O‘zbekistonda investitsion muhit jozibadorligini oshirish va xorijiy tajribalardan foydalanish

Mavzuning maqsadi Investitsiyalarning iqtisodiy mohiyati va ahamiyatini ijtimoiy-iqtisodiy mazmunini ochib berish, O‘zbekistonda investitsion muhit jozibadorligini oshirish va xorijiy tajribalardan foydalanishni chuqurroq tahlil qilish orqali shu sohadagi ishlarning samaradorligini oshirishga qaratilgan takliflar ishlab chiqishdan iboratdir.
Bitiruv malakaviy ishining predmeti. O‘zbekistonda investitsion muhit jozibadorligini oshirishda Xitoy, Singapur davlatlarining tajribalarini o‘rganish.
Bitiruv malakaviy ishining obyekti. O‘zbekistonda Investitsion muhit jozibadorligini oshirishda xorijiy tajribalardan foydalanishga bog‘liq bo‘lgan masalalar bitiruv malakaviy ishining obyekti sanaladi.
Bitiruv malakaviy ishining nazariy va uslubiy asoslari. Investitsion jarayonlar va iqtisodiy o‘sishga, Investitsion muhit haqidagi xorijiy va vatanimiz olimlarining olib borgan ilmiy ishlari ilmiy izlanishlarining nazariy-uslubiy asosi bo‘lib xizmat qiladi.
Bitiruv malakaviy ishini tayyorlashda O‘zbekiston Respublikasi Qonunlaridan, O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Farmonlaridan, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarorlaridan, O‘zbekiston Respublikasi Makroiktisodiyot va Statistika Vazirligi, O‘zbekiston Respublikasi Moliya Vazirligi, O‘zbekiston Respublikasi investitsiyalar va tashqi savdo vazirligi me’yoriy xujjatlari, ko‘rsatmalari, buyruqlari va hisobotlaridan manbaa sifatida foydalanildi.
Bitiruv malakaviy ishining tarkibiy tuzilishi. Mazkur bitiruv malakaviy ishi kirish, 3 bob, xulosa, foydalanilgan adabiyotlaro‘ ro‘yxatlaridan tarkib topgan.

I BOB INVESTITSION MUHIT JOZIBADORLIGINI OSHIRISHNING NAZARIY ASOSLARI
1.1.Investitsion muhit jozibadorligini oshirishning o‘ziga hos jihatlari va mohiyati
Iqtisodiyotda investitsiyalar muhim ro‘l o‘ynaydi. Iqtisodiy kategoriya sifatida ular eng muhim funksiyalarni amalga oshiradilar, ularning y o‘qligida normal, samarali iqtisodiy rivojlanish mumkin emas, chunki investitsiyalar iqtisodiy faoliyatning eng chuqur poydevoriga ta’sir qiladi va umuman iqtisodiy o‘sish jarayonini belgilaydi.
Investitsiyalar obyektiv ravishda zarurdir, chunki zamonaviy sharoitda ular iqtisodiyotda tarkibiy o‘zgarishlarni ta’minlash, texnik taraqqiyotning yutuqlarini ro‘yobga chiqarish va xo‘jalik faoliyatining sifat ko‘rsatkichlarini oshirishning eng muhim vositasi bo‘lib, mamlakatning iqtisodiy salohiyatini belgilaydi va aholining turmush darajasini oshiradigan ijtimoiy-iqtisodiy o‘zgarishlarni qo‘llab-quvvatlaydi.
Ko‘pincha iqtisodiy adabiyotda investitsion muhit va investitsion jozibadorlik sinonim sifatida talqin etiladi. Ammo birinchi konsepsiya kengroq va ko‘proq qo‘llaniladi. Bu mamlakat, mintaqa, iqtisodiy hudud va sanoatda investitsiya muhitining asosiy xarakteristikasini ifodalaydi. Faqat investitsiya muhitini baholash bahosini hisobga olgan holda, investorga ma’lum bir obyekt yoki investitsiya loyihasining investitsion jozibadorligini baholashga o‘tish tavsiya etiladi.
Investitsiya muhiti ijtimoiy, iqtisodiy, tashkiliy, huquqiy, siyosiy, ijtimoiy-madaniy shart-sharoitlarning umumiy tavsifidir, bu mintaqaviy iqtisodiy hududlarga investitsiyalarni kiritish mumkinligini belgilaydi. “Investitsiya muhiti” tushunchasi mamlakat(mintaqa, sanoat)ga yo‘naltirilishi mumkin bo‘lgan investitsiyalarga nisbatan ma’lum bir mamlakatda(mintaqada, sanoatda) yuzaga keladigan vaziyatning qulayligi darajasini aks ettiradi. Zamonaviy iqtisodiy lug’atda muddatli investitsiyalar ta’rifi bor. U foyda uchun kapitalini joylashtirish hisoblanadi [²].
Investitsiya muhiti investitsiya faoliyati shartlarini va investitsiya kiritish xavfi darajasini belgilovchi bir qator omillar ta’siri ostida shakllanadi.

