O’zbekistonning bozor iqtisodiyotiga o’tish kontseptsiyasi

Aim.uz

O’zbekistonning bozor iqtisodiyotiga o’tish kontseptsiyasi

O’zbekiston o’z mustaqilligini e’lon qilgach, ijtimoiy yo’naltirilgan, bozor iqtisodiyotiga

asoslangan, ochiq demokratik davlat barpo etishni maqsad qilib qo’ydi. «Pirovard maqsadimiz

ijtimoiy yo’naltirilgan barqaror bozor iqtisodiyotiga, ochiq tashqi siyosatga ega bo’lgan kuchli

demokratik huquqiy davlatni va fuqarolik jamiyatini barpo etishdan iboratdir»1.

Bozor iqtisodiyotiga o’tishning jahon miqyosidagi tarixiy tajribasi o’rganilib, bozor

iqtisodiyotiga o’tish kontseptsiyasi2 yaratildi. O’zbekistonning mavjud sharoitlari,

xususiyatlarini hisobga olgan holda o’ziga xos yo’li ishlab chiqildi. Ular:

1.O’zbekistonda qadimdan taraqqiyot uzoq yillar evolyutsion tarzda rivojlangan

«Osiyocha ishlab chiqarish usuli» va uning an’analari saqlanib qolishi bilan bog’liq. Bular

dehqonchilikni sug’oriladigan erda olib borilishi, erni hosilbay ijaraga olib ishlov berish,

ko’pgina ishlarni jamoa bilan bajarish (hashar), jamoa bo’lib yashash, mahalla kabi o’z-o’zini

boshqarish tizimining saqlanishi, mahalla mulkining mavjudligi, mayda ishlab chiqarish va

mayda savdo-sotiqqa moyillik, mayda dehqon xo’jaligining yuksak darajada tovar xo’jaligi

bo’lishi va hokazolardan iborat. Tom-orqa xo’jaligining saqlanishi mayda tovar xo’jaligi

an’analari g’oyat kuchli ekanligidan dalolat beradi.

2.O’zbekistonning qator o’ziga xos xususiyatlari bir tomondan, sotsialistik iqtisodiy tizim

asosida, ikkinchi tomondan, Sovet imperiyasi tarkibida rivojlanishi bilan bog’liq.

3.O’ziga xos sotsial-demografik vaziyatning mavjudligi. Respublika aholisi tarkibida

yoshlar juda ko’p. Aholining 60% i qishloqlarda yashaydi. Aholi o’troq, ish kuchining siljishi

(migratsiya-si) g’oyat sust. Aholi milliy urf-odat, an’analarni hurmat qiladi, ular hayot tarziga

kuchli ta’sir ko’rsatadi.

4.Aholining asosiy qismi musulmon bo’lib, diniy dunyoqarash ham aholining turmush

tarziga ta’sir ko’rsatadi. O’zbekistonning mehnatsevar, saxiy, mehmondo’st xalqi — uning

haqiqiy boyligidir.

5.O’zbekiston tuprog’i turli-tuman tabiiy resurslarga boy. Respublikamizda mashhur

Mendeleev davriy sistemasidagi deyarli barcha elementlar bor. Xozirga qadar 2,7 mingdan ortiq

turli foydali qazilma konlari va ma’dan bor istiqbolli joylar aniqlangan bo’lib, ular 100 ga yaqin

mineral xom ashyo turlarini o’z ichiga oladi. Umumiy xom ashyo potentsiali 3,3 trillion AQSh

dollardan ortiq baholangan, 900 dan ortiq topilgan kon zaxiralari esa 970 milliard AQSh

dollariga teng. Bu esa investitsiya uchun juda katta imkoniyat, faoliyat doirasi yaratadi. Bulardan

tashqari, respublikamizning yana bir qancha o’ziga xos jihatlari borki, ular ham albatta uning

o’ziga xos xususiyatlari shakllanishida katta rol o’ynaydi.

O’zbekistonning o’ziga xos xususiyatlarini hisobga olgan holda, uning bozor

iqtisodiyotiga o’tish kontseptsiyasi ishlab chiqildi.

Bu kontseptsiya Prezidentimiz I. A. Karimovning qator asarlarida, Oliy Majlis qabul

qilgan qonunlar va qarorlarda o’z ifodasini topgan.

«O’zbekiston modeli»ning o’ziga xos tomoni, boshqa mamlakatlarning bozor

iqtisodiyotiga o’tish modellaridan farqi bozor iqtisodiyotiga o’tish tamoyillarida o’z aksini

topgan. Bu tamoyillarning asosiy mazmuni quyidagilardan iborat: