O’zbekistonning bozor iqtisodiyotiga o’tish kontseptsiyasi

Aholini ijtimoiy himoya qilish — bu aholining normal hayot kechirishini ta’minlash

uchun davlat tomonidan belgilangan kafolatlar tizimidir.

«O’zbekiston modeli»ga binoan ijtimoiy siyosat ta’sirchan, sharoitga tez moslashadigan,

ustuvor chora-tadbirlarni aniq belgilashni ko’zda tutadi. Dastlab aholini yoppasiga himoya

qilish amalga oshirilgan bo’lsa, bozor iqtisodiyotiga o’tish jarayonida aholining tabaqalanishi

kuchaygan sari adresli yordam ko’rsatish asosiy o’ringa chiqdi.

Bozor iqtisodiyotiga o’tish jarayonida O’zbekistondagi ijtimoiy siyosatning asosiy

yo’nalishlari quyidagicha:

— aholi daromadlarini tartibga solish, katta moddiy-ijtimoiy farqlarga yo’l qo’ymaslik;

— aholi ijtimoiy himoyasini ta’minlash;

— ish bilan ta’minlanganlik muammosini hal etish;

— ekologik zararli ishlab chiqarishni tugatish;

— sog’liqni saqlash, madaniyat, ta’lim sohalarini moliyalashtirishni qayta tashkil etish.

Aholini ijtimoiy himoya qilish uchun belgilangan chora-tadbirlar bizning aholi uchun

odat tusiga kirmagan xususiyatlardan kelib chiqadigan kishilardagi ruhiy taranglikni yo’qotishga

yordam berishi kerak. Bozorning rivojlanishi odamlarning ish bilan bandligi muammosini tubdan

o’zgartirib yuboradi. Borgan sari xususiy sektorning ahamiyati ortib boradi.

Ishsizlik muammosi — bozor iqtisodiyotining muqarrar yo’ldoshi. Shuning uchun

ishsizlik bo’yicha nafaqalar joriy etish, ish bilan bandlik xizmatini va ish bilan bandlik fondini

tashkil etishga qaratilgan ijtimoiy siyosat olib boradi. Xozirgi paytda ish bilan bandlik fondiga

har bir firma, korxona ish haqi fondining ikki foizini ajratishi shart.

Aholini ijtimoiy himoya qilish quyidagi ijtimoiy yordam ko’rsatish turlari orqali amalga

oshiriladi. Bular — nafaqalar, turli imtiyozlar, uzluksiz bo’lmagan moddiy yordamlar berish va

hokazolar.

Aholining quyidagi qatlamlari: nafaqa yoshidagi kishilar, nogironlar, boquvchisini

yo’qotgan bolalar; kam ta’minlangan oilalar; ishsizlar; homilador ayollar va ishlamayotgan, yosh

bolasini boqish bilan band bo’lgan onalar; kasalligi tufayli vaqtincha ishlamayotganlar;

o’qiyotgan yoshlar; mehnatga layoqatli bo’lib nogironlarga qarayotgan kishilar ijtimoiy himoya

qilinadi.

Aholiga ijtimoiy yordam ko’rsatishda mahalliy hokimiyat va boshqaruv organlarining —

xususan mahallaning huquqlari kengaytirilishi va mas’uliyatining oshirilishi muhim rol

o’ynaydi.

1 O’sha asar, 11-bet

Aholiga ijtimoiy yordam ko’rsatish uchun manba sifatida davlat mablag’lari bilan bir

qatorda mehnat jamoalari va xayriya tashkilotlari jamg’armalarining mablag’larini ham keng jalb

qilish amalga oshirilmoqda.

Mamlakatimizda qashshoqlikka qarshi kurashga alohida ahamiyat berilishi nochor

ahvolga tushib qolgan va tushib qolishi mumkin bo’lgan oilalarni ijtimoiy qo’llab-quvvatlashga

qaratilgan ijtimoiy siyosatning tamal toshidir.

Xozirgi paytda turli ijtimoiy ehtiyojlarga sarflanadigan xarajatlar davlat chiqimlarining

deyarli 40% ini tashkil etmoqda.

Respublikada vujudga keltirilgan ijtimoiy himoya tizimi borgan sari takomillashib

bormoqda. «Bugungi kunda aholining moddiy farovonligiga salbiy ta’sir ko’rsata oladigan

omillar deyarli yo’q. Aksincha, barqarorlashuvchi, aholining turmush darajasi o’sishi uchun

shart-sharoit va kafolatlar yaratib beruvchi omillar tobora ortib bormoqda».1