Investitsiya muhiti omillari ham ob’ektiv, ham subyektivdir.

Obyektiv omillar juda hilma-xildir. Birinchi omillar tabiiy va iqlim sharoitlari, xom ashyo resurslari va energiya resurslari mavjudligi, geografik joylashuvi, demografik holat va boshqalarni o‘z ichiga oladi. Obyektiv omillarning investitsiya muhitiga ta’siri o‘zgarishi qiyin bo‘lgani sababli, bunday hollarda tahlilda subyektiv omillarga jiddiy e’tibor qaratiladi. Ular inson faoliyati bilan bog‘liq.
Subyektiv omillar quyidagilardan iborat:

• iqtisodiy barqarorlik;

  
  

• qonuniylik va tartibga rioya qilish darajasi;

  
  

• infratuzilma ob’ektlarining rivojlanish darajasi va mavjudligi;

  
  

• soliq tizimining sifati va soliq yuki darajasi;

  
  

• bank tizimi va boshqa moliya institutlarining sifati.

  
  

Shu bilan birga, investitsiya muhitiga ijobiy va salbiy ta’sir ko‘rsatadigan jihatlarni ajratish mumkin. Mamlakatimizda qulay investitsiya muhitini yaratish va investitsiya faolligini oshirishga ko‘maklashadigan sharoitlarga quyidagilar kiradi:

- ichki bozorning yuqori salohiyati;
- past raqobat darajasi;
- yuqori daromad darajasi;
- resurslarning arzonligi (xom ashyo ,mehnat, moliyaviy);
- barqaror soliq tizimi;
- davlatning samarali qo‘llab-quvvatlashi.
Investitsiya jarayonlarini rivojlantirishga to‘sqinlik qiluvchi va shu bilan mamlakatdagi investitsiya muhitini yomonlashtiradigan omillar quyidagilardir:
- siyosiy beqarorlik;
- ijtimoiy keskinlik( ish tashlashlar ,mafiya tuzilmalari urushlari, etnik va diniy janjallar va boshqalar);
- yuqori qayta moliyalash stavkalari;
- yuqori inflyatsiya darajasi;
- tashqi va ichki qarzning yuqori darajasi;
- byudjet taqchilligi;
- qonunchilikning rivojlanmaganligi, shu jumladan investitsiya sohasini tartibga soluvchi qonunlarni ijro etmaslik;
- to‘lov balansining passiv balansi;
- yuqori tranzaktsion xarajatlar.
Binobarin, investitsiya muhiti potentsial investorlarni jalb qilish yoki jalb qilish uchun siyosiy, ijtimoiy-iqtisodiy, tashkiliy-huquqiy, moliyaviy va geografik omillar majmui nuqtai nazaridan ko‘rib chiqilishi mumkin. Investitsiya muhiti investitsiyalar bo‘yicha qaror qabul qilishga olib keladigan eng muhim parametrlarga ishora qiladi.
Asosiy komponentlar 2 asosiy funksional jihatdan o‘zaro bog‘liq elementlarni o‘z ichiga oladi:
- investitsiya faoliyati;
- investitsion jozibadorlik.
Ushbu elementlarning nisbati samarali investitsiya faoliyatini amalga oshirish imkoniyati to‘g‘risida obyektiv qaror qabul qilish imkonini beradi. Investitsion faoliyat investitsion salohiyatning amaldagi amalga oshirilishi bo‘lib, investitsion tavakkalchilik darajasini hisobga olgan holda. Bu investitsiyalarni jalb qilish dinamikasini, ularning tuzilishini aks ettiradi. Shuningdek, investitsion faoliyatning o‘zgaruvchanligi darajasini tavsiflovchi va ayrim makroiqtisodiy ko‘rsatkichlarni ham o‘z ichiga oladi[³].
Investitsiya ob’ekti alohida loyiha, umuman korxona, korporatsiya, mamlakat, shahar, viloyat bo‘lishi mumkin. Tabiiy-iqlim sharoitlari, atrof-muhit holati, geografik joylashuvi, ilmiy salohiyati, iqtisodiy holati, Qonunchilik va me’yoriy-huquqiy baza, xavf omili, mehnat resurslari, ijtimoiy infratuzilma investitsiya muhitini rivojlantirishda katta ta’sir ko‘rsatadi.