O'zbekistonda polivinilxloridni sanoat ishlab chiqarish. Polivinilxlorid haqida umumiy tushuncha

O'zbekistonda polivinilxloridni sanoat ishlab chiqarish.
Polivinilxlorid haqida umumiy tushuncha.
Polivinilxlorid - rangsiz, shaffof plastik, vinil xloridning termoplastik polimeri. Ishqorlar, mineral moylar, ko'plab kislotalar va erituvchilarga kimyoviy qarshilik bilan farq qiladi. Sof shaklda u havodagi yonishni qo'llab-quvvatlamaydi, ammo uning asosidagi plastmassalarning yong'inga chidamliligi ishlatiladigan qo'shimchalarga bog'liq. Sovuqqa chidamliligi:(-15 °C). Issiqlikka chidamliligi:(+66 °C). Uning kimyoviy formulasi: [−CH₂−CHCl−]_n . Vinil xloridni suspenziyalash yoki emulsiya polimerizatsiyasi, shuningdek quyma polimerizatsiya natijasida olinadi._. U simlar va kabellarni elektr izolatsiyasi, choyshablar, quvurlar, deraza romlari, plyonkalar, cho'zilgan shiftlar uchun plyonkalar, sun'iy teri, PVX tolasi, polivinilxlorid ko'piklari, linolyum, ifloslanmaydigan paspaslar, poyabzal aralashmalari, mebelning chekkalari uchun ishlatiladi.. Shuningdek, "vinil" gramofon yozuvlarini ishlab chiqarish uchun ham foydalaniladi. Shaffof himoya pardalari uchun material sifatida "yumshoq derazalar" deb nomlangan. Bundan tashqari, peratexnikada xlor manbai sifatida qo`llaniladi. Polivinilxlorid trikotaj ishchi qo'lqop ishlab chiqarishda trikotaj bazasiga har xil naqshlarni qo'llash uchun ishlatiladi. Qo'lqopdagi PVX-naqsh turli xil ishlarni bajarishda yaxshi ushlab turishni ta'minlaydi, sirpanishning oldini oladi, mahsulotlarning chidamliligini oshiradi. Va bundan tashqari polivinilxlorid g'ildiraklar va roliklar uchun qoplamalar ishlab chiqarishda, masalan, skeytbordlarda keng qo'llaniladi. Poliuretan bilan taqqoslaganda, bu sifatda bardoshliligi ancha yuqori, ammo elastikligi kamroq va natijada haydash qulayligi kamroq. PVX Dastlab frantsuz kimyogari Anri Viktor Regnault tomonidan 1835 yilda tasodifan olingan, keyin 1872 yilda kimyogar Evgen Bauman tomonidan tekshirilgan. U 1926 yildan so'ng, amerikalik kimyogar Valdo Lonsberi Semon polimerning elastikligini yaxshilash usulini ixtiro qilganidan keyin keng foydalanilgan.
Aralashmalarsiz PVX 1000 C° gacha bo'lgan haroratda juda qattiq bo'lib qoladi, 100 C° dan 1800 C° gacha bo'lgan haroratda u elastik bo'ladi. Agar PVX ga plastifikator qo'shilsa, xona haroratida ham elastiklikka erishish mumkin. Plastifikator tufayli PVX plyonka shaklida yumshoqligini 200C haroratda ham saqlaydi. PVXning xususiyatlaridan biri bu qo'shimchalar sifatida plastiklashtiruvchidan foydalanish qobiliyatidir.Qattiq va yumshoq PVXni yirik ishlab chiqarish Germaniyada 30-yillarda boshlangan. Reynfelden, Bitterfeld va Lyudvigshafendagi fabrikalarida I.G.-Farben sanoat polimerizatsiyasi jarayonini muvaffaqiyatli rivojlantirdi. 1938-yilda Bitterfeldda yiliga 1500 tonna PVX ishlab chiqarishga mo'ljallangan liniya ishga tushirildi. Sanoat PVX ishlab chiqarish sohasida muvaffaqiyatli o'zgarishlar Amerikaning Union-Carbide va DuPont korxonalari tomonidan bir vaqtning o'zida amalga oshirildi. Fashistlar Germaniyasida PVX ishlab chiqarish “Sintetik tolalar” sanoat dasturining bir qismiga aylandi. Xlor, PVX uchun xom ashyo sifatida sodali suv ishlab chiqarishning yon mahsuloti sifatida ishlatilgan. Shu munosabat bilan PeCe sintetik tolasi ham ishlab chiqilgan. Ikkinchi Jahon Urushidan keyin PeSe matolari hali ham bozorda bo'lgan, ammo ular hech qachon keng tarqalmagan va tez orada umuman yo'q bo'lib ketgan. Ikkinchi Jahon Urushidan keyin katta miqdordagi quvurlar, profillar, pol qoplamalari, plyonkalar, simi izolatsiyasi va barcha turdagi mahsulotlar ishlab chiqarilgan.