O’zbekistonning cho’l, adir, tog’ va yaylov o’simliklari va ularning ho’jalikdagi ahamiyati. Mundarija Kirish i-bob o’zbekistonning cho’l, adir, tog’ va Farg’ona vodiysi o’simliklari

2. Kashnich (koriander)
Kashnich O‘zbekistonda oson va erkin o‘sadi. O‘simlik mukammal tozalash xususiyatlariga ega. O‘simlik tarkibidagi moddalar tanadan og‘ir metallarni olib chiqish va zararli taʼsirini zararsizlantirishga yordam beradi. Kashnich urug‘lari suvni tozalash uchun ham juda yaxshi qo‘llaniladi. Buning uchun qisqa vaqt ichida suv idishga urug‘lar solingan paketni tashlasangiz bo‘ldi.
3. Arpabodiyon
Arpabodiyon mevalari juda foydali. Uning tarkibida saratonga qarshi vosita – anetol, S vitamini, qondagi xolesterin kamaytiradigan oziq to‘qimalar kabi kuchli moddalar mavjud. Bundan tashqari, arpabodiyon stressni kamaytiradi, asab va ovqat hazm qilish tizimlarini tinchlantiradi va shamollash, stomatit va faringit bilan muvaffaqiyatli kurashadi. Arpabodiyon deyarli hech qanday qarshi ko‘rsatmalarga ega emas, shuning uchun u yosh bolalar va homilador ayollarga beriladigan ovqatga bemalol qo‘shiladi.
4. Yalpiz
Yalpiz - bu efir moyining tarkibiy qismidir (mentol). Yalpiz choyi oshqozon-ichak traktining buzilishlariga qarshi kurashda samarali vositadir. Yalpiz asab tizimini tinchlantiradi, og‘riqni yengillashtiradi va tanadan ortiqcha suvni olib tashlaydi.
5. Sebarga
Sebargani butun O‘zbekiston bo‘ylab topish mumkin, lekin eng muhimi – namligi juda yuqori bo‘lgan joylarda u ko‘proq bo‘ladi. O‘zbekiston hududida bir vaqtning o‘zida bir necha turdagi sebarga o‘sadi, ularning har biri an‘anaviy tibbiyotda keng qo‘llaniladi. Qizil sebargadan damlamalar tayyorlanadi va taloq kasalliklarida qo‘llaniladi. O‘tloq sebargasi bronxit, yo‘tal, kamqonlik, bezgak, astma uchun ishlatiladi. Oq sebargadan tonik, og‘riq qoldiruvchi va kuch beruvchi dorivor sifatida ishlatiladi.

Xulosa
O`zbekiston o`simlik dunyosi juda xilma-xil va boydir. Respublikamiz hududida 146 oilaga mansub 4500 ta o`simlik turi mavjud bo`lib, shundan 3000 tasi yovvoyi holda o`sadi, faqat O`zbekistonda uchraydigan o`simliklar jami o`simliklarning 9% ni tashkil etadi. O`zbekiston florasida Eron, Afgoniston va O`rta dengiz mamlakatlari florasining vakillari ko`p uchraydi. O`zbekistonning asosiy qismi quruq subtropik mintaqada joylashgan, lekin uning florasida subtropik alomatlari sezilmaydi. O`zbekistonda doimiy yashil subtropik o`simliklar yo`q, o`simliklar balandlik mintaqasi va kenglik tashkil qilib joylashadi.

O`zbekistonda o`simliklarning balandlik mintaqalarining vujudga kelishi va uning sabablari, u bilan bog`liq bo`lgan qonuniyatlar akademik K. Z. Zokirov tomonidan 1955 yilda ishlab chiqilgan. Olim cho`l, adir, tog` va yaylov kabi balandlik mintaqalarini ajratadi. Bu mintaqalarning har biri o`ziga xos iqlim, tuproq qoplami, o`simlik va hayvonot dunyosiga ega. Ularning har birida ro`y beradigan tabiiy-geografik jarayonlar ham bir-biridan farq qiladi.
O`zbekiston florasi 4000 ga yaqin turdan iborat. Bu o'simliklarning 50%ini mahalliy (turon) turlari tashkil etadi.
O`rta Osiyo shu jumladan O`zbekiston o`simliklarini yirik tadqiqotchisi YE. P. Korovin 4 gruppa bo`yicha 17 tipga bo`ladi.
O`rta Osiyo o`simliklar mintaqasini oddiy va qulay sxemasini prof. K. Zokirov yaratdi. (Cho`l, adir, tog`, yaylov. )
Efemer va efemeroidlar cho`l sharoitiga moslashgan o`simliklardir. Efemerlar gidromorfik sharoiti qulay bo`lgan, joylarda uchrab, bahorda hayotini tugatadi. Bunday o`simliklarga arpag’on, tariqbosh, lolaqizg’aldoq, chatir, isfaroq kabilar misol bo`ladi. Efemeroidlar ko`p yillik o`tlardan iborat bo`lib, quruq yoz boshlanishi bilan o`simlikning tuproq ustki qismi qurib qoladi, tuproq osti qismi halok bo`lmaydi, kelgusi bahorda yana ko`karib chiqadi. Masalan kovrak, iloq va boshqa cho`l o`simliklari-kserofitlar (shuvoq, burgan, saksavul) ayrim o`simliklar, masalan, yantoq tomirini yer osti suvigacha kirib boradi.
Sho`rxok tuproqqa moslashgan-Galofit o`simliklar bunga sho`raguldoshlar oilasini misol qilish mumkin.
Ko`chma qum ustiga moslashgan o`simliklar psammofitlar deyiladi. Misol: quyonsuyak, Qorasaksovul. Quyonsuyak O`rta Osiyo uchun endemik o`simlik. Qandim yoki juzg`un, ko`chma-qumni ko`p yillik o`tlarida selin ham uchraydi. Bu g`allasimon o`tni bo`yi 1 m. gacha yetadi. Cherqaz dorivor o`simliklar bo`lib qon bosimini pasaytirishda foydalaniladi. Isiriq ko`p yillik o`simlik.
Galofitlardan-boyalich, teresken, burgan, go`shtdor sho`ralar, sarsazan, Qorasho`ra, yulg`un yoki jing`il, sho`r ajriq ko`p uchraydi.