa konlardan 1-3 kilometr uzoqlikda joylashgan qishloqlar, ovullar va aholi punktlarida yashayotgan mahalliy xalq yantoq, g„o„zapoya yoqib qozonini qaynatishga majbur boigani holda, 0„zbekistonning zangori olov boyliklari yer osti gaz quvurlari orqali Uralning sanoat markazlariga, Moskvaga, hatto Yevropa davlatlariga oqizildi. Jami boiib 0„zbe- kiston gazining 70 foizdan ortigi mamlakatimizdan tashqariga yuborildi. Yer ostidan qazib olinib yuz foiz markazga jo„natilgan ming- ming tonnalab oltin, uran va boshqa tengi yo„q qimmatbaho boyliklar va ma‟danlar to„g„risida gapirmasa ham boiadi. Sovet hukumati 0„zbekiston hududida mavjud boigan katta hajmdagi oltin va kumush zahiralarini izlab topish va qazib olib ketish uchun zamr boigan kapital mablagiami ayamasdan sarfladi. Buni quyidagi raqamlar yaqqol isbotlaydi: 1966—1970-yillar davomida ana shu maqsad yoiida 107 million so„m kapital mablag„ sarflangan boisa, 1971-1975-yillarda bu ko„rsatkich 183 million so„m va 1976-1980-yillarda esa 292 million so„mga 3 teng boidi. Bu sohaga ajratilgan kapital mablag„ hajmi 1981-1985-yillarda Download 6.43 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